Probleem 4
Leerdoelen
1. Welke psychologische processen kunnen een rol spelen bij de totstandkoming van valse
bekentenissen?
2. Welke psychologische processen en denkfouten kunnen leiden tot rechterlijke dwalingen
en welke rol spelen adviezen van deskundigen daarin?
Literatuur
Psychologische processen in opsporing en rechtspraak:
R.A. Leo & D. Davis, ‘From false confession to wrongful conviction. Seven
psychological processes’, Journal of Psychiatry and Law 2010, afl. 38, p. 9-56.
https://heinonline-org.eur.idm.oclc.org/HOL/Page?
lname=&public=false&collection=journals
%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20&handle=hein.journals/
jpsych38&men_hide=false&men_tab=to c&kind=&page=
C. Guthrie, J.J. Rachlinski & A.J. Wistrich, ‘Blinking on the bench. How judges decide
cases’, Cornell Law Review 2007, vol. 93, afl. 1, p. 1-43.
https://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/clqv93&div=4&g_sent=1&ca
sa_tok en=5DeN0mxiFs4AAAAA:5Fimj7pkeb4xxBVtrw3-4-
ek4Io3ibbaAFfbctKGrN7gqs3HE079W- 1AO27C9NtkeDowdApd&collection=journals
Rol van deskundigen in rechtspraak:
P.J. van Koppen, ‘De psycholoog en het deskundigenbewijs’, in: P.J. van Koppen, H.
Merckelbach, M. Jelicic & J.W. de Keijser (red.), Reizen met mijn rechter. Psychologie
van het recht. Deventer: Kluwer 2010, h21, p. 401- 422.
https://www.navigator.nl/document/ide110d7e28474bd353ee77ae0a12fa6d9?
ctx=WKNL_ CSL_1507
M. van Lambalgen & R.W.J. Meester, ‘Wat zeggen al die getallen eigenlijk? De
statistiek in het proces tegen Lucia de B.’, Trema 2004, afl. 7, p. 286-292.
https://www.legalintelligence.com/documents/23757999
H. Elffers, ‘Dit zeggen al die getallen eigenlijk! Antwoord aan Van Lambalgen en
Meester’, Trema 2004, afl. 7, p. 293-294.
https://www.legalintelligence.com/documents/23757997
1. Welke psychologische processen kunnen een rol spelen bij de totstandkoming van valse
bekentenissen?
Leo & Davis: From false confession to wrongful conviction. Seven psychological processes
Deze literatuur heeft zich in de eerste plaats gericht op drie zaken: de manier waarop
welke valse bekentenissen worden gegenereerd door politieverhoor, individuele verschillen
in gevoeligheid voor vragende invloeden en de rol die valse bekentenissen hebben gespeeld
in gedocumenteerde onrechtmatigheden veroordelingen van onschuldigen. Dit artikel gaat
in op deze leemte in de literatuur, zeven psychologische processen onderzoeken die valse
bekentenissen met elkaar verbinden tot onterechte veroordeling en falen van herstel na
veroordeling:
,(1) krachtige vertekenende effecten van de bekentenis zelf, waaronder: opgenomen
"misleidende gespecialiseerde kennis" (in de misdaad relevante kennis getoond door de
verdachte in de valse bekentenis, maar verkregen via externe bronnen (zoals de
ondervrager) in plaats van tijdens het plegen van het misdrijf);
(2) tunnelvisie en bevestigingsbias,
(3) motiverende vooroordelen,
(4) emotionele invloeden op denken en gedrag;
(5) institutioneel invloeden op bewijsproductie en besluitvorming; en onvoldoende context
voor de beoordeling van claims van onschuld, inclusief
(6) onvoldoende of onjuiste relevante kennis, en
(7) het geleidelijk beperken van relevant bewijsmateriaal.
