Volledige, uitgebreide samenvatting Rechtsfilosofie A
36 views 1 purchase
Course
Rechtsfilosofie A
Institution
Tilburg University (UVT)
In deze zeer uitgebreide samenvatting heb ik de literatuur, hoorcolleges en werkcolleges opgenomen en samengevat. Daarbij heb ik in een aantal gevallen ook de modelantwoorden opgenomen naast mijn eigen antwoorden bij de werkcolleges. Tevens heb ik bij een aantal weken aanvullende artikelen verwerkt...
Natuurrecht
Kenmerken:
• Er is een hogere wet die vooraf gaat aan het door mens gemaakte recht en die hogere
wet is ook de maatstaf voor het door mens gemaakte recht.
Er is dus een hogere wet waaraan het door mens gemaakte recht zijn geldigheid aan
ontleent.
• Deze hogere wet belichaamt de idee van de rechtvaardigheid.
We kunnen deze hogere wet niet schenden zonder dat ons recht zijn geldigheid verliest.
• De rechten en vrijheden zijn onveranderlijk en universeel.
• Natuurlijke rechten en vrijheden: zelfbeschikking & zelfbehoud.
Je hebt die rechten van naturen en het positieve recht hoeft mij die niet te geven. Het
positieve recht verwerkelijkt die rechten, maar niet door ze aan mij te geven, want je hebt
die rechten van naturen. Dat je die rechten van naturen hebt, heeft er alles mee te maken
met de voorwaarde van dat het menselijk bestaan mogelijk is. Dus de natuurlijke
rechten en vrijheden vloeien als het ware voort uit de menselijke conditie. Daarom
zijn de 2 belangrijkste rechten: recht op zelfbeschikking en zelfbehoud. Foster roept ook
deze 2 rechten in:
o Zelfbeschikking: de grotverkenners hebben zelf een nieuwe overeenstemming
gemaakt en hebben daarmee een nieuwe rechtsorde gecreëerd.
o Zelfbehoud: de situatie is zo extreem, dat de mensen niets anders konden doen dan
overleven.
• De natuurlijke rechten die wij hebben en de hogere wet, die de rechtvaardigheid
belichaamt, kunnen wij ontdekken met de menselijke rede.
Dus het is niet zo dat het natuurrecht, omdat het zelfbeschikking en zelfbehoud centraal
zet, dat iedereen maar kan doen wat hij zelf goed vindt. Het natuurrecht gaat er namelijk
van uit dat wij met rede begiftigde mensen zijn en dat wij met die rede allemaal dezelfde
onveranderlijke wet en onveranderlijke rechten en vrijheden ontdekken. Dus de
natuurrechten vloeien voort uit de menselijke natuur en die beantwoorden daaraan.
• Allerbelangrijkste kenmerk: Er is een noodzakelijk verband tussen recht en moraal.
Als je wil weten wat recht is, begin je bij het natuurrecht te denken, terwijl je bij het
rechtspositivisme in het Wetboek kijkt.
De natuurrechten kunnen ook heel conservatief en revolutionair worden ingezet.
Om te weten wat recht is, moet je kijken naar hoe het recht zal moeten zijn en dat wordt
uitgedrukt met een frase die later is toegeëigend door Augustinus: Lex iniusta non lex est
(onrechtvaardig recht is geen recht). Dit kan je op 2 manieren uitleggen, waardoor er 2
versies
van het Natuurrecht zijn. (Leg de relatie met Foster uit)
• Sterke thesis: Onrechtvaardig recht is moreel en juridisch niet bindend.
Onrechtvaardig recht is het recht dat de hogere wet schept en dat kan het niet doen
zonder zijn eigen geldigheid te verliezen.
Onrechtvaardig recht heeft niet eens meer de kwaliteit van het recht, is niet geldig.
Dit werft de vraag op naar de geldigheid van het recht
• Zwakke thesis: Onrechtvaardig recht is moreel niet, maar juridisch wel bindend.
Je kan natuurlijk recht hebben, dat weliswaar onrechtvaardig is, maar dat moet je toch
gehoorzamen. Dus moreel hoef je er niet mee eens te zijn, maar als je bijv. een wet
,onrechtvaardig vindt, moet je er toch de juridische consequenties van dragen.
Dit laat ruimte voor de vraag naar de interpretatie van het recht. Dus dat je het recht
gaat interpreteren op een manier zodanig dat het nog voldoet aan de eisen van het
natuurrecht.
Rechtspositivisme
Kenmerken:
• Recht is een menselijk maaksel.
Bij natuurrecht heb je een hogere wet die onafhankelijk is van het door mensen
gemaakte recht. die hogere wet komt bijv. van God of iets anders. Hij is in ieder geval niet
door mensen gemaakt.
