Bijeenkomst 1, dinsdag 5 januari 2021 2
Bijeenkomst 2, donderdag 7 januari 2021 23
Bijeenkomst 3, dinsdag 12 januari 2021 39
Bijeenkomst 4, donderdag 14 januari 2021 77
Bijeenkomst 5, dinsdag 19 januari 2021 102
Bijeenkomst 6, donderdag 21 januari 2021 127
Bijeenkomst 7, dinsdag 26 januari 2021 154
Bijeenkomst 8, donderdag 28 januari 2021 187
Bijeenkomst 9, dinsdag 2 februari 2021 225
Bijeenkomst 10, donderdag 4 februari 2021 253
Bijeenkomst 11, maandag 8 februari 2021 of dinsdag 9 februari 2021 285
Bijeenkomst 12, donderdag 11 februari 2021 295
1
,Week 1
Bijeenkomst 1, dinsdag 5 januari 2021
Docent(en): Mr. Dr. E.K.E. von Bóné; Dr. N.S. Efthymiou; Mr. G.T. Terpstra
Onderwerp: Inleiding op de inrichting en de centrale thema’s van het vak. Het constitutiebegrip
Literatuur:
- Van der Tang, Grondwetsbegrip en grondwetsidee, Gouda Quint 1998, hoofdstuk 1, p. 15-63
- Zijlstra, Bestuurlijk organisatierecht, hoofdstuk 1, p. 1-10
Samenvatting
Van der Tang: Grondwetbegrip en grondwetidee (conclusie nog eens lezen)
Constitutie komt vanuit het latijn. Je hebt een statische en dynamische aspect.
Organische vs. historische benadering van constitutie. Is de constitutie een product van een gestadige,
organische groei en van traditie en gewoonte – een feitelijk gegeven, waaraan menselijke interventie weinig
vermag af te doen? Of is zij geen voortbrengsel van de natuur, maar een artefact – het resultaat van een
bewuste en gewilde keuze, gevormd en veranderd door concreet menselijk handelen en initiatief?
Burke organisch en Paine historisch.
3 constitutiebegrippen aan de orde in dit hoofdstuk:
1 constitutie als globale aanduiding en karakterisering van ‘het bestel’ van een politiek of maatschappelijk
verband
Staatsrechtelijke begrippen:
2 constitutie in materiële zin en grondwet
3 constitutie in formele zin
Omdat landen andere definities gebruiken voor hetzelfde woord is het vaak verwarrend om deze drie te
onderscheiden maar dat is wel belangrijk.
1 Het ‘algemene’ descriptieve constitutiebegrip
Het woord constitutie wordt gebruikt ter aanduiding van het bestel van een bepaalde institutie of collectiviteit.
Echter zijn dit geen identieke noties. Een bestel kan een constitutie hebben, kenmerken die een zekere
eigenheid verlenen aan het bestel.
Economische constitutie doelt meestal op iets anders dan een economisch stelsel, eerder op een samenstel van
kenmerken ervan.
Politieke constitutie duidt op een reeks elementen die elk op zich en in samenhang kenmerkend zijn voor een
bepaald politiek stelsel. Globale constitutiebegrip.
18e eeuw constitutiebegrip = de constitutie is niet louter de bestaande orde, maar omvat ook imaginaire orde,
hoe iets zou moeten zijn. De mens kan hier gestalte aangeven.
20e eeuw constitutiebegrip = constitutie in de zin van de wereld der feiten. Constitutie beschrijft in grote
trekken de feitelijke organisatie van de staat, zodat men kan spreken van een monarchale constitutie,
democratische constitutie enz.
Sociale constitutie sluit ook aan bij het gebruik van het woord constitutie in algemene zin. Deze ziet op een
gegeven samenlevingsstructuur, een door allerlei factoren bepaalde constellatie van maatschappelijke
verhoudingen. Het laat karakteristieken zien van economische, culturele en psychologische aard van een land
en mensen van dat land.
Discussie over de verhouding tussen politieke en sociale constitutie. Uitgangspunt van de discussie was dat de
spontane, organisch gegroeide samenleving, die aan de staat als gemaakte politieke organisatie voorafgaat, dat
die antecedent is en daarmee superieur aan de politieke constitutie. Ook is aangevoerd dat de politieke
constitutie niets anders is dan dat deel van de sociale constitutie dat betrekking heeft op de staat.
2
, ^ gebruik van constitutie in algemene zin. Nu: Juridische constitutiebegrippen.
