Deze samenvatting betreft de gehele historische context. Het beschrijft alles wat je moet weten voor de historische contexten voor het eindexamen VWO geschiedenis.
Historische Context de verlichting
§1, halverwege de 17e eeuw ontstond de verlichting. Traditie en bijgeloof moesten plaats maken
voor Empirisme, nieuwe kennis door waarneming en ervaring
Rationalisme, nieuwe kennis door gebruik van de rede
Belangrijke gevolgen hiervan waren de ontdekkingen van de natuurwetten en
vooruitgangsgedachte. Er kwam een stroming op van geleerden die deze ideeën voortbrachten.
De verlichting zorgde voor grote veranderingen over de samenleving. Samenleving gebaseerd op
erfelijke rechten —> samenleving gebaseerd op rede en en plichten, traditie en bijgeloof.
Verlichte denkers dachten na over verschillende dingen als:
- Politiek - Religie
- soevereiniteit - invloed van god op dagelijks leven
- relatie tussen vorst en onderdaan - scheiding van kerk en staat
- relatie tussen staat en burger - religieuze tolerantie
- vrijheid en gelijkheid
Er ontstonden twee stromingen onder de verlichte denkers:
- De gematigden, in de samenleving moet een balans gezocht worden tussen oude en
nieuwe ideeën.
- De radicalen, hier moesten grote veranderingen plaats vinden —> democratie, gelijkheid en
vrijheid van meningsuiting moesten de basis vormen .
De belangrijkste verlichte denkers waren:
1. René Descartes (1596-1650) ( losoof, wiskundige, Fransman, woonde 20 jaar in de Republiek)
- Aan alles twijfelen —> niet uitgaan van vaste veronderstellingen
—> zintuiglijke waarnemingen kunnen onbetrouwbaar zijn
- God bestaat, heeft de aarde/mens gemaakt, maar Descartes verklaart alle processen o.g.v.
natuurkundige / wiskundige wetten
2. Baruch de Spinoza (wiskundige, denker over geloof en maatschappij, Portugees-Joods)
- Totale vrijheid van denken —> heel kritisch over de bijbel want beperkt het denken
- Staatkundig: tegen monarchie, hij wilde een republiek —> alleen die kan persoonlijke vrijheden
bevorderen
- Godsdienstig: Gelooft niet in een God als een persoon, maar ‘God is natuur’
3. John Locke (1632 - 1704, losoof)
- Staatkundig: contracttheorie > de regering heeft de taak het volk te beschermen en te zorgen
voor het welzijn. Doet de regering dit niet, dan heeft het volk het recht om hem af te zetten
- Godsdienstig: Rol van kerk en geloof in maatschappij moest geminimaliseerd worden, beperkt
de vrijheid van de mensen en legt allerlei verplichtingen op
4. Voltaire (1694 - 1778, losoof)
- Staatkundig: vorst moet de domheid bestrijden, was daarom tegen democratie > verlichte vorst
- Godsdienstig: Deïst, god had de wereld gemaakt maar oefent er nu geen invloed meer op uit.
Religie kon wel ‘nuttig’ zijn doordat het morele zaken kon bijbrengen
5. Montesquieu (1689 - 1755, losoof)
- Staatkundig: de macht moet verdeeld worden ‘Trias politica’
- deze werd ook ingevoerd in Engeland: wetgevende macht bij de koning
uitvoerende macht bij het Parlement
rechterlijke macht bij onafhankelijke rechters
6. Jean-Jacques Rousseau (1712 - 1778, losoof)
- Staatkundig: volkssoevereiniteit met contracttheorie, het hele volk stelt een regering uit die
dan de contracttheorie voltooid
7. Emmanuel Kant
- brengt empirisme en rationalisme samen, ‘info via zintuigen, maar zonder rede geen vorm’
fi fi fi fi fi
, Gematigd Radicaal Empirist Rationalist
Descartes + +
Spinoza + +
Locke +/- +
Voltaire + +
Montesquieu +/- +/-
Rousseau + +
Kant + + +
§2, Frankrijk was in de 17e en 18e eew een Ancien regime, met een standensamenleving en een
absolute vorst. Er was wel toenemende kritiek van de verlichte denkers op het Ancien regime en
een toenemende ontevredenheid in de derde stand:
- Boeren —> landbouwgrond niet eerlijk verdeeld en herendiensten zijn niet eerlijk
- Rijke burgers —> weinig invloed in bestuur, geen vrijheid van meningsuiting
- Arme burgers —> door gilde-regels weinig economische vooruitgang
In het algemeen vond de derde stand dat er oneerlijke rechtspraak was en nauwelijks belasting
werd betaald door de geestelijkheid en adel.
Begin van de Franse revolutie:
In 1787-1788 was er een mislukte graanoogst, hierdoor was brood niet meer betaalbaar. Ook was
er door het velen oorlogvoeren in 1789 een nanciële crisis. Er moesten nieuwe belastingen
komen en daarom liet Lodewijk XVI de staten-generaal bijeenroepen voor het eerst in de 300 jaar.
Hiervoor werd het cahiers des doléances opgesteld. De derde stand wilde
belastinghervormingen, toegang tot bestuur en afscha en van privileges van 1e en 2e stand. 2e
stand wilde handhaving privileges want afscha ng zorgt voor chaos. Derde stand roept tot
onvrede zich uit tot Nationale Vergadering > koning verzamelt troepen rond Parijs > bevolking
bestormt de Bastille en begint de opstand.
In 1789: verklaring van de rechten van de mens en de burger:
- vrijheid (Locke)
- gelijkheid
- volkssoevereiniteit (Rousseau)
In 1791: grondwet, belangrijkste bepalingen waren:
- afscha ng van de privileges van de geestelijkheid en de adel
- beperking van de macht en de koning
- invoering van de trias politica (Montesquieu)
- Censuskiesrecht
Frankrijk is een constitutionele monarchie geworden.
Ook kwam er in 1791 de Wet Le Chapelier
- Vrijheid om een beroep te kiezen
- Verbod op gildes
- Verbod op vakbonden
In de Nationale vergadering waren er twee groepen
1. Girondijnen 2. Jaccobijnen
- Gematigd - Radicaal
- Geen verdere veranderingen - Stemrecht voor iedere burger
- Afscha ng van de monarchie
- Verspreiding van revolutie naar t buitenland
Vooral de Jaccobijnen kregen onder de Franse bevolking steeds meer steun.
ffi fi ffi ff ffi
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller raphaelva1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.36. You're not tied to anything after your purchase.
