Samenvatting over staatsinrichting. Dus een korte geschiedenis van het inrichten. Over Nederland als gedecentraliseerde eenheidsstaat, de Trias Politica (3 machten). Verschillende soorten democratie en hoe die voorkomt in verschillende landen. Machtsverhoudingen in de praktijk dus hoe gebeuren besl...
HOOFDSTUK 2
- afhankelijk vd cultuur in n land worden politieke besluiten genomen.
- in nl gebruikelijk dat alle betrokkenen in goed overleg tot beslissing, compromis
komen = poldermodel.
- er zijn veel gebruiken en normen die aangeven wnr wie mag beslissen. sommige staan vastgelegd
in de wet. deze geschreven en ongeschreven machtsverhoudingen -> staatsinrichting v nl.
2.1 KORTE GESCHIEDENIS VH INRICHTEN
dictatuur:
- land waar 1 persoon of kleine groep mensen macht heeft.
- dictator moet constant verdedigen wrm hij/zij aan de macht is. sommige beweren dat ze gekozen
zijn door god en dus perfect zijn. in christelijke landen ook wel ‘gratie Gods’. in opstand tegen
dictator = opstand tegen god.
- dictators kunnen ook beweren dat ze het volk beschermen tegen allerlei gevaren.
- als mensen niet overtuigd zijn vd dictatuur worden de mensen in t land beperkt in vrijheid. en er
wordt snel gegrepen naar geweld.
- als mensen niet blij zijn met de leiding in het land protesteren ze. wat doe je als bevolking als je
leiders volgens jou verkeerd bezig zijn?
- deze vraag werd in nl belangrijk tijdens de nl’se opstand tegen koning philips eind 16e eeuw. idee
ontstond dat slechte leiders de gratie v god konden verliezen en dat het volk dan in opstand kon
komen. dictator zonder gratie is tiran.
- tiran zit niet meer namens god om volk te beschermen, maar vr zichzelf.
- in de jaren na de nl’se opstand begon idee v gratie Gods weg -> volk recht op goede leider -> volk
moet die zelf kiezen. volk kreeg plotseling recht op zelfbeschikking en inspraak.
- na de franse revolutie wilde het volk zijn eigen dictator worden dmv directe democratie -> lukte
niet maar idee v volksinspraak bleef op de achtergrond. in noord-amerika en engeland werden
afgezwakte vormen v democratie succesvol.
- veel v dit succes is dankzij invloed v liberale denkers zoals Montesquieu. hij zei dat staat zo moet
worden ingericht dat niemand in zijn eentje macht heeft. zelfs volk niet want dat zou leiden tot
dictatuur vd meerderheid met de minderheid genegeerd.
- volk kan niet alle ingewikkelde staatszaken vold begrijpen dus volk wordt vertegenwoordigd door
periodiek verkiesbare groep mensen. = representatieve of indirecte democratie: het volk kiest
vertegenwoordigers die namens hen het land besturen.
- de vertegenwoordiging mocht ook niet alle beslissingen nemen dus het volk kreeg burgerrechten
die niet door overheid mogen worden afgepakt -> systeem waarbij de politieke macht zo verdeeld
is, dat zowel machtsmisbruik als instabiliteit voorkomen kunnen worden.
2.2 NEDERLAND, DE GEDECENTRALISEERDE EENHEIDSSTAAT
- in europa kwam pas in 1848 nieuwe kans op democratische staatsinrichting. in nl werd
koning Willem II doodsbang vd onrust in europa dus hij liet Thorbecke komen vr n gesprek.
- Thorbecke was een leider vd liberale beweging in nl en had al geprobeerd de grondwet te
veranderen. koning Willem liet hem nu het land opnieuw vormgeven.
- resultaat: mix tussen liberale ideeën over democratie en burgerrechten met daarin een koning die
nog steeds regeert bij de gratie Gods.
- Thorbecke zou, geheel volgens de leer v Montesquieu, de overheid opdelen in 3 machten. ook
wel Trias Politica (3 machten) genoemd. geen persoon mag lid zijn v meer dan 1 macht tegelijk om
machtsmisbruik te voorkomen:
1. eerste macht is wetgevende macht. heeft de macht te bepalen wat er in de nl’se
wet staat. de Staten Generaal heeft deze macht. elke 4 jaar mag deel vh volk
, stemmen op wie de leden vd Staten Generaal zijn -> ook
wel volksvertegenwoordiging en parlement. bestaat uit Eerste Kamer en Tweede
Kamer.
