Summary
Samenvatting Week 6 Openbaar Bestuur
- Course
- Institution
Dit is een uitwerking van de zesde owg van het vak Openbaar Bestuur. Het college is niet in dit document samengevat.
[Show more]
Seller
Follow
LisajUM
Reviews received
Content preview
Bijeenkomst 6 – Handhaving openbare ordeTaak 6.1 Artikel 172 Gemeentewet1
Artikel 172 Gemeentewet
1. De burgemeester is belast met de handhaving van de openbare orde.
2. De burgemeester is bevoegd overtredingen van wettelijke voorschriften die betrekking
hebben op de openbare orde, te beletten of te beëindigen. Hij bedient zich daarbij van de
onder zijn gezag staande politie.
3. De burgemeester is bevoegd bij verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor
het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te achten zijn voor de
handhaving van de openbare orde.*
4. De commissaris van de Koning geeft, indien een ordeverstoring van meer dan plaatselijke
betekenis dan wel ernstige vrees voor het ontstaan van zodanige ordeverstoring zulks
noodzakelijk maakt, de burgemeesters in de provincie zoveel mogelijk na overleg met hen,
de nodige aanwijzingen met betrekking tot het door hen ter handhaving van de openbare
orde te voeren beleid. De aanwijzingen worden zo enigszins mogelijk schriftelijk gegeven.
* De criteria zijn dus: (1) acuut en (2) van korte duur. Wat betreft acuut betekent dit dat het geen
preventief handelen mag zijn, een voorbereidende herstel sanctie. Denk aan een situatie waarin voor
volgende week een demonstratie is aangekondigd.
Gebruik altijd het specifiekere artikel als dit er is! Gebiedsverbod, Opiumwet etc.
De in lid 3 gekleurde tekst wordt ook wel de lichte bevelsbevoegdheid van de burgemeester genoemd.
Burgemeesters gebruiken de bevoegdheid onder andere om bevelen te geven als mensen het doelwit
van geweldpleging dreigen te worden waardoor zij een gevaar vormen voor de openbare orde in hun
omgeving.
Denk daarbij bijvoorbeeld aan de beschieting van een woning in een woonwijk die een groot
gevaar oplevert voor de bewoners maar ook voor hun directe omgeving. De burgemeester kan
de bewoners van die woning bevelen hun woning te verlaten tot het gevaar geweken is.
Een hiermee verwante situatie doet zich voor als de terugkeer van een ex-gedetineerde in zijn
woonomgeving voor grote maatschappelijke onrust zorgt.
Het afgelopen jaar hebben verschillende rechters hun n twijfel uitgesproken over de grondwettigheid
van dit soort bevelen om in te grijpen bij de beschieting van woningen in een woonwijk of vinden dat
zelfs zonder meer in strijd met de Grondwet. Wat kan de burgemeester dan doen om dit soort
maatregelen zoveel mogelijk ‘rechterproof’ te maken?
Algemeen
De burgemeester is verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde. Dat is geregeld in de
Gemeentewet (Gemw), die de burgemeester daartoe een aantal bevoegdheden verschaft, zoals art. 172
lid 3 (een van de meeste gebruikte).
Dit artikel bepaalt dat ‘bij verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het
ontstaan daarvan’ de burgemeester bevoegd is ‘de bevelen te geven die noodzakelijk te achten
zijn voor de handhaving van de openbare orde’. In de parlementaire geschiedenis is deze
bevoegdheid een ‘lichte bevelsbevoegdheid’ genoemd, bestemd voor situaties waarin niet
direct duidelijk is dat er strafbare feiten zijn begaan, maar optreden om de openbare orde te
herstellen wel noodzakelijk is.
Afdeling: de burgemeester wordt daarin een ‘aanzienlijke beoordelingsruimte gelaten’.
Niettemin dient de burgemeester bij de uitleg en de aanwending van deze
bevelsbevoegdheid ‘rekening te houden met het feit dat de bevelen zeer beperkt
voorzienbaar zijn en dat daardoor afbreuk kan worden gedaan aan de rechtszekerheid.’
1
Zware maatregelen met een lichte bevelsbevoegdheid? – Jan van der Grinten
1
,Bevelen tegen slachtoffers van openbare orde-verstoringen
De voorzieningenrechter van de Rechtbank ’s-Hertogenbosch vond het bijvoorbeeld toelaatbaar dat de
burgemeester van Eindhoven aan een inwoner van die stad wiens woning met een automatisch wapen
was beschoten, het bevel gaf zijn woning gedurende drie maanden te verlaten en zich niet te begeven
in een begrensd gebied rond die woning. De voorzieningenrechter van de Rechtbank Oost-Brabant
achtte een gebiedsverbod dat werd opgelegd aan iemand die vermoedelijk doelwit was van een
beschieting van zijn woning gerechtvaardigd.
Wat is nu het probleem met het gebruik van de lichte bevelsbevoegdheid voor zware maatregelen?
De ‘lichte’ bevelsbevoegdheid dankt haar naam aan het beoogde doel ervan als instrument voor de
burgemeester waarmee hij bij acute ordeverstoringen met behulp van de politie onmiddellijk in kan
grijpen om zo de openbare orde te herstellen.
Problemen
Is de Gemeentewet een “wet in formele zin” die de grondrechten kan inperken?