• Recht is gesteld recht en moet onderscheiden worden van de vraag hoe het recht zou
moeten zijn.
• Onderscheid is praktisch van aard: zekerheid & duidelijkheid.
We moeten zekerheid en duidelijkheid hebben over wat recht is, want als we gaan
toestaan dat recht allerlei dingen kunnen zijn, kunnen we ons niet meer gelden op het
recht.
• Formele criteria om te bepalen wat recht is.
• GEEN noodzakelijk verband tussen recht & moraal, ook al kan het recht gebaseerd
zijn op morele voorschriften.
Bijv. verbod te doden.
Verschil met natuurrecht.
Dus een morele regel heeft pas rechtskracht als het een wet is, dus als het positief tot
stand is gekomen, terwijl het natuurrecht zegt: het is moreel verboden te doden en dit
verbod wordt gereflecteerd in het positieve recht.
Waarom Scheiding recht & moraal?
• Moreel pluralisme
Er is in de samenleving een veelheid aan waarden en opvattingen. Je kan op basis van
het natuurrecht hele andere waarden verdedigen.
• Rechtszekerheid
Als de rechter zich zou gaan bezighouden met hoe het recht zou moeten zijn, schept hij
een nieuwe betekenis aan het recht, dat als onacceptabel gevolg heeft, dat sprake is van
rechtsonzekerheid.
Denk aan Keen.
• Institutioneel: rechters zijn niet gekozen en passen de wet toe.
Hangt samen met de Trias Politica.
• Democratie
Wanneer recht en moraal gescheiden zijn, dan heb je als dit het recht is, altijd een
kritische buitenpositie ten aanzien van dat recht waarvan uit je dat recht ter discussie
kan stellen. Wanneer recht en moraal samenvallen, verlies je die kritische buitenpositie en
kan je dus het recht niet ter discussie stellen. Dat is bijv. bij IS.
Maar het rechtspositivisme heeft wel een probleem: wat als ze geconfronteerd worden met
moreel verwerpelijk recht? Gustav Radbruch heeft hier een antwoord op
Rechtspositivisme
Volgens rechtspositivisme is het recht het geschreven recht dat volgens de juiste procedures
tot stand is gekomen. Het recht is een verzameling regels die op een geldende wijze tot
stand zijn gekomen. op een bepaalde manier tot stand komen, en dat moet op een correcte
wijze gebeuren. De manier waarop de regels tot stand komen is bepalend voor het
rechtspositivisme. Bevoegde autoriteiten, bijvoorbeeld de wetgever, die moet het recht
opstellen. Waarom het dan rechtspositivisme wordt genoemd: het gestelde recht. Positief
betekend gesteld, gemaakt. Het positieve recht is het gestelde/gemaakte recht
,− recht is de verzameling van (geschreven) regels die op formeel geldige wijze tot stand zijn
gekomen
− geldige regels: regels die door bevoegde instanties gezaghebbend zijn vastgelegd
− positief geldend recht is uitgangspunt
− belangrijkste bron van recht is het geschreven recht
− verschil tussen primaire (geboden/verboden) en secundaire regels (wie/welke manier
maakt ze)
− ook slecht recht is recht
− recht en moraal gescheiden
− niet zozeer geïnteresseerd in de scheiding van goed of slecht recht, wel in een juridisch
criterium om recht
van non-recht te onderscheiden
− 'dura lex, sed lex' - het is een harde wet, maar het is nu eenmaal de wet
− duidelijkheid/rechtszekerheid scheppen over wat het recht is
Voordelen: duidelijkheid/helderheid, rechtszekerheid, democratisch
-Duidelijkheid/helderheid en rechtszekerheid. Wat je dus kan zeggen wat de waarde is
achter het idee van rechtspositvisme is de rechtszekerheid je wilt weten waar je aan toe
bent als burger of bedrijf daarom is het belangrijk dat recht wordt opgeschreven. Door zich te
concentreren op de verzameling geldende regels en begrippen, kan men methoden
ontwikkelen om het geldende recht op te sporen. Het voordeel daar weer van is dat er een
normatief houvast bestaat. Het leidt tot volledige kennis van het geldende recht en dit zorgt
voor rechtszekerheid: iedereen kan kennisnemen van de voor hem geldende regels.
Hierdoor is het kenbaar voor iedereen en kan iedereen in rechte gelijk behandeld worden.
