Class notes
Samenvatting Pedagogie HC
- Course
- Institution
Samenvatting Pedagogie HC Systeem- en handelingsgericht pedagogische interventies Fase 2 - semester 2
[Show more]
Seller
Follow
martgerits
Reviews received
Content preview
Pedagogie hoorcolleges 2020-2021 Mart GeritsHC19: GEZINSVERVANGENDE SETTINGS, GES (MESO)
Mogelijke rollen als jeugdprofessional:
1. Rol van opvoeder/begeleider van het kind/de jongere: (tijdelijk) overnemen van de rol/taken
van de ouder
PROFESSIONEEL OPVOEDEN → focus op leefgroepen en leefklimaat (mesoniveau)
2. Rol van adviseur/begeleider van de ouders in hun rol/taken als opvoeder
1. PROFESSIONEEL OPVOEDEN
1.1 NIVEAUS
In de literatuur (ter Horst, 2006; Bruininks & Harmsen, 2017; van der Helm, 2020)
In de praktijk (bijzondere jeugdzorg, Kind & gezin,
pleeggezin, voorzieningen voor
kinderen en jongeren met een beperking, kinderpsychiatrie,
GI, vluchtelingen...)
Niveaus in ‘professioneel’ opvoeden:
• Basisaanpak: scheppen en in stand houden van een
omgeving/leefmilieu waarin kinderen en jongeren
zich kunnen handhaven en ontwikkelen...
• Specifieke, meer gerichte aanpak (in groep,
individueel): training, begeleiding, therapie...
Terminologie: Naargelang auteur en bron die je raadpleegt
over opvoeding is er een verschillende terminologie
1.1.1 NIVEAUS VOLGENS KOK
1.1.1.1 LEEFKLIMAAT: EERSTE GRAAD
Niets nieuws:
• Vroege jaren 1900 legden verschillende pedagogische pioniers (Redl & Wineman,
Bettelheim, Aichorn) de nadruk op het belang van een (therapeutisch) klimaat en de relatie
met begeleiders en de cliënt
• Jaren 70-80 vorige eeuw: Trieschman (1969), Ter Horst (1977) en Kok (1973, 1984) gaven
heel wat aandacht aan de installatie van een veilig, huiselijk, “zo gewoon mogelijk”
leefklimaat.
o Definitie: "De eerstegraads strategie
is het geheel van orthopedagogisch
handelen in de leefsituatie, dat
beoogt door het op specifieke wijze
gestalte geven aan relatie, klimaat
en situatiehantering, ... Het
vastgelopen functionele proces van
ontwikkelen en opvoeden weer in
gang te zetten." (Van Oeffelt, 2006
naar Kok)
1
,Pedagogie hoorcolleges 2020-2021 Mart Gerits
• Vandaag: Peer Van der Helm (2011,2020) vestigt de aandacht opnieuw op het belang van het
leefklimaat in residentiële jeugdzorg
Belang van leefklimaat:
• Leefklimaat is voorwaarde voor jongeren om zich veilig genoeg te kunnen voelen en
veiligheid is noodzakelijk om te kunnen groeien en te ontwikkelen. Cf circle of security
(hechting)
• Leefklimaat biedt een uitvalsbasis om de uitdagingen binnen het individueel
hulpverleningstraject, de vooropgestelde doelstellingen en veranderende interactiepatronen
in het gezin aan te gaan. Cf circle of security (hechting)
• Volgens Ter Horst en Kok (1984) moeten we eerst het gewone, alledaagse leven vorm geven.
Specifieke (evidence-based) methodieken en behandelingsvormen zullen niets uithalen als
het kind zich niet veilig en goed genoeg voelt in zijn specifieke leefomgeving.
Componenten leefklimaat:
1. Klimaat: structuur in ruimte, tijd, regels & afspraken, materiaal (cf HC in eerste semester)
2. Situatiehantering: vrije tijd, spelen, eten, werken, spreken, lichamelijk contact, bijzondere
situaties
3. Relatie:
o Houding jeugdprofessional (authenticiteit, acceptatie, respect, integriteit,
empowerment,...)
§ cf beroepshouding SRW + HC 29
o (Pedagogisch) Handelen (presentie, grenzen stellen, aandacht geven...)
§ cf synthese opvoedingsvaardigheden in huisje van SRW + cf HC pedagogische
modellen
• Ingevuld naar visie van de voorziening
• Aangepast aan de noden van de doelgroep (bv. kinderen en jongeren met autisme, een
fysieke beperking, psychiatrische problematiek, vluchtelingen...)
o Cf HC ADHD
• Met oog voor individuele accenten
• Idealiter krijgen de 3 componenten
eclectisch vorm
2
,Pedagogie hoorcolleges 2020-2021 Mart Gerits
Pedagogische uitgangspunten: (2010)
1. Emotionele steun en sensitieve responsiviteit
o In de groep aanwezig zijn (cf presentie)
o Aai over de bol, schouderklopje, individuele gesprekjes voeren, ...
