Samenvatting Examenkatern vwo - Training voor het nieuwe examen met historische contexten, ISBN: 9789057309656 Geschiedenis
2 views 0 purchase
Course
Geschiedenis
Level
VWO / Gymnasium
Book
Training voor het nieuwe examen met historische contexten
Een samenvatting van de historische context van de Verlichting met een uitgebreide uitwerking van de filosofen en de bijbehorende kenmerkende aspecten.
Geschiedenis Verlichting
Filosofie = streven naar kennis en wijsheid (filo = houden van , sofie = wijsheid)
Sokrates
Filosoof uit Athene die gelooft in algemene normen zoals goedheid, schoonheid en
dapperheid. Hij houdt zich bezig met de vraag ‘wat is een goed leven?’, dus praktisch ,
gericht op de samenleving van het hier en nu. Hij stelt vragen aan iedereen die hij
tegenkomt en wil hen tot zelfkennis laten komen. Volgens de autoriteiten veroorzaakt hij
onrust en hij wordt van goddeloosheid beschuldigd. Uiteindelijk moet hij de gifbeker
drinken.
De Sokrates grot:
Er zitten mensen vastgeketend in een donkere grot. Het enige wat ze zien is schaduwen van
voorwerpen op de muur. Wanneer er iemand ontsnapt uit de grot en het licht (de waarheid)
ziet, wil diegene het vertellen aan de geboeide mensen, maar ze snappen er niets van
omdat ze het zelf nog nooit hebben waargenomen.
Plato
Plato gelooft als leerling van Sokrates ook dat er vaste normen bestaan en noemt ze ideeën,
die volgens hem niet zichtbaar aanwezig zijn, maar je kunt er komen via je verstand en het
is het enige wat werkelijk bestaat. Hij deelt de werkelijkheid in het ‘waarneembare’ en ‘de
ideeën’. Deze gespleten werkelijkheid noem je dualisme. Het hoogste idee is die van het
Goede, de oorsprong van alles, de waarheid. Dit bereik je als je onsterfelijke ziel zich
losmaakt van het lichaam (als gevangenis). Plato gaat uit van deductie. Je komt dan aan je
kennis van algemeen naar bijzonder .
Aristoteles
Aristoteles is ervan overtuigd dat onze ideeën alleen maar een afspiegeling van de
werkelijkheid zijn, waardoor we alles wat we met ons verstand bedenken eerste
waargenomen moeten hebben. Hij vindt de zintuigen dus heel belangrijk, maar introduceert
ook de logica. Hij bedenkt regels voor het redeneren, goed doordacht, duidelijk taalgebruik
bijvoorbeeld. Hij ging uit van inductie (bijzonder naar algemeen, schapen) en zegt dat 2
premissen (aannames) leiden tot een conclusie, syllogistiek . Hij gelooft in een ‘onbewogen
beweger’ , omdat hij metafysisch inzicht heeft dat alles in de natuur door iets in gang wordt
gezet (dit geloof linkt hem met Thomas van Aquino). Hij had een teleologisch wereldbeeld,
alles heeft een doel.
Dialectiek = via een these (stelling) en antithese (tegenstelling) kom je tot kennis door een
synthese (nieuwe stelling)
Zeno van Citium
Deze Griek kwam regelmatig in de stoa (zuilengalerij) van Athene om over filosofie te
praten. Hier wordt de ‘leer van de Stoa’ ontwikkeld, gericht op leven volgens de natuur . Als
de mens de natuur volgt, leef je met rede, deze rede is God, maar er is geen hiernamaals.
De stoïcijnen kunnen onverschillig en beheerst zijn tegenover emoties en hebben daardoor
ware vrijheid en onafhankelijkheid. Deze apathie (geen gevoel laten zien) wordt door hen
gezien als iets positiefs, want het is bevrijding van hartstochten .
, Diogenes van Sinope
Hij vond dat de mens in vrijheid en openheid zichzelf moest kunnen zijn. Toen Alexander de
Grote hem wilde helpen zei hij alleen maar ‘ga uit mijn zon!’ Zijn stroming is het cynisme . Ze
staan onverschillig tegenover uitingen van cultuur. Ze hebben geen eerbied en respect voor
de samenleving en worden tegenwoordig gezien als egoïstisch. Cynici streven naar
zelfgenoegzaamheid en afwezigheid van elke behoefte. Hun doel is absolute controle over
emoties om een toestand te bereiken waarin niets meer van belang is.
Plotinus
Plotinus baseert zich op Plato en zijn stroming heet het neoplatonisme . Hij neemt ook aan
dat de zichtbare wereld niet de werkelijke wereld is, het dualisme , en dat de menselijke ziel
altijd zal proberen te stijgen naar het hogere zijn. Hij zegt echter dat de mens door
beoefening van de filosofie in een mystieke ervaring kan opgaan in de hoogste ziel, oftewel
God. Volgens Plotinus is God in alles, dus alles is één . Het neoplatonisme is een
overgangsvorm van de oudheid naar het christelijke denken, wat later door literaire werken
van de kerkvaders wordt ontwikkelt.
Augustinus slaagde erin om het christelijk geloof een filosofische basis te geven, met
duidelijke invloeden van Plato en Plotinus onzichtbare ideeënwereld als gedachten van
God over de schepping, kwaad is de afwezigheid van God zoals duister de afwezigheid van
licht betekent, de onsterfelijke ziel stijgt na de dood op naar God. Tijdens de Middeleeuwen
groeit de christelijke kerk uit tot leidende macht (politiek en maatschappelijk en cultureel)
en heeft Augustinus dus veel invloed op het christelijke denken.
Arabische wetenschappers gebruiken de filosofieën van Plato en Aristoteles door elkaar
heen. De koran verplicht gelovigen zelfs tot de studie van filosofie. Islamitische denkers
namen de Griekse filosofie over. Joodse geleerden speelden een rol tussen Arabische en
christelijke geleerden, want ze vertaalden teksten naar het latijn . Daarom waren ze nauw
betrokken bij de verspreiding van kennis in Europa. Een belangrijke Joodse wetenschapper
is Maimonides . Over zijn rationaliteit ontstaat veel discussie, want orthodoxe Joden zeggen
dat je gewoon gelooft, maar hij wilde het onderbouwen.
In het middeleeuwse denken werd filosofie beoefend vanuit theologie. Filosofie en religie
sloten elkaar dus niet uit, maar vulden elkaar aan. De kerk is alleen niet altijd blij met
Aristoteles’ leer. Dus uiteindelijk wordt de kloof groter.
Thomas van Aquino
Ook hij probeert de kloof tussen filosofie en religie te dichten, door Aristoteles’ ideeën.
Thomas hecht veel waarde aan zintuigelijke waarneming en gaat uit van het bestaan van
God (die Aristoteles onbewogen beweger noemde). Volgens hem komen we met een
onbeschreven geest ter wereld, tabula rasa , om vervolgens onze kennis door waarnemingen
te verzamelen. Net als Aristoteles gaat hij dus uit van a-posteriori kennis , die je pas na je
geboorte ontwikkelt. ‘Zowel via je geloof als via je verstand kun je bij God komen, want God
heeft ons beide gegeven.’
René Descartes
Hij vindt dat je zelf moet nadenken en via waarnemingen tot kennis moet komen, door de
rede, rationalisme dus. Zintuigen vindt hij net als Plato niet betrouwbaar en zij gaan dan ook
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller noahvanwerkhoven. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $14.13. You're not tied to anything after your purchase.
