Samenvatting/aantekeningen van het vak Overheidsrecht 2 Staatsrecht en gemeenterecht, dat in het D-cluster van de opleiding HBO-Rechten aan de HAN wordt aangeboden. Bevat alle college aantekeningen + de relevante informatie uit de boeken 'Beginselen van het Nederlandse Staatsrecht' en 'Gemeenterech...
College I – algemene inleiding staatsrecht
Beginselen van het Nederlandse staatsrecht
H1 t/m paragraaf 4, H2 t/m paragraaf 7
Functies van het staatsrecht
Constituerende functie; het in het leven roepen van een orgaan (bijv. art. 97 lid 1 Gw)
Attribuerende functie; bevoegdheden geven aan organen (bijv. art. 81 Gw)
Regulerende functie; bevoegdheden worden ingeperkt en ingekaapt (bijv. art. 1 Gw)
CAR
Uitvoerende macht
Machtenscheiding
Trias politica (Montesquieu)
Redenen voor de machtenscheiding: Wetgevende macht Rechtsprekende macht
- Tegengaan van machtsconcentratie
- Waarborg voor vrijheid van burgers door macht te verdelen over overheidsorganen
WETGEVENDE MACHT
Wetgevende macht bestaat uit de regering en de Staten-Generaal gezamenlijk (81 Gw)
Staten-Generaal bepaalt zijn eigen werkwijze (stelt eigen Reglement van Orde vast -> 72 Gw)
Staten-Generaal benoemt zelf een voorzitter en griffier (61 Gw) en beëdigt zelf nieuwe
Kamerleden (60 Gw)
Parlementaire immuniteit Kamerleden (71 Gw)
Incompatibiliteiten (57 Gw)
UITVOERENDE MACHT (bestuurlijke macht)
De uitvoerende macht bestaat uit de regering (= Koning + één of meer ministers en/of
staatssecretarissen) (42 lid 1 Gw) -> worden gekozen/voorgedragen door de regerende partijen
• Koninklijke onschendbaarheid (42 lid 2 Gw)
• Incompatibiliteiten (57 Gw) -> minister kan ook niet lid zijn van de Staten-Generaal
• Parlementaire immuniteit (71 Gw)
• Beëdiging ministers door de Koning (49 Gw)
RECHTERLIJKE MACHT
De grondwetgever heeft expliciet de zelfstandige en onafhankelijke positie van de rechterlijke macht
ten overstaat van de andere staatsmachten willen vastleggen in de Grondwet
117 Gw = basis onafhankelijkheid
• Benoeming voor het leven (lid 1)
• Schorsing en ontslag rechter door gerecht van rechterlijke macht (lid 3)
Wet op rechterlijke organisatie = organieke wet (wet gemaakt in opdracht van de Grondwet)
(116 lid 2 Gw)
CHECKS & BALANCES
,OVHR2 - Staatsrecht
Er is geen absolute scheiding tussen de staatsmachten
Gedeelde bevoegdheid wetgeving en bestuur
- Wet in formele zin komt tot stand door samenwerking regering (= bestuur) en Staten-
Generaal (=wetgever)
- Regering heeft bij sommige besluiten de Staten-Generaal nodig (105 en 91 Gw)
Controle over en weer tussen betrokken staatsorganen -> o.a. tussen regering en Staten-Generaal
Democratische rechtsstaat
Democratische
1. Vrije en geheime verkiezingen
2. Open machtswisseling (hoe lang zitten het gekozen parlement?)
3. Parlement staat centraal (volksvertegenwoordiging heeft beslissende stem)
Rechtsstaat
1. Staatsvrije sfeer voor individuen en particuliere instellingen
De staat erkent dat individuen en particulieren instellingen een staatsvrije sfeer toekomt
2. Legaliteitsbeginsel
Optreden van het bestuur dat voor burgers bezwarend is moet berusten op een
voorafgegane algemene regel
3. Checks and balances (verantwoordelijkheid, elkaar controleren)
4. De regels waarin de bevoegdheden van een staatsorgaan zijn omschreven, moeten zijn
vastgesteld door een ander orgaan
5. Onafhankelijke en onpartijdige rechter
Geschillen tussen burger en de staat moeten worden beslist door een onafhankelijke en
onpartijdige rechter. Alleen op die manier kan er een eerlijke afweging plaats vinden van de
wederzijdse belangen
Vijf uitgangspunten
1) Legaliteitsbeginsel
Elk overheidsoptreden dient te berusten op een daaraan voorafgegane algemene regel. Dat die
regel gemaakt mag worden, moet staan in de grondwet of in een wet in formele zin
2) Democratiebeginsel
Het volk kiest de volksvertegenwoordiger direct (2 e Kamer) of via getrapt stelsel (1e Kamer)
De Regering en Staten-Generaal = formele wetgever = wetgevende macht (81 Gw). Dus volk bepaalt
mede de nieuwe wetgeving
3) Machtenscheiding (trias politica)
4) Onafhankelijke rechter
Onpartijdige en onafhankelijke instantie: rechtmatigheidstoets -> de rechter toetst het optreden van
beide andere staatsmachten op rechtmatigheid
5) Waarborging grondrechten
Klassieke grondrechten: bescherming tegen de overheid
Sociale grondrechten: prestatie van de overheid
Twee grondregels voor een democratische staatsrechtelijke staatsorganisatie
• Geen bevoegdheid zonder grondslag in wet of grondwet (legaliteitsbeginsel)
,OVHR2 - Staatsrecht
• Niemand kan die bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder
dat op de uitoefening controle bestaat
Normenhiërarchie (bronnen van staatsrecht)
Een ieder verbindende verdragsbepaling en rechtstreeks werkend EU-recht
Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden
Grondwet
Rijkswet
Wet in formele zin
Algemene maatregel van bestuur
Ministeriële regeling
Provinciale verordening
Gemeentelijke verordening
De Grondwet
Onderdeel van de constitutie
Niet uitputtend, niet alles staat in de Grondwet (ongeschreven regels)
Hoe verkrijg je regelgevende bevoegdheid?