2. tweede macht is uitvoerende macht. deze moet de wet uitvoeren. een wet is alleen
een stukje tekst dus er zijn duizenden ambtenaren die allemaal een stukje vd wet in de
praktijk te laten werken. koning is lid vd uitvoerende macht maar is niet
verantwoordelijk als er iets mis gaat. koning benoemt ministers. leden worden niet
gekozen maar benoemd. deze benoeming hangt samen met wie meeste invloed heeft in
Staten Generaal.
als er binnen de uitvoerende macht wordt vergaderd, kan dat grofweg in 3
combinaties: de ministerraad (alleen ministers), het kabinet (ministers en
staatssecretarissen) en de regering (ministers en koning). leider vh kabinet is minister-
president. hij/zij is ook minister v algemene zaken en voorzitter vd ministerraad.
3. derde macht is rechterlijke macht. deze is belast met 3 zaken. 1: controleren of de
wet in individuele gevallen goed wordt uitgevoerd. 2: beslissingen nemen in
conflictsituaties tussen rechthebbenden. 3: medeverantwoordelijk vr het in stand
houden vd rechtsstaat.
nl is mede dankzij Thorbecke een rechtsstaat. dat betekent dat er niks mag gebeuren als
dat niet expliciet door de wet is toegestaan. burgers, de overheid en de koning moeten
zich houden aan de wet. drm is nl ook wel een constitutionele
monarchie. rechterlijke macht moet hierop toezien.
- officieel 3 machten maar wordt ook wel gesproken over 4 e macht -> alle groepen die wel invloed
kunnen uitoefenen op wat er wordt besloten maar geen officiële rol hebben in de staatsinrichting
(media, lobbyisten, vakbonden en andere organisaties). ze kunnen beïnvloeden waar burgers op
stemmen of wat ministers vr plannen bedenken.
- het huis v Thorbecke is andere benaming vr een zogenaamde gedecentraliseerde eenheidsstaat. 3
bestuurlijke niveaus: landelijke, provinciale en gemeentelijke.
- trias politica werkte niet op alle niveaus.
- gemeentelijk niveau: wetgevende macht is gemeenteraad. (kiest wethouders) uitvoerende macht
is het college v burgemeesters en wethouders.
- provinciaal niveau: wetgevende macht is Provinciale Staten. uitvoerende macht is Gedeputeerde
Staten met aan het hoofd de Commissaris vd Koning.
2.3 GRENZEN VD DEMOCRATIE
- democratie betekent letterlijk dat het volk aan de macht is. in nl is dit niet. het volk mag eens in de
4 jaar stemmen op de wetgevende macht. maar alleen de tweede kamer en staten generaal. eerste
kamer door de leden vd provinciale staten. maar leden provinciale staten wel door volk gekozen.
- in nl is representatieve democratie. op landelijk niveau is tweede kamer (fulltime
professionals) belangrijkst omdat deze door volk gekozen wordt en meer rechten heeft dan eerste
kamer (parttime baan): tweede kamer: zelf wetten maken/veranderen, eerste kamer:
alleen goedkeuren/verwerpen.
- omdat we stemmen om leden v ons parlement te kiezen waarna een nieuw kabinet wordt
samengesteld, is nl ook wel parlementaire democratie.
- er zijn versch manieren geprobeerd om een vertaling te maken vd verkiezingsuitslag naar de
verdeling vd zetels. zo’n manier = kiesstelsel.
- 2 belangrijkste vormen zijn: evenredige vertegenwoordiging en het districtenstelsel.
- districtenstelsel:
toen grondwet in 1848 werd gemaakt -> districtenstelsel op basis v meerderheid.
in bijv engeland in frankrijk is dit nog steeds.
land wordt verdeeld in districten. vr ieder district is zetel in parlement beschikbaar.
die wordt meestal gegeven aan kandidaat met meerderheid stemmen in dat district.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jhowell. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.56. You're not tied to anything after your purchase.
