Summary
aardrijkskunde samenvatting 5TSO heel semester 2 2021
- Course
- Institution
aardrijkskunde samenvatting heel 2e semester van 5TSO juni 2021
[Show more]
Seller
Follow
amber15
Content preview
aardrijkskunde samenvatting juni 2021thema 2 het ecosysteem aarde
1) de sfeervolle aarde
1. de 4 sferen
Atmosfeer, geosfeer, hydrosfeer, biosfeer.
2. de geosfeer
2.1 de jonge aarde: van gasschijf naar vloeibare massa
Grote brokstukken trokken kleinere naar zich toe en geleidelijk ontstonden de eerste protoplaneten.
De aarde werd tijdens haar vorming een vloeibare hete bol door de impact van de vele meteorieten, hierdoor kwam
veel warmte vrij waardoor de aarde vloeibaar was.
2.2 de aarde krijgt vorm: de geosfeer van vaste korst, mantel en kern.
- kern: NIFE (ijzer, nikkel)
- mantel: SIMA (zuurstof, silicium, magnesium)
- aardkorst: SIAL (zuurstof, silicium, aluminium)
zwaarste elementen zijn naar de bodem gezakt, de lichtste bleven bovenaan.
3. de hydrosfeer
Waar komt het water vandaan?:
- waterdamp kwam vrij bij het stollen van de aardkorst (vulkanisme). De waterdamp is gecondenseerd en
uitgeregend.
- inslagen van kometen en planetoïden.
4. de atmosfeer: evolutie van giftig naar leefbaar
Hoe vormde de 1e atmosfeer van de aarde zich?; door het afkoelen en stollen kwamen gassen vrij. CO², N²,CH4, H²O-
damp.
Waar kwam het zuurstofgas op aarde vandaan?: bacteriën in de ondiepe zee (stromatolieten) -> fotosynthese
Welke belangrijke gaslaag ontstond uit dit zuurstofgas en wat is de beschermende functie ervan?
-> ozonlaag-bescherming tegen schadelijke UV-stralen (leven op land wordt mogelijk)
, Invloed van temperatuur op aarde sinds het verschijnen van zuurstofgas:
- bij een sterke stijging van hoeveelheid zuurstofgas -> daling temp. -> glaciatie (ijstijd)
- CO² = broeikasgas / O² = geen broeikasgas
- door fotosynthese daalt CO²-gehalte -> temp. daalt.
5. de biosfeer: ontstaan van leven in de oceanen
Stromatolieten: laagjes van bacteriën
5.1 extremofielen wijzen de weg
Extremofielen zijn diertjes die kunnen overleven in extreme omstandigheden:
- extreme koude (mount everest)
- extreme hitte (heetwaterbronnen)
- extreme droogte (zoutvlakte)
- in het donker (grot)
5.2 nieuwe levensvorm ontdekt in Yellowstone
Water is er zo warm: er is een zeer hete magmahaard in de korst
Verschillende kleuren aan de rand van de warmwaterbron: verschillende soorten micro-organismen naarmate de
temp. verandert.
5.3 diepzeeleven rond rokende schoorstenen
Black smokers: vulkanische schoorstenen die zwarte rook uitspuwen, ze bevinden zich in het midden van de oceanen
waar de platen uit elkaar bewegen. Hier bevindt zich een onderzeese vulkanische bergketen. Er bevinden zich veel
mineralen en voedingsstoffen in het warme water, wat een aantrekkingspool is voor leven in oceanen.
waar? In het midden van de oceaan -> daar scheurt de aardkorst open.
5.5 eerste organismen die zuurstofgas produceerden
Stromatolieten: soort rotsen met bacteriën die voorkomen in ondiepe warme zee
-> fotosynthese uitgevonden. (productie zuurstofgas).
2. de aarde als levende planeet
1. Madeliefjeswereld, een eenvoudig ecosysteem
Albedo: het percentage gereflecteerd zonlicht.
madeliefjeswereld: biosfeer + atmosfeer
Biologische factoren Niet-biologische factoren Sfeer
Zwarte & witte madeliefjes Biosfeer
Temperatuur atmosfeer
(ook stralingsenergie van zon)
(negatieve terugkoppeling).
een systeem dat zichzelf
versterkt = positieve
terugkoppeling. Een systeem
dat zichzelf
tegenwerkt/stabiliseert =
negatieve terugkoppeling.
Invloed van madeliefjeswereld op de temp.: er komen meer witte madeliefjes die meer zonlicht reflecteren. Dit heeft
een stabiliserend effect op de temp. wanneer het toch te warm wordt, kunnen ook de witte madeliefjes niet meer
groeien en wordt de planeet te warm voor het leven.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller amber15. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53340 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now