De onrechtmatige beschuldiging en opsluiting (vervolging) van zeven mannen door het
gebrekkige onderzoek van de politie over de moord en verkrachting van Michelle op 8 juli
1997 wordt door een schrijver beschreven als de huidige equivalent van krankzinnigheden
als de heksenprocessen in Salem van de 1690s. Rechercheurs lokten valse bekentenissen uit
van de vier mannen: Danial Williams, Joseph Dick, Eric Wilson en Derek Tice - die later
bekend zou komen te staan als de Norfolk Four. Drie van deze mannen (Williams, Dick en
Tice) zijn tot op de dag van vandaag opgesloten en moeten levenslange gevangenisstraffen
uitzitten, ondanks DNA-vrijstellingen, de identificatie van de echte dader, (Omar Ballard),
zijn bevestigde bekentenis en zijn DNA in het slachtoffer. Eric Wilson - die, in tegenstelling
tot de anderen, alleen valselijk had bekend aan de verkrachting in plaats van zowel
verkrachting als moord (hij werd ook alleen beschuldigd van verkrachting door de politie),
heeft meer dan zeven jaar gezeten voordat hij in 2005 uit de gevangenis werd vrijgelaten en
andere onschuldigen (Richard Pauley, Geoffrey Farris
en John Danser) werden ook gearresteerd, maar gaven niet toe. Elk diende 7 tot 10
maanden in de gevangenis
The Norflok Four: From crime to false confession
Williams werd als eerst opgepakt op basis van een verklaring van Taylor. In deze verklaring
had Taylor ook aangegeven haar vriend Ballard (de echte dader) te onderzoeken. Hierna
werd aangenomen dat de kamergenoot van Williams, Dick, ook betrokken was bij het
misdrijf. Hij werd ook onderzocht. Nadat ze een informant in de cel van Dick plaatste kwam
een andere kennis van Williams en Dick aan het licht namelijk Wilson. Dick werd weer onder
druk gezet en zei dat er drie andere waren betrokken, maar de beschrijving van de politie
leidde tot alleen Tice. Daarna werd aan Tice gevraagd om meer verdachte aan te wijzen en
hij wees Pauley en Farris aan. Daarna gaf Tice de naam Danser. In februari 1999 bereikte een
brief van Ballard naar Taylor de politie. Hij bekende hier de moord alleen hij moest van de
politie ook de andere zeven betrekken in een nieuwe bekentenis. Later trok hij deze
verklaring in.
Zeven psychologische processen
(1) Bekentenis en de rol van misleidende gespecialiseerde kennis
Bekentenis
Bekentenissen worden universeel als buitengewoon beschouwd overtuigend bewijs van
schuld, vooral als ze een aannemelijke verhaallijn, een beschrijving van motieven,
verklaringen, misdaadkennis, emotionele uitingen en dankbetuigingen vrijwilligheid.
,Bekentenissen vertekenen de percepties en beslissingen sterk bij strafrechtelijke
functionarissen en juryleden omdat de meeste mensen ervanuit gaan dat een bekentenis,
vooral een gedetailleerde, waar is. Een bekentenis heeft daarom de neiging om de zaak
tegen een gedaagde te definiëren, meestal het negeren van tegenstrijdige informatie of
bewijs van onschuld.
Indien geïntroduceerd tegen een verdachte tijdens het proces, is de kans groot dat valse
bekentenissen leiden tot onterechte veroordelingen, zelfs wanneer ze worden uitgelokt
door twijfelachtige ondervragingsmethoden en worden niet ondersteund door ander
casusbewijs. Valse bekentenissen hebben niet bijgedragen alleen voor foutieve
juryuitspraken, maar ook voor het invoeren van valse schuldbekentenissen, zoals gebeurde
in de Norfolk Four case. Omdat zelfbeschuldigende verklaringen worden bekeken als zodanig
inherent overtuigend bewijs van schuld, zijn vals bekentenissen een belangrijke oorzaak van
onrechtmatige veroordeling. In geaggregeerde casestudy's, zijn ze goed voor 14 tot 60% van
gedocumenteerde onrechtmatige veroordelingen.
Dit alles gebeurde in de Norfolk Four case. Nadat de politie Danial Williams een bekentenis
had uitgelokt, weigerden ze de mogelijkheid van zijn onschuld te erkennen, ondanks
aanzienlijk bewijs dat dit aantoonde. Toen het DNA van Williams niet overeenkwam met het
sperma, bloed of ander genetisch materiaal dat op de plaats delict was gevonden, groef de
politie alleen dieper in en nam aan dat hij Michelle Bosko moest hebben verkracht met een
medeplichtige die in haar had geëjaculeerd.
De rol van misleidende gespciealiseerde kennis
Het gebruik van misleidende gespecialiseerde kennis (MSK) vindt plaats wanneer politie-
onderzoekers de verdachte unieke niet-openbare feiten geven die waarschijnlijk niet door
toeval worden geraden - en er vervolgens op aandringen dat deze feiten afkomstig zijn van
de verdachte. Soms aangeduid als "schuldige" of "voorkennis", dergelijke feiten kunnen zijn:
aard van het moordwapen, de plaats van de wonden, plaatsing van objecten op de plaats
delict en andere unieke niet-openbare details van het misdrijf. Wanneer opgenomen in de
verdachte's postopname verhaal, wordt aangenomen dat de feiten onthullen dat hij
beschikt over informatie die alleen de echte dader zou hebben weten en daarom moet hij
schuldig zijn. In feite zijn dergelijke MSK-details meestal opgenomen in de verklaringen van
onschuldige beklaagden omdat tijdens de ondervraging(en) politie noemt ze, laat ze plaats
delict zien met foto's, of actief ruzie maken met de verdachte dat het misdrijf gebeurde op
een bepaalde manier.
Elk van de Norfolk Four nam meerdere exemplaren van MSK op in hun bekentenissen. Ford
en de andere rechercheurs hadden hun foto's van de plaats delict laten zien, hun eigen
theorieën over de zaak aangedragen, de verdachten verteld wat ze 'al wisten' en hen
gedwongen hun account herhaaldelijk te wijzigen om te passen bij de huidige inzichten van
de rechercheurs over de feiten.
(2) Tunnelvissie en voorkeur voor bevestiging
Tunnelvisie" verwijst naar de neiging om selectief te focussen aandacht op één doel met
uitsluiting van alle anderen. In de strafrechtelijk systeem, tunnelvisie is gebruikt om te
verwijzen op de neiging om de aandacht te richten op één verdachte (of groep
,vermoedelijke daders), en op bewijsmateriaal dat relevant is voor zijn (of hun) schuld. We
stellen voor dat het probleem van tunnelvisie: verder reikt binnen het rechtssysteem.
Rechercheur Evans werd onmiddellijk geconfronteerd met bewijsmateriaal van de autopsie
van Michelle Bosko die onverenigbaar was met de bekentenis van Williams. Toch, ervan
uitgaande dat onschuldig is mensen bekennen geen misdaden die ze niet hebben begaan, zij
niet twijfelde aan zijn schuld, en nam in plaats daarvan eenvoudig aan dat hij loog, details
vergeten of in de war raken. Zoals standaard operationeel werd procedure wanneer de
bekentenissen van de andere beklaagden niet pasten de feiten, keerde ze gewoon terug om
Williams te confronteren met de discrepanties en vroeg om een nieuw account, hem feiten
te geven ze had geleerd van de autopsie en het vormgeven van zijn nieuwe account door
middel van verschillende eerste versies totdat ze er een kreeg die passen bij haar nieuwe kijk
op wat er is gebeurd.
(3) Motiverende vooroordelen
Een grote hoeveelheid literatuur over "gemotiveerde cognitie" heeft de manier onderzocht
waarop welke huidige doelen de aandacht vestigen, informatie zoeken en verwerking en
interpretatie van binnenkomende informatie-als evenals doelrelevant gedrag. Doelen
kunnen als één worden beschouwd bron van tunnelvisie, in die zin dat ze selectief de
aandacht richten om relevante doelen en informatie te bereiken, en, zoals
bevestigingsbias, bevorder bevooroordeelde verwerking van inkomende informatie, maar
met interpretatieve vooroordelen die zouden dienen de doelen van de waarnemer, in
plaats van alleen zijn of haar te bevestigen verwachtingen. Tot slot motiveren doelen ook
gedrag in hun service, zodat doelgericht gedrag meer wordt waarschijnlijk. Doelgerelateerde
vooroordelen doordringen de processen die leiden tot: valse bekentenis en onterechte
veroordeling.
Escalerende inzet en de rol van zelfbescherming en zelfrechtvaardiging
Naarmate de zaak vordert, zullen rechercheurs en openbare aanklagers steeds meer
middelen hebben besteed aan het bewijzen van de schuld van de verdachte en steeds meer
openbare verklaringen hebben afgelegd door de schuld te claimen en anderen ervan te
overtuigen "Escalating commitment". Het verwijst naar het proces waarmee elke actie die
wordt ondernomen ter ondersteuning van een positie of doel de neiging heeft om het geloof
in de geldigheid ervan te versterken. Bewijs dat de geldigheid van het geloof tegenspreekt of
doel wordt steeds meer "dissonant" en aversief (vermijdend). Bewijs dat in tegenspraak is
met een sterk aangehangen positie kan ook het competentiegevoel van de persoon
bedreigen of zelfrespect, en daardoor een persoon ertoe brengen zich in te zetten voor
sterke zelfbeschermende en zelfrechtvaardigende motivaties. Als gevolg hiervan kan de
persoon vijandig worden tegenover bron van dergelijk bewijsmateriaal en het als ongeldig af
te wijzen.