Juridische constitutiebegrippen
Hierboven is een en ander opgemerkt over het gebruik van de term constitu- tie in algemeen-descriptieve zin.
Deze term bleek bleek vaak te worden ge- hanteerd als omvattende benaming voor een reeks van kenmerken
die een bepaalde institutie of collectiviteit een zekere mate van eigenheid verlenen. In dit verband werd een
drietal 'Gattungsbegriffe' -economische, politieke en sociale constitutie- ter sprake gebracht. Daarbij kwam
naar voren dat elke van deze termen ook een juridisch begrip kan betreffen. 'Economische constitutie' verwijst
dan naar het fundamentele recht betreffende het econo- misch stelsel, 'sociale constitutie' naar de juridische
grondslagen van een bepaalde samenleving.
Ook de term 'politieke constitutie' staat soms voor een juridisch begrip. Men spreekt in dit verband echter
meestal van de constitutie sec - 'constitu- tion', '(Staats)verfassung' - en hanteert deze term als omvattende
benaming voor het geheel van geschreven en ongeschreven rechtsregels die op grond van hun inhoud kunnen
worden aangemerkt als fundamentele normen met betrekking tot een bepaald staatsverband. Hier ontmoeten
wij een bij uitstek juridisch constitutiebegrip. In de staatsrechtswetenschap pleegt dit begrip te worden
aangeduid als de constitutie in materiële zin.
Wanneer daarnaast wordt gesproken van de constitutie in formele zin, doelt men op een wet - of meerdere
wetten - met bijzondere status, waarin elementen van de constitutie in materiële zin in meerdere of mindere
mate hun neerslag hebben gevonden. Ook waar een constitutie in formele zin ontbreekt, is sprake van een
constitutie in materiële zin. Wanneer daarin gew~onterechtelijke elementen overheersen, pleegt men te
spreken van een 'gewohnheitsrechtliche Verfassung', 'constitution coutumière' , etc.
2 en 3: Materieel en formeel
Formeel zijn wetten met hogere rechtskracht die slechts via een bijzondere, verzwaarde procedure kunnen
worden gewijzigd. Wetten zijn materieel als zij regels bevatten met betrekking tot de grondslagen van de
staatsorganisatie en de afgrenzing der bevoegdheden van de hoogste staatsorganen.
2 Constitutie in materiële zin
Het materiële constitutiebegrip heeft niet noodzakelijkerwijs exclusief betrekking op de staat als een specifieke
vorm van politieke organisatie. Voorbeeld: statuten van een schaakvereniging maakt deel uit van de constitutie
van die vereniging. Ook statuten van andere rechtsbronnen, zoals van een NV of vereniging. Die kunnen
vaststellen wat de constitutie is. Zelfs internationale verdragen kunnen een deel van die constitutie uitmaken.
Een materieel constitutiebegrip is niet eenvoudig te maken. Hoofdstuk geeft veel voorbeelden van pogingen.
In het in de loop van de tijd gevormde bestand van materiële constitutiebegrippen ligt van alles dooreen:
staatsconcepties, rechtstheoreti- sche visies, gedachten over de verhouding tussen recht en politiek, overheid
en individu, opvattingen over soevereiniteit, democratie, rechtsstaat. Het zicht op het constitutiebegrip raakt
ook verduisterd door de verwarrende neiging van veel auteurs om aspecten van het juridisch begrip te
vermengen met elementen van de in §2 behandelde verzamelbegrippen - zoals 'sociale constitutie' - en deze,
onder de noemer van grondslagen, of wezenstrekken van een politieke samenleving, in elkaar te doen opgaan.
Het daaruit resulte- rende'materiële constitutiebegrip' is dan niet meer dan een amalgaam van juridische en
niet-juridische elementen.
Onder constitutie in materiële zin kan men een complex van fundamentele geschreven en ongeschreven
rechtsnormen verstaan die:
(a) fungeren als juridische grondslag van een (als staat georganiseerd) menselijk verband en van het door of
vanwege dat verband uitgeoefende gezag;
(b) voorschriften bevatten met betrekking tot de organisatie en het functioneren van dit verband (instelling van
ambten, hun inrichting en bevoegdheden, verhoudingen tussen ambten onderling);
(c) de relaties betreffen tussen dit verband en de subjecten van het door dit verband uitgeoefende gezag, en
(d) voorschriften bevatten betreffende de verhouding tussen het van dit verband uitgaande gezag en het gezag
dat wordt uitgeoefend door andere (statelijke) verbanden.
Op grond van welke criteria zijn bepaalde rechtsnormen fundamenteel te noemen, maken zij