Summary
Samenvatting van Nova Natuurkunde (5a/gymnasium): hoofdstuk 10 Ioniserende straling
- Course
- Level
Een goede, overzichtelijke en uitgebreide samenvatting van het tiende hoofdstuk van het boek 'Nova Natuurkunde voor 5a.
[Show more]
1 review
By: stefancoster12 • 2 year ago
Seller
Follow
IsabelHendrickx
Reviews received
Content preview
1 SOORTEN STRALINGIonisatie-energie
Als de energie van fotonen in elektromagnetische straling groot genoeg is, kunnen ze
atomen/ moleculen ioniseren komt e vrij en + ion blijft achter. Ionisatie-energie: energie
die nodig is om te kunnen ioniseren. Ook kunnen er basen in het DNA worden geïoniseerd
schade cellen ongeremd delen tumor. Vanaf energie groter dan 10 eV raken vrijwel
alle stoffen geïoniseerd straling met fotonenergie >10 eV = ioniserende straling. (Binas
tabel 24).
Elektromagnetische straling hebben verschillende namen afhankelijk van fotonenergie. Bv:
uv-straling heeft energie tussen 4-125 eV (meeste is dus ioniserende straling). Oplopend in
energie zachte en harde röntgenstraling en zachte en harde gammastraling (Binas 19B)
Alfa-, bèta- en gammastraling
3 soorten straling door magneetveld:
Gammastraling: niet afbogen deeltje zonder lading: hoogenergetische
elektromagnetische straling.
Alfa- en bèta wel afgebogen dus geladen deeltjes en zijn deeltjes met massa en energie
bestaat uit Ek afhankelijk van hun snelheid.
Alfastraling: kernen van heliumatomen 42He (2 protonen, 2 neutronen). Straling in
materiaal botsen vooral met e en soms atoomkern. Bij elke botsing e
weggeschoten en verliest a-deeltje deel van zijn energie. Ze botsen vaak.
Bètastraling: elektronen 01e. Verliest energie hetzelfde als alfastraling, maar e heeft
kleinere massa dan alfa. E botsten tegen andere e inkomend deeltje volgt een
kronkelende baan door materiaal en afstand tussen botsingen groter dan bij alfa.
Doordringend en ioniserend vermogen
Zowel a en b straling verliest per ionisatie ong 10 eV. Als energie uiteindelijk op is, kunnen
ze niet verder doordringen. Dracht= max. indringdiepte (voor elk materiaal anders).
Ioniserend vermogen= hoe goed straling is in het ioniseren. Doordringend vermogen= hoe
makkelijk straling door stof dringt. B zorgt per afgelegde afstand minder ionisaties dan a B
lager ioniserend vermogen dan a B-straling minder makkelijk te stoppen dus B heeft
groter doordringend vermogen en grotere dracht.
Elektromagnetische straling (zoals gamma) heeft lager ioniserend vermogen dan a en b
hoger doordringend vermogen en dracht. Harde röntgen- en gammastraling zijn nooit
helemaal te stoppen max. dracht röntgenfoto’s mogelijk.
, 2 GEZONDHEIDSEFFECTEN VAN STRALING
Schade door ioniserende straling
Straling veroorzaakt schade aan weefsel door ionisaties. Stralingsdosis (dosis): hoeveelheid
energie van ioniserende straling die per kg materie wordt geabsorbeerd. (zie boek formule).
Radiotherapie: dit schadelijke effect van ioniserende straling wordt gebruikt in zorg. Tumoren
bestralen tumorcellen sterven gezonde cellen repareren schade. Door via verschillende
richtingen de bestralen, wordt schade aan gezond omliggend weefsel beperkt.
Brachytherapie: radiotherapie waarbij bron in lichaam zit.
Ioniserende straling wordt ook gebruikt bij medische beeldvorming (bv. röntgenfoto). Dosis
zo laag mogelijk om schade te beperken. Dit kan via buiten of binnen nucleaire
diagnostiek: radioactieve stof in lichaam. Nucleaire geneeskunde: alle medische technieken
waarbij radioactieve stoffen worden gebruikt.
Dosisequivalent
Equivalente dosis: hoeveelheid schade een bepaald soort ioniserende straling echt geeft.
Alfa hoog. (zie formule). Voor a is WR= 20 en b is WR= 1. Stralingsweegfactor voor andere
straling staan in Binas 27D3.
Effectieve totale lichaamsdosis
Als je wordt bestraalt is dat vaak een deel van je lichaam. Met weefselweegfactor (<1) wordt
het dosisequivalent op een deel van lichaam omgerekend naar effectieve totale
lichaamsdosis Heff (Sv). Die is dus altijd lager dan dosisequivalent. Voor straling die mensen
ontvangen is normen (grenzen) vastgesteld Binas 27D2, voor mensen die met straling
werken zijn die hoger.
Bestraling en besmetting
Bestraling: stralingsbron is buiten lichaam. Dosis beperken door ver vanaf of korte tijd
bestraalt. Mensen die met straling werken hebben dosismeter (mogen niet meer dan 20 mSv
per jaar).
Besmetting: radioactieve bron op de huid of in lichaam persoon zelf is bron geworden.
Besmetting gevaarlijker dan bestraling want lichaam dan continu bestraald en bescherming
niet mogelijk. Hoe erg schade is afhankelijk element (sommige uitgescheden binnen uur,
maar andere opgenomen, zoals jodium en calcium).
Achtergrondstraling
Achtergrondstraling: straling die iedereen oploopt. Afkomstig uit bodem (bv. bouwmaterialen)
en ruimte: kosmische straling. In Nederland per jaar ong. 2 mSv. Hier bovenop krijg je extra
dosis door medische behandelingen en activiteiten. Gezondheidsrisico neemt evenredig toe
opgelopen dosis.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller IsabelHendrickx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.31. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
69052 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now