o Bij pubers: persoonlijke aandacht en ondersteuning, interesse tonen voor aandacht
en gewoontes, weten wat er in de jongere omgaat, waar hij mee bezig is
o Oog hebben voor signalen van kind of jongere en er adequaat op reageren
Cf HC hechting: Kind voelt zich begrepen en geaccepteerd, steun en responsiviteit
zorgen voor gevoel van veiligheid
→ Belangrijk voor het ontwikkelen van competenties, vergroten van veerkracht (cf
window of tolerance) en ontwikkelen van pro sociaal gedrag (Riksen-Walraven, 2004)
2. Autonomie en ruimte
o Kansen om te experimenteren, zelf dingen te doen, zelf problemen op te lossen (cf
Hechting: voorwaarde is veiligheid)
o Ruimte voor eigenheid, zelf kunnen ontdekken wie ze zijn
o (ontwikkeling) Leeftijdsadequaat verwachtingen: niet over beschermen of
overschatten
o Acceptatie van gedrag, door het gedrag heen kijken (vaak wantrouwen door
voorgeschiedenis) cf betekenisanalyse en functieanalyse + cf DLR 5
o Privacy (vooral voor pubers erg belangrijk)
o Jongeren betrekken bij wat er gebeurt
Onderzoek toont verband aan tussen opvoedingsstijl enerzijds en zelfvertrouwen en
algemeen functioneren anderzijds (Riksen-Walraven, 2004)
3. Structureren en grenzen stellen
o Structuur in tijd, ruimte, handelen
o Rekening houden met de behoefte van de jongeren bij grenzen stellen, vanuit
samenwerking en overleg bepalen, niet eenzijdig opleggen
Uit onderzoek blijkt:
§ Verschillende aanpak door begeleiders + regels die een eigen leven leiden
→ onzekerheid en negatieve ervaringen i.p.v. houvast en duidelijkheid (van
der Helm, 2009)
§ Soms is eenzijdig ingrijpen nodig (‘dat mag niet’)
→ deze strategie moet gevolgd worden door probleemoplossing en uitleg
waarom (De Dreu, 2008)
4. Informatie geven en uitleggen
o Door op het juiste moment de juiste uitleg te geven leren kinderen en jongeren
begrijpen wat er rondom hen gebeurt (begrijpen->grijpen)
o Uitleggen waarom iets verkeerd is, wijzen op de gevolgen voor anderen
Dit bevordert pro sociaal gedrag, empathie en internalisering van regels (cf
onderzoek Turiel 1998, Riksen-Walraven, 2004)
3
, Pedagogie hoorcolleges 2020-2021 Mart Gerits
5. Interacties tussen jongeren begeleiden
o Oog hebben voor groepsdynamiek en ingrijpen indien nodig
o Incidenten bespreken en samen tot een consensus of oplossing komen (sociale
vaardigheden en bespreken van emoties)
o Aandacht geven aan positieve interacties en pro sociaal gedrag
o Als begeleider hierin een voorbeeld zijn, zich betrouwbaar en eerlijk opstellen
Stimuleren naar elkaar te luisteren, elkaar te helpen en samen te werken zorgt voor
positieve sfeer (onderzoek van der Helm, 2009)
6. Interacties tussen kind en ouders stimuleren en ondersteunen
o Deze relatie ligt vaak erg moeilijk en vraagt dus extra aandacht
o Kijken naar de mogelijkheden van de ouders, naar wat ze goed doen (cf
empowerment)
o Respecteren van loyaliteiten (cf respect en integriteit)
o Ruimte bieden voor contacten tussen ouder en kind
Samenvattend: Open versus gesloten leefklimaat
Open = veilig, gestructureerd, veel ondersteuning, mogelijkheden tot groei en de flexibiliteit is in
evenwicht met de controle die nodig is op een leefgroep (Van der Helm, 2011).
Opvoeders/begeleiders zijn mensen die steun kunnen bieden, stimuleren, betrouwbaar en consistent
zijn en respect tonen (Ackerman & Hilsenroth, 2003).
Gesloten = veel controle, gebrek aan flexibiliteit, afhankelijkheid van medewerkers, gebrek aan
wederzijds respect, oneerlijke straffen, verveling, uitzichtloosheid, angst, vernedering en gebrek aan
privacy (Van der Helm et al., 2011). Een gesloten leefklimaat kan stress, angst en agressie tot gevolg
hebben (Van der Helm, Boekee, Stams, & van der Laan, 2011).
Werkzame factoren:
• Allianties: tussen begeleider en kind/jongere (cf IB) + tussen begeleider en context (cf
uitgangspunt 1 en 6)
• Regels en afspraken: functioneel (nuttig), in overleg bepaald, duidelijk, met vooraf
besproken gevolgen, mogelijkheid tot bediscussiëren en uitzonderingen (uitgangspunt 3)
• Groepsdynamiek: mogelijkheden van dynamiek benutten, ingrijpen indien indicaties voor
dynamiek die nefast is voor kinderen/jongeren (cf uitgangspunt 4 en 5)
• Werkklimaat: erin geloven iets te kunnen bereiken met de jongeren, betrokkenheid en
engagement (uitgangspunt 2)
• Dagelijkse routine (structuur): tijd, ruimte, handelen (uitgangspunt 3)
• Sfeer en gezelligheid: leefbare huiselijk sfeer, ruimte voor ‘gewone’ activiteiten + materiële
inrichting (licht, ruimte, lucht)
Link met ZDT:
• Zelfdeterminatietheorie, Ryan en Deci (2017) stelt
• Ieder mens heeft 3 basisbehoeften: verbondenheid (contact), competentie en autonomie
o Indien basisbehoeften vervuld, ontstaat motivatie voor gedragsverandering
o Indien niet vervuld ontstaat frustratie die leidt tot probleemgedrag en
psychopathologie
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller martgerits. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.49. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
61001 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now