Op grond van artikel 175 Gemw (de noodbevelsbevoegdheid) mag de burgemeester bij een
noodbevel afwijken van ‘andere dan bij de Grondwet gestelde voorschriften’. Artikel 172
biedt die mogelijkheid niet, wat het ‘lichte’ karakter ervan ten opzichte van de
noodbevoegdheden onderstreept. Volgens de beperkingssystematiek van de Grondwet kunnen
in de Grondwet vastgelegde rechten worden ingeperkt, maar daarvoor is altijd een basis in een
formele wet nodig. De vraag is of een zeer ruim omschreven bevoegdheid als die van art. 172
lid 3 Gemw, een voldoende specifieke wettelijke grondslag biedt voor zo’n inperking.
Diezelfde vraag is overigens ook gerechtvaardigd bij het gebruik van een noodbevel.
Uit de hiervoor genoemde kritische uitspraken van een aantal voorzieningenrechters,
maak ik op dat zij vooral moeite hebben met de combinatie van de als ‘licht’ bedoelde
bevelsbevoegdheid voor het opleggen van een maatregel die onmiskenbaar een inperking van
grond- en verdragsrechten betekent (o.a. artikel 10 Gw, artikel 8 EVRM, artikel 2 Protocol 4
EVRM).
Spanning met het rechtszekerheidsbeginsel
De afdeling wijst tevens op de spanning met het rechtszekerheidsbeginsel, nu de maatregelen
die de burgemeester kan nemen niet nader in de bepaling staan omschreven.
ABRvS 14 december 2016, ECLI:NL:RVS:2016:3342 (Artikel 172 Gemeentewet)
Een gebied in Hilversum werd door diens college van B&W aangeduid als ‘vuurwerkvrije zone’.
Een aantal appellanten kwamen tegen deze beslissing op. Zij waren gevestigde verkopers van
vuurwerk en stelden dat zij zich niet het besluit konden verenigen omdat zij hierdoor flink wat
inkomsten misliepen. Zij stelden dat de APV onverbindend was omdat de Raad i.s.m. art. 172(1)
Gemw zou hebben gehandeld omdat dit slechts een bevoegdheid van de burgemeester is, en niet
van het College.
De Afdeling stelde dat het in ieder geval een bepaling betrof in de sfeer van de openbare orde, gelet
op het oogmerk om gevaar, schade en overlast te voorkomen. Daarnaast beantwoorde de Afdeling
de vraag “of met het nemen van dit besluit er sprake was van handhaving van de openbare orde als
in art. 172(1) Gemw, dat het exclusieve terrein van de burgemeester betrof” ontkennend. De
wetgeschiedenis stelt dat ‘handhaving’ van openbare orde doelt op het ‘feitelijk herstellen en
bewaren’ van de openbaren orde. Dit is niet het geval in de APV, waardoor de bevoegdheid in
kwestie ook aan het College kon worden toebedeeld.
2
, Taak 6.2 Artikel 174a Gemeentewet versus artikel 13b Opiumwet
Achtergrond informatie
1. Artikel 174a Gemeentewet2
Wat houdt de sluitingsbevoegdheid van art. 174a Gemw in?
In de afgelopen kwart eeuw werd het arsenaal aan bestuurlijke middelen van de burgemeester om op te
treden tegen bepaalde vormen van ongewenst gedrag alsmaar uitgebreid.
Lichte bevelsbevoegdheid
Volgens artikel 172 lid 3 Gemw heeft de burgemeester de bevoegdheid om ‘bij verstoring van de
openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te
achten zijn voor de handhaving van de openbare orde’. Gesproken wordt in dit verband van een lichte
bevelsbevoegdheid; uit de wetsgeschiedenis blijkt dat de burgemeester bij het gebruik van deze
bevoegdheid niet mag afwijken van wettelijke voorschriften – ook niet van verordeningen van de
gemeenteraad.
Het blijkt een panacee te zijn tegen allerlei mogelijke verstoringen van de openbare orde,
waarbij zelfs een inbreuk wordt gemaakt op grondwettelijk beschermde grondrechten, zoals
het geval is bij de sluiting van woningen van vrijgelaten criminelen om hen en de omgeving te
beschermen tegen liquidatie(pogingen).
Victoria: woningsluiting
In 1995 bleek de vorm van sluiting waarin er een bezoekersverbod werd opgelegd dat drugsdealers de
mogelijkheid ontnam nog langer handel te drijven vanuit een woning, niet in overeenstemming te zijn
met art. 10 van de Grondwet. Hierdoor moest Den Haag een belangrijk gat dichten, wat gebeurde door
art. 174a Gemw3. Dit artikel geeft de burgemeester de bevoegdheid om woningen te sluiten n ‘indien
door gedragingen in de woning of het lokaal of op het erf de openbare orde rond de woning, het lokaal
of het erf wordt verstoord’.
MAAR nauwelijks gebruik van gemaakt…
Allereerst zijn er strenge toepassingsvoorwaarden.
Een verstoring van de openbare orde in de zin van artikel 174a Gemw vergt het aan de hand
van concrete, objectieve en verifieerbare gegevens aannemelijk maken van gedragingen die de
veiligheid en gezondheid van mensen in de omgeving van de woning regelmatig en langdurig
in ernstige mate in gevaar hebben gebracht.
Een andere reden dat artikel 174a Gemw slechts mondjesmaat wordt toegepast, is gelegen in
de later gecreëerde mogelijkheid om drugspanden te sluiten op grond van de zogenoemde Wet
Damocles, artikel 13b Opiumwet.
2
De burgemeester bewapend - Jan van der Grinten en Jon Schilder
3
Ook wel Wet Victoria.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LisajUM. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.28. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now