De zaak van de Norfolk Four was doordrongen van weigering om fouten herkennen, zelfs bij
overweldigende bewijs van onschuld. Danser had bijvoorbeeld een onwrikbaar luchtdicht
alibi, geverifieerd door meerdere partijen, dat hij in Philadelphia was voor werk en andere
activiteiten die zijn aanwezigheid in Norfolk onmogelijk zou hebben gemaakt ten tijde van de
moord. Maar aanklager Valerie Bowen later beweerde ten onrechte dat hij op de een of
, andere manier naar Norfolk had kunnen rijden op tijd en dat de urenstaten en creditcard
documenten het verifiëren van zijn alibi waren geruchten en daarom niet toelaatbaar.
(4) Emotie
Veel acties en oordelen die met zich meebrachten bij het uitlokken en gevolgen van een
valse bekentenis optreden in het kader van: sterke emotie. De verdachte kan sterke emoties
ervaren zoals verdriet, angst, of angst als gevolg van het misdrijf zelf, vooral wanneer kort
na de misdaad ondervraagd, net als Danial Williams in dit geval. Ondervragers van de
politie zijn getraind om emoties te gebruiken in hun voordeel.
Ondervragingswetenschappers hebben stress geïdentificeerd als bekentenis waarin de
verdachte zo bedroefd is geworden (moe, angstig, angstig of bedroefd door de
afkeer van het verhoor) dat hij bereid wordt om iets doen of zeggen, inclusief het afleggen
van een valse bekentenis om te kunnen ontsnappen aan de ondervraging.
Maar emoties raken ook andere partijen. Blootstelling aan de nasleep van gewelddadige
misdaden kan eveneens sterke emoties bij de politie die hen onderzoekt. De rechters en
jury's die de zaken tijdens het proces en daarbuiten behandelen, ervaren ook emoties die
hun oordeel kunnen beïnvloeden.
(5) institutioneel invloeden op de bewijs productie en het besluit maken
Institutionele invloeden beïnvloeden het optreden van politie, advocaten en rechters, vaak
met als gevolg een beperking van het verzamelen van, toegang tot of reacties op
bewijsmateriaal. Beperkte financiële middelen of andere financiële prikkels die voor de
verschillende partijen werken kan een grote invloed hebben op het verzamelen en gebruiken
van bewijs. Financiën kunnen middelen beperken voor het oorspronkelijke onderzoek van:
de zaak door politie en justitie, of de kwaliteit van advocaten ingehuurd om de verdachte en
hun onderzoeken te verdedigen. Financiele zorgen kunnen van invloed zijn op de
beslissingen van rechters die moeten toestemming geven voor defensie-uitgaven voor door
de rechtbank benoemde advocaten en hun lonen, onderzoek, het inhuren van geschikte
deskundigen, het uitvoeren van forensische tests en onderzoeken, enzovoort-of de
beslissingen van familie die moet betalen voor een particulier gefinancierde verdediging.
Zoals met de meeste vooroordelen, kan schuldvermoedend denken invloed hebben op
dergelijke financiële beslissingen, zonder dat degenen die ze maken. Overmatige caseloads
kunnen ook van invloed zijn op de aandacht besteed aan een specifiek geval, evenals
ontmoedigen het nastreven van verdedigingslinies gezien als tijdrovender of minder kans
van slagen.
(6) onvoldoende context voor evaluatie van bewijs: onvoldoende en/of misleidend relevant
kennis en overtuigingen
Het is duidelijk dat om valse bekentenissen in de eerste plaats te vermijden, of om ze met
succes te detecteren wanneer ze zich voordoen, is het cruciaal om hun bestaan en de
manier waarop ze zijn veroorzaakt te begrijpen. Zonder deze kennis zal de politie
waarschijnlijk onbewust deelnemen aan het gedrag dat vals veroorzaakt is door
bekentenissen. En, er vast van overtuigd raken dat valse bekentenissen (vooral bij ernstige
misdrijven) eenvoudigweg niet onjuist kunnen zijn of om vervolgonderzoeken uit te voeren
die de bekentenis verifiëren of in diskrediet brengen. Evenzo, als ze ontbreken relevante
kennis, advocaten van de verdediging waarschijnlijk ook: beweringen van onschuld niet