-positief recht is ook democratisch. De gedachte daarbij is dat de wetten tot stand komen
door de wetgever, wgt bestaat uit in NL parlement en regering, en die zijn democratisch
gekozen. Het idee van rechtspositivisme is dat wij als burgers onze eigen recht vaststellen
en opstellen
Nadelen: onvolledige definitie van recht, onrechtvaardig, statisch, niet zozeer democratisch
-Onvolledige definitie De uitvoering van de regels in de praktijk hoort ook bij recht.
-Rechtvaardigheid komt niet aan bod.
- Statisch het wordt vastgesteld middels een wet, dat is een hele procedure en
ondertussen veranderd de wereld. Wetten uit 1900 die nog steeds gelden. Het recht kan dan
al snel achterlopen op de feiten en belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen. Daar kun je
dus eigenlijk alleen op reageren door die wet aan te passen.
-niet zozeer democratisch het democratisch gehalte is een fictie aangezien de
volksvertegenwoordigers vaak weinig weten van de details van de wetsvoorstellen en het
niet automatisch zo is dat zij de mening van het volk kenbaar hebben gemaakt
Natuurrecht
Is gebaseerd op de natuur/aard van de dingen. Ook de aard van de mens. Iedereen
die goed genoeg nadenkt, die kan weten dat je een ander niet mag doden of niet mag stelen.
Iedereen die redelijk is ziet dat in. Natuurrecht staat tegenover het positieve recht. Er zijn dus
idealen die nog hoger zijn. Dat betekent dus dat je het geldende recht steeds kunt toetsen,
kritisch kunt toetsen, aan het natuurrecht, aan die hogere idealen en opvattingen. Die
natuurrechtelijke normen wat betekent dat dan voor de verhouding tussen recht en moraal:
dit is zo slecht recht, dit kan geen recht zijn zeg je dan. Je zou kunnen zeggen dat
natuurrecht vooral gaat om rechtvaardigheid.
Rechtspositvisme gaat om rechtszekerheid. Natuurrecht gaat het om materiële inhoudelijke
rechtvaardigheid
-iedereen die met rede begiftigd is, kan voor zichzelf nagaan wat rechtvaardig of
onrechtvaardig is
, -aan de kwaliteit van het 'positieve' recht moeten bepaalde inhoudelijke eisen worden gesteld
- recht heeft twee aspecten: gepositiveerd en ideaal/hoger recht. het ideale recht is het
natuurrecht, rechtvaardigheid. En het geldend recht, dat beantwoord daar min of meer aan
- positieve recht is onvolledig gerealiseerde rechtvaardigheid
-hogere normen vergelijken met de gepositiveerde regels
- 'lex injusta non est lex' - een onrechtvaardige wet is geen wet
- recht bestaat niet alleen uit geschreven rechtsregels, maar ook uit (rechts)beginselen en
andere
ongeschreven rechtsbronnen
- recht en moraal zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden
- wat recht is hangt onlosmakelijk samen met wat het recht behoort te zijn
Voordelen: kritisch vermogen, breed bereik, democratisch
-Kritisch vermogen: Al het geldende recht kan kritsch worden getoetst en als het
onrechtvaardig is, wordt afgewezen. Dit kritische onderzoek is nodig om de kwaliteit van het
rechtssysteem te waarborgen.
-Breed bereik. De door het natuurrecht gevoerde discussie een breed
bereik heeft. Normen in de maatschappij en niet alleen wat juristen vinden of
denken.
-Democratisch Het lijkt ook eenvoudiger te achterhalen wat men rechtvaardig en vooral
onrechtvaardig vindt, dan om het gehele geldende recht te kennen. Net als het
positvisme beweert het natuurrecht dat het democratisch is maar op een andere
manier: men accepteert in het normale geval volledig het democratische proces,
maar gaat tot een toets over van de kwaliteit van de uitkomsten daarvan; de
beginselen waar men aan toetst, steunen meer op de heersende rechtsovertuiging
dan technische regels en vreemde begrippen.
Nadelen: wat is hoger recht, fundamentele verschillen over rechtvaardigheid, niet in staat tot
afweging van verschillende beginselen
-Wat is hoger recht? Wat is eigenlijk de inhoud van het ‘hogere recht’? Hoe kan men weten
wat er voor beginselen zijn en wat ze concreet vereisen
-Vooral de toepassing van rechtsbeginselen op alledaagse problemen is vaak weinig
evident. Als men eenmaal een beginsel bij de kop heeft en gaat kijken waartoe het
verplicht is, is het meestal niet moeilijk tegenbeginselen te vinden die ook moeten
worden meegewogen. Voor de uitkomst van zo’n afweging geeft het natuurrecht
geen methode.
Kennisclip 1 Overzicht cursus en Wat is rechtsfilosofie?
Sheet
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller davidgloudemans. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.28. You're not tied to anything after your purchase.