Legaliteitsbeginsel: elk overheidsoptreden (dat inbreuk maakt op de vrijheid van burgers) moet op
een wettelijke grondslag berusten.
1) via attributie: verkrijging van nieuwe wetgevingsbevoegdheid -> de grondwetgever attribueert een
zelfstandige nieuwe bevoegdheid toe aan een overheidsorgaan (de formele wetgever). (81, 89, 127
Gw zijn voorbeelden van attributie)
2) via delegatie: de reeds via attributie verkregen bevoegdheid wordt door het bevoegde orgaan
overgedragen aan een ander orgaan. -> of delegatie mag, hangt af van de terminologie in de
Grondwet of in de wet in formele zin!
Delegatie toegestaan?
In de grondwet staat:
- Vormen van het woord “regelen”
- “Krachtens de wet”
- “Bij of krachtens de wet”
Delegatie is wel toegestaan
In de grondwet staat:
- “Bij de wet” of “bij wet”
- “De wet stelt vast”
Delegatie is niet toegestaan
Subdelegatie
, OVHR2 - Staatsrecht
Overheidsorgaan kan bevoegdheid tot regelgeving die een hoger orgaan aan hem heeft gedelegeerd
weer overgedragen aan een lager overheidsorgaan.
In de wet in formele zin staat:
- “Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur…”
Subdelegatie is wel toegestaan
- “Bij algemene maatregel van bestuur…”
Subdelegatie is niet toegestaan
Bijv: de Vreemdelingenwet (wet in formele zin) is gedelegeerd aan de regering. Vervolgens staat er
“bij of krachtens algemene maatregel van bestuur” in het vreemdelingenbesluit, dus kan de
bevoegdheid weer gedelegeerd worden d.m.v. subdelegatie aan de minister (ministeriële regeling).
Zelfstandige AMvB
LET OP! Ook zonder dat de formele wetgever zijn regelgevende bevoegdheid heeft gedelegeerd, kan
de regering een AMvB maken (“zelfstandig”) zie 89 lid 1
Een zelfstandige AMvB berust dus niet op een wet in formele zin.
AMvB’s met strafbepalingen moeten berusten op een wet in formele zin, omdat een
overheidsoptreden gebaseerd moet zijn op een wet in formele zin (legaliteitsbeginsel)
Grondwet Wat gebeurt er/wat is Overige wetgeving Wat gebeurt er/wat is
toegestaan? toegestaan?
Attributie + delegatie Delegatie +
subdelegatie
“Bij wet…” Attributie door “Bij AMvB…” Delegatie door
Grondwetgever aan “Bij ministeriële wetgever in formele
wetgever in formele regeling…” zin (bijvoorbeeld) de
zin “Bij gemeentelijke regering (AMvB)
verordening…”
Delegatie is niet Subdelegatie is niet
toegestaan toegestaan
“Bij of krachtens de Attributie door “Bij of krachtens Delegatie door
wet” Grondwetgever aan AMvB” wetgever in formele
wetgever in formele Etc. zin aan de regering
zin (AMvB)
(Sub)delegatie is wel Subdelegatie is wel
toegestaan toegestaan
“De wet regelt” Attributie door Het werkwoord Dit gebruik is beperkt
“De wet kan… regels Grondwetgever aan ‘regelen’ of het tot de Grondwet. Het
stellen” wetgever in formele zelfstandig gebruik van deze
zin naamwoord ‘regel(s)’ terminologie buiten
de Grondwet heeft
(Sub)delegatie is bij geen specifieke
zowel het werkwoord betekenis.
‘regelen’ als het
zelfstandig
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Sterrehl. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
