Summary
Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 9 De tijd van wereldoorlogen Havo
- Course
- Level
- Book
Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 9 De tijd van wereldoorlogen Havo.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
001969
Content preview
Tijd van wereldoorlogen (1900-1950)§9.1: De Eerste Wereldoorlog
- Het voeren van twee wereldoorlogen
- Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de
betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
Eind juli brak de Eerste Wereldoorlog uit. De aanleiding was de moord op de Oostenrijkse kroonprins
Frans Ferdinand, die op 28 juni 1914 werd doodgeschoten in de Bosnische hoofdstad Sarajevo. De
Oostenrijkers vermoedden terecht dat de Servische geheime dienst erachter zat. Bosnië was een
voormalig deel van het Ottomaanse rijk dat onder heerschappij was gekomen van Oostenrijk. Maar
Servië maakte ook aanspraak op Bosnië. Daarom stookte Servië de in Bosnië wonende Serviërs op.
Om een eind te maken aan de Servische dreiging, verklaarde Oostenrijk op 28 juli Servië de oorlog,
nadat Duitsland Oostenrijk steun had beloofd.
Inmiddels had Rusland Servië steun beloofd. Toen Rusland zijn leger in beweging bracht, verklaarde
Duitsland Rusland de oorlog. En toen Ruslands bondsgenoot Frankrijk mobiliseerde, verklaarde
Duitsland ook Frankrijk de oorlog. Op 4 augustus trok het Duitse leger het neutrale België binnen, op
weg naar Frankrijk. Dat was voor GB reden om Duitsland de oorlog te verklaren. Vanaf dat moment
vochten de geallieerden GB, Frankrijk en Rusland tegen de centralen Duistland en Oostenrijk. Het
Ottomaanse rijk sloot zich aan bij de centralen en Italië bij de geallieerden. Troepen uit de koloniën
en uit Canada, Australië en Nieuw-Zeeland werden op de Europese slagvelden ingezet. Ook werd
gevochten in Afrika, het Midden-Oosten en Oost-Azië. Toen de VS zich in 1917 aansloten bij de
geallieerden was het een echte wereldoorlog geworden.
Oostenrijk en Duitsland beloofden elkaar steun als een van het werd aangevallen. Rusland en
Frankrijk beloofden samen te vechten als een van hen in oorlog raakte met Duitsland. De spanningen
in Europa liepen op door nationalisme en onderling wantrouwen. Frankrijk had Elzas-Lotharingen
verloren aan Duitsland in de oorlog van 1870-1871 en wilde wraak. Rusland zag Duitsland en
Oostenrijk als obstakel voor zijn machtsuitbreiding. Oostenrijk voelde zich bedreigd door Rusland en
Duitsland voelde zich omsingeld door Rusland en Frankrijk. Duitsland wilde ook meer macht en
bouwde daarom een grote oorlogsvloot, wat leidde tot een wapenwedloop op zee met GB, dat
Duitsland zag als bedreigingen voor zijn wereldrijk. Van belang was ook dat in Duitsland en andere
landen het leger werd verheerlijkt. Mede door dit militairisme werd de ernst van een oorlog
onderschat. Toen de legers eenmaal in beweging waren gebracht, vonden de generaals dat er geen
weg terug was.
In de eerste weken van de oorlog rukten de Duitsers snel op in België en Noord-Frankrijk, maar vlak
voor Parijs slaagde het Franse leger erin hen te stoppen. Daarna groeven beide partijen zich in
loopgraven. Aan dit westelijke front werd daarna wel gevochten, maar er kwam nauwelijks beweging
in. De Fransen en Britten aan de ene kant en de Duitsers aan de andere kant bleven bijna vier jaar
tegenover elkaar liggen.
Er kwamen veel meer fronten met loopgraven. Rusland had te maken met grote binnenlandse
problemen. In 1917 trad de tsaar af. De nieuwe regering zette de oorlog voort, maar het land bleef in
chaos. In november grepen de communisten onder leiding van Lenin de macht en sloot op 3 maart
1918 vrede met Duitsland. Hierdoor kon Duitsland drie weken later in het westen beginnen met een
groot voorjaarsoffensief. Maar de geallieerden gingen in de tegenaanval, die nu bestonden uit verse
Amerikaanse troepen honderden tanks. Toen de Duitsers werden teruggedrongen, besefte de
, legerleiding dat de oorlog verloren was. De keizer vluchtte naar het neutrale Nederland. Daarna
vroeg een nieuwe regering om een wapenstilstand, die op 11 november inging.
