Deze samenvatting betreft hoofdstuk 4 uit het boek Luteijn& Barelds - psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg. Het onderwerp van van het hoofdstuk is gedragsobservaties.
Hoofdstuk 4 Luteijn & Barelds: Gedragsobservaties
Observatie = waarneming, met de bedoeling conclusies te trekken. Informatie krijgen over: anderen
met wie man al dan niet direct communiceert, relaties en situaties waarbij men dan al niet betrokken
is en zichzelf (zelfobservatie).
Observaties worden vooral gebruikt in de klinische psychologie bij cliënten waarmee een gesprek
voeren of waarbij vragenlijsten invullen niet makkelijk kan. Denk aan: kinderen, cliënten met LVB,
met autisme, aan autisme verwante stoornissen of andersoortige ernstige psychopathologie
(psychosen en dementerende ouderen bijvoorbeeld).
Alledaags vs. professioneel observeren
Alledaags observeren Professioneel observeren
Doel - Waarneming stuurt ongemerkt, -Doelgerichte waarneming vanuit een
continu, iemands denken voelen en observatievraag, die leidt tot een
handelen. geïnformeerd handelingsbesluit.
Methode - Automatische selectie, registratie - Aantoonbaar standvastig en geldig
en interpretatie van prikkels. waarnemen.
- Fouten in de waarneming spelen - Eerst waarnemen, dan interpreteren.
een ongemerkte rol. - Waarnemings-, denk- en voelfouten kennen
en wegwerken.
Resultaat - Continu handelen vanuit - Interpretaties verantwoorden.
onbewust interpretaties. - Besluiten en handelingen ook systematisch
verantwoorden vanuit de eigen interpretaties.
- Mondeling of schriftelijk rapporteren om
vraag- en oplossingsgericht te communiceren.
Ongestandaardiseerde observatie
Een observatie gebeurd in principe altijd, tijdens de intake, testafname, etc. Er wordt gelet op hoe de
cliënt antwoordt, de houding en non-verbale gedragingen. Observatie tijdens een interview een
testafname verschillen wel, omdat bij een testafname eerder gekeken wordt naar reactietijd,
werkhouding, werktempo die met een test kunnen worden onderzocht. De observaties tijdens een
interview worden gebruikt voor het genereren van hypotheses over diens gedrag en de invloed
daarvan.
Ongestandaardiseerde observaties zullen altijd beïnvloed worden door verschillende processen,
theorieën en achtergrondkennis van de psycholoog.
Leniency effect (vrienden hoger in te schatten)
Halo-effect (alle eigenschappen op basis van algemene indruk beoordelen i.p.v. los staand
van elkaar)
Logicafout (neiging gelijksoortige eigenschappen hetzelfde te beoordelen, omdat de logische
gezien met elkaar verbonden zijn, maar in werkelijkheid los staan van elkaar)
Contrastfout (neiging anderen tegengesteld van zichzelf anders te beoordelen)
Primacy- en recency-effecten
Neiging vooral gemiddelde scores te geven
Heuristieken die in de klinische psychologie veel voorkomen tijdens observaties zijn eerste indruk en
toegankelijkheid van informatie.
, Als gevolg van deze problemen met ongestandaardiseerde observaties moet het altijd in combinatie
met andere onderzoeksmiddelen gebruikt worden voor het genereren van hypothesen.
Gestandaardiseerde observaties
Inhoud van de observaties
Selectiviteit: gericht naar gedragingen kijken die aansluiten en relevant zijn voor de
vraagstelling.
Molair versus moleculair: het niveau waarop het gedrag wordt beoordeeld. Op molair
niveau wordt het algemeen en groot beoordeeld, dus iets zoals sociaal vaardig gedrag.
Hierbij de validiteit hoog, omdat de gedragingen in hun context worden geïnterpreteerd,
maar de betrouwbaarheid is laag, omdat er veel geïnterpreteerd kan en moet worden. op
moleculair niveau wordt er naar kleinere specifieke gedragingen gekeken (oogcontact, trillen
van hand, spreektijd). Hierbij is de validiteit juist laag, omdat de context mist, maar de
betrouwbaarheid is hoger, omdat er een duidelijkere interpretatie aan het gedrag hangt.
Context van de observaties
Reactiviteit is vaak een probleem in de context van observeren, omdat het gedrag zich aanpast aan
het feit dat het geobserveerd wordt (voorbeeld met alcoholconsumpties). Om dit tegen te gaan,
moet de observatie geheel onopvallend worden uitgevoerd, maar dit is niet uitvoerbaar.
Natuurlijke setting: observatie in bijvoorbeeld de thuissituatie om de interactie te observeren
of op school voor het functioneren van een kind. Problemen kost veel tijd en geen
vergelijkbare normgroepen doordat ieders natuurlijke setting anders is.
Gesimuleerde setting: observatie in bijvoorbeeld een bepaalde situatie waarin opdrachten
moeten worden uitgevoerd (agorafobie voorbeeld). Omgeving is natuurlijk, maar
gedragsopdrachten gestructureerd wat vergelijking tussen cliënten mogelijk maakt. Ook kan
de setting gestructureerd zijn en het gedrag niet (voorbeeld: aantal keer hand wassen bij
opname van cliënt met dwangstoornis).
Laboratorium: observatie van bijvoorbeeld een voorgestructureerd rollenspel. Voordelen
hiervan is de vergelijkingsmogelijkheid met andere normgroepen en de hoge
betrouwbaarheid. Een belangrijk nadeel is echter de validiteit doordat het gedrag in het
laboratorium niet generaliseerbaar is naar het dagelijks leven. Daarnaast wordt het gedrag
beïnvloed door high-demand of low-demand instructies en is het tijdrovend.
Tijdsschaal van observaties
Afhankelijk van de inhoud, duur en frequentie van het te observeren gedrag bestaan de volgende
opties qua selectiviteit in tijd:
Event sampling: dit type observatie wordt gekozen als men geïnteresseerd is in de inhoud of
kwaliteit van specifiek gedrag en eventueel in de frequentie waarmee dit gedrag voorkomt.
In een bepaald tijdsbestek wordt geobserveerd en geregistreerd of het geobserveerde
gedrag voorkomt en hoe vaak.
Time sampling: bij dit type observatie wordt op vaste tijdstippen het gedrag geobserveerd
ongeacht wat dat gedrag op dat moment is. Het wordt gekozen als men een indruk wil
krijgen in de variatie van bepaald gedrag. Bijvoorbeeld: activiteitsniveau vaststellen van een
opgenomen depressief persoon.
Observator
De observatie kan door de cliënt zelf, door iemand uit de omgeving van de cliënt of door een geheel
onafhankelijk persoon worden gedaan. Dit heeft zijn voor- en nadelen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lobkevanrooijen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.97. You're not tied to anything after your purchase.
