De geo Aarde, systeem aarde Leeropdrachtenboek VWO
Dit is een samenvatting van de eerste 3 hoofdstukken van het boek Systeem Aarde van de Geo. De samenvatting bestaat uit duidelijke punten, oorzaken en gevolgen en uitleg over bepaalde verschijnselen.
Met punten, streepjes en pijltjes is alles overzichtelijk en duidelijk weergegeven!!
Als je dit ...
Het verleden van de aarde
Aarde = 4,6 miljard jaar oud, vele ontwikkelingen plaatsgevonden.
→ hoe achterhalen en verklaren we dit?
- actualiteitsbeginsel: processen die we nu zien, hebben vroeger ook zo gewerkt,
processen herhalen zich. - door Schotse geoloog Hutton.
(er zijn wel grote/kleine catastrofes geweest die deze cycli hebben kunnen doorbroken)
De kraamkamer van de aarde
4,6 miljard jaar geleden:
- kleine nevel van heet gas en stof, door samentrekking en zwaartekracht,
concentratie van deeltjes. Grootste massa → begin van een ster: de zon.
- Vorming van planeetachtige lichamen rondom de protozon.
- Door botsing, zwaartekracht, groeiden deze lichamen.
→ zo ontstonden de 8 grote planeten met manen en vele kleinere hemellichamen.
Miljarden van de zichtbare sterren vormen samen met onze zon een cluster:
een schijf, iets dikker in het midden, met spiraalarmen. = sterrenstelsel, Melkwegstelsel
Schillen
Twee eigenschappen die van belang zijn voor de vorming van de aarde:
- vloeibaar water op het aardoppervlak.
- inwendige gelaagdheid van de aarde.
→ de aarde bestaat uit verschillende schillen met specifieke eigenschappen, men
kijkt naar de chemische samenstelling en fysische eigenschappen.
Chemische samenstelling: de meteorietinslagen gedurende de eerste 100 miljoen jaar
zorgden voor veel warmte → hoopte zich op in de aarde.
In de gesmolten aarde zakten zware elementen, ijzer & nikkel, naar beneden.
→ kern van ijzer en nikkel + een mantel.
De buitenkant van de mantel vormde al een dunne, harde laag van lichter gesteente.
Maan: door een harde klap op de aarde werd er enorm veel materiaal de lucht in geslingerd.
→ de aarde smolt opnieuw door de hitte die er bij vrijkwam. Proces herhaalde:
- Binnenste van de aarde is de kern: ijzer. 5000 - 6000 graden.
- Daarna aardmantel: magnesium en ijzer. 2800 - 1800 graden.
- Aardkorst. Twee verschillende vormen:
1. De continentale korst onder continenten: 30 - 70 km dik, vrij licht.
2. De oceanische korst onder oceanen: dikte vanaf 7 km, vrij zwaar: basalt.
Een van de fysische eigenschappen = de hardheid.
→ lithosfeer: harde, vaste buitenlaag van de aarde.
= aardkorst + harde bovengedeelte van de mantel = dunner onder oceanen. 60 - 150 km
→ asthenosfeer: onder de lithosfeer, zachtere laag: 60 - 400 km. Is hier en daar gesmolten
door magmahaarden. Verder: plastisch gesteente = vast gesteente dat onder druk en tijd
stroperiger wordt en makkelijker beweegt. Asthenosfeer rust op een harder deel van de
mantel: de binnenmantel: 400 - 2900 k. De binnenmantel is door de hoge druk vaster.
→ Vervolgens: vloeibare buitenkern. Daarna: vaste binnenkern.
, Aarde krijgt warmte door inwendige bronnen:
- Bij het ontstaan uit nevelgassen.
- Bij de meteorietinslagen.
- Radioactiviteit van sommige gesteenten: door radioactief verval.
En uitwendige warmte:
- De zon → > inwendige bronnen. Heeft veel invloed op de exogene krachten.
§2 - Het verhaal van de gesteenten
Bouwstenen
Een gesteente is opgebouwd uit mineralen en/of organische stoffen.
Mineraal = een verbinding uit de natuur met bepaalde chemische eigenschappen.
→ BV: Kristalvorming: de moleculen worden hierbij in de meest ideale vorm gerangschikt tot
een kristal., duurt lang.
Een andere eigenschap = de hardheid.
Organische stoffen = zijn ontstaan uit levende organismen.
Soorten gesteenten
Op basis van de ontstaanswijze zijn er 3 groepen:
Stollingsgesteenten: door afkoeling en stolling van magma.
- Dieptegesteenten: ontstaat als vloeibare magma ver onder de aardkorst langzaam
stolt. Veel tijd → grote kristallen. BV: graniet. = belangrijkste bouwsteen.
- Uitvloeiingsgesteenten: ontstaan als hete magma bij een vulkaanuitbarsting als lava
uit de krater komt. Gaat snel → geen tijd voor kristalvorming. BV: basalt.
Veel ijzer en magnesium, oceaanbodem veel basalt.
Sedimentgesteenten: door afzetting van zand/klei en samenpersing.
- Klastische sedimenten: zand en klei in de zee, meren of riviervlakten
gesedimenteerd. Door de druk van de bovenliggende laag wordt het samengeperst
tot een hard gesteente: zand → zandsteen. klei → kleisteen, schalie.
- Organische sedimenten: door ophoping van organisch materiaal.
Kalksteen: ontstaat in de zee door het neerslaan van organische en anorganische
kalkdeeltjes van de skeletjes van schelpen.
Metamorfegesteenten: door langdurige hoge druk en hoge temperatuur.
= mineralen vallen uiteen en de moleculen organiseren zich in nieuwe kristallen.
→ diep in de aardkorst/aardmantel of gebergtevorming of binnendringen van magma.
kalksteen → marmer en schalie → leisteen.
Wat een steen kan vertellen
Carrara, in de bergen in Italië, ligt een marmergroeve.
Marmer = metamorfgesteente, dat betekent dat:
- vroeger een zeegebied → kalksteen.
- kalksteen met dikke lagen sediment bedekt en door druk etc veranderd.
- + gebergtevormende krachten: het ligt nu heel hoog. → heel oud dus.
- door verwering en erosie zijn de bovenste lagen weggesleten.
Voorspelling: het gesteente zou door verwering en erosie uiteenvallen, via beekjes etc naar
de zee, door afzetting sedimentatie → sedimentgesteente. = gesteentenkringloop.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mijntjesoeters. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.85. You're not tied to anything after your purchase.