De wereldoorlog leidde tot ongekende verwoestingen. Machinegeweren en granaten die met
kanonnen werden afgeschoten eisten tienduizenden levens. In 1915 zetten de Duitsers gifgas in. Het
leidde tot grote verontwaardiging, maar militair leverde dit massavernietigingswapen geen voordeel
op. Een ander nieuw wapen was de onderzeeër. Duitsland begon in 1917 een onbeperkte duikboten-
oorlog waarin torpedo’s werden afgeschoten op vijandelijke en neutrale schepen. Duistland wilde zo
de Amerikaanse voedselleveranties aan GB treffen. Dit werd voor de VS een motief om Duistland de
oorlog te verklaren.
In 1916 vielen de Britten aan bij de Noord-Franse rivier de Somme. Ondanks een overmacht aan
manschappen liepen ze vast in prikkeldraad en mijnenvelden en werden ze neer gemaaid door Duitse
militairen. In vijf maanden vielen aan de Somme meer dan een miljoen doden en gewonden. De
Duitsers vielen dit jaar de Franse forten bij Verdun aan. In tien maanden verloren de Duitsers en
Fransen hier 700.000 man. Door het oorlogsgeweld kwamen in totaal negen miljoen militairen om.
Minstens twintig miljoen raakten gewond waarvan velen verminkt.
De legers bestonden vooral uit dienstplichtigen en vrijwilligers. De achterblijvers moesten de
productie op gang houden, zoals vrouwen en ouderen. De economie werd volledig afgestemd op de
oorlog. Er werden enorme hoeveelheden wapen gefabriceerd. Door de beperking van de productie
van consumptiegoederen ontstonden voedseltekorten. In België schoten de Duitsers de eerste
weken burgers dood, uit angst dat er sluipschutters onder zaten en om de bevolking te intimideren.
Ook elders werden burgers gedood. Dit geweld was mede gevolg van haatcampagnes. In 1915
werden honderdduizenden Armeniërs in het Ottomaanse rijk de dood ingejaagd omdat ze werden
verdacht van samenwerking met Rusland.
In 1919 werd de Duitse regering gedwongen een vernederend vredesverdrag te tekenen: de Vrede
van Versailles. Duitsland moest Elzas-Lotharingen teruggeven aan Frankrijk, verloor grondgebied aan
de nieuwe staat Polen, raakte al zijn koloniën kwijt, mocht slechts een klein leger houden, kreeg als
schuldige aan de oorlog enorme herstelbetalingen opgelegd en mocht geen lid worden van de
Volkenbond, de in 1919 opgerichte volksorganisatie. Van de oude multi-etnische staten bleef alleen
Rusland bestaan, die delen van Georgië en Oekraïne had heroverd en hiermee de Sovjet-Unie
vormde. Polen en de drie Baltische staten bleven onafhankelijk. Het multi-etnische Habsburgse rijk
viel uiteen in meerdere staten. Ook het multi-etnische Ottomaanse rijk hield op te bestaan. In de
Arabische delen werden nieuwe staten gevormd. De geallieerden verdeelden ook Turkse gebieden
onder elkaar, maar ze werden verjaagd door de Turkse nationalist Mustafa Kemal, die de republiek
Turkije stichtte.
§9.2: De Economische wereldcrisis
- De crisis van het wereldkapitalisme
De eerste vijf jaar na de oorlog bleef het in de voormalige oorlogvoerende landen economisch slecht
gaan. Pas in 1924 kwam een eind aan de economische crisis. Europa volgde toen de VS, die al voor
1914 het rijkste land ter wereld waren geworden. De Amerikaanse economie groeide hard door de
snelle uitbreiding van het wegen- en elektriciteitsnet en de opkomst van nieuwe producten die
daardoor mogelijk werden. In de consumptiemaatschappij bloeiden ook de mode, het uitgaansleven
en de vermaaksindustrie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 001969. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.80. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53022 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now