Summary
samenvatting rechtsstaat maatschappijleer
- Course
- Level
Samenvatting van 7 pagina's voor het vak Maatschappijleer aan de HAVO
[Show more]
Seller
Followbowieberdink
Content preview
RECHTSSTAAT H1 T/M H5Hoofdstuk 2 paragraaf 1 RECHTSSTAAT
Burgers en de overheid moeten zich houden aan de regels en wetten. Zo mag de politie je niet
zomaar afluisteren of arresteren.
Vaak komen normen en gedragsregels voort uit geloof, tradities en gewoonten.
Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd. Ze ontstaan enerzijds
om het maatschappelijke leven geordend te laten verlopen en conflicten op te lossen. Anderzijds
komen rechtsnormen voort uit de waarden en normen die de meeste mensen met elkaar delen.
Rechtsnormen moeten zo veel mogelijk overeenkomen met de opvattingen die wij als burgers
hebben over goed en kwaad → mensen houden zich er dan eerder aan. Soms kunnen sommige
regels ingaan tegen het gevoel van rechtsvaardigheid van mensen.
Een rechtsstaat een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen
machtsmisbruik en willekeur van de overheid. In 1789 had de Franse Revolutie met veel geweld een
einde gemaakt aan de absolute monarchie (koning alle macht). Toen werd er in Frankrijk de
verklaring van rechten van de mens en van de burger opgesteld. De eerste grondwet in NL is in 1798
NL was toen bezet door de FR. In 1848 werd door Thorbecke een nieuwe grondwet geschreven. 1917
kregen alle mannen kiesrecht en vrouwen passief kiesrecht en in 1919 kregen alle vrouwen kiesrecht.
Grondwet: wat de grondrechten zijn en hoe het land geregeerd moet worden.
In een dictatuur bepaalt één machthebber of één partij in feite wat de regels zijn. (ze hebben wel een
grondwet maar de grondrechten worden er niet gerespecteerd)
Binnen het recht bestaan er verschillende rechtsgebieden namelijk:
Publiekrecht: regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en overheid.
Het staatsrecht: bevat alle regels voor de inrichting van de Nederlandse staat (bijv.
de bevoegdheden van ministers)
Het bestuursrecht: regelt de verhouding tussen burger en overheid. (vergunning voor
een café of als de gemeente een nieuwe weg wil maar een omwonende bezwaar
maakt)
Het strafrecht bestaat uit alle wettelijke regels die aangeven welk gedrag strafbaar is
Privaatrecht (burgerlijk recht): regelt de betrekking tussen burgers onderling) + vereniging of
bedrijf.
Het personen- en familierecht: dat zaken regelt als het huwelijk, echtscheiding,
geboorte, overlijden en adopteren van kinderen.
Het ondernemingsrecht, dat bijv. bepaalt onder welke voorwaarden je een bedrijf of
een vereniging mag oprichten.
Het vermogensrecht, dat alle zaken omvat die te maken hebben met iemands
vermogen. (sluiten van een koop-, huur- of arbeidsovereenkomst of regelen van een
nalatenschap)
, Hoofdstuk 2 paragraaf 2
Het doel van de rechtsstaat is om te zorgen voor de veiligheid van burgers: ze beschermen tegen de
macht van de overheid en ervoor zorgen dat burgers gelijk worden behandeld en in vrijheid kunnen
leven. Deze doelen zijn uitgewerkt in de volgende grondbeginselen:
Er is sprake van verdeling van de macht
De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet
Door het legaliteitsbeginsel mag de overheid alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid
van burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd.
Machtenscheiding/trias politica werd bedacht door de Franse filosoof Montesquieu. Het doel was om
een dictatuur en absolutisme onmogelijk te maken. (niet één persoon of één instantie alle macht)
De wetgevende macht: maakt de wetten waaraan burgers en overheid zich moeten houden.
Dit is de taak van het parlement en de regering samen.
De uitvoerende macht: zorgt ervoor dat eenmaal goedgekeurde wetten worden uitgevoerd.
Hiervoor is de regering verantwoordelijk. Ministers geven dagelijks aanwijzingen aan hun
ambtenaren.
De rechterlijke macht: beoordeelt of burgers of machthebbers wetten hebben overtreden en
doet uitspraak in conflicten. Macht is uitsluitend in de handen van de onafhankelijke
rechters.
Het belangrijkste van de trais politica is dat de staatsmachten elkaar controleren en
‘scherp houden’. Parlement controleert of de ministers de wetten wel goed
uitvoeren. Dit evenwicht wordt checks and balances genoemd (controle en
evenwicht)
Het feit dat rechters neutraal en onafhankelijk zijn, zorgt voor bescherming:
1. We kunnen rekenen op eerlijke rechtspraak waarin de eigen mening van rechters in principe
niet meespeelt.
2. Je wordt beschermd tegen ongeoorloofd optreden of nalatigheid van de overheid.
3. Onafhankelijke rechtspraak zorgt ervoor dat mensen geen eigen rechter gaan spelen,
doordat daders in een eerlijk proces hun verdiende straf krijgen.
Dragen een zwarte toga vanwege hun neutraliteit, gaat niet om persoonlijke mening
en de rechters kunnen niet ontslagen worden en iedereen kan ze controleren want
de zittingen zijn meestal openbaar.
De grondwet is het belangrijkste staatsdocument en vormt het fundament van onze samenleving.
Een belangrijke functie van de grondwet is het vastleggen van de grondrechten, de belangrijkste
rechten van iedere burger. Er zijn twee soorten grondrechten:
Klassieke grondrechten, dit zijn rechten die de overheid moet garanderen
Sociale grondrechten, de overheid kan deze rechten niet garanderen, maar moet zich er wel
voor inspannen. Sinds 1983 zijn deze sociale grondrechten opgenomen in de grondwet,
waardoor we nu spreken van een sociale rechtsstaat.
De grondwet kan niet zomaar worden aangepast. Rechten van de burgers wordt beschermd door de
grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden
(EVRM). Dit verdrag verplicht de aangesloten landen de mensenrechten te beschermen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bowieberdink. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.33. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75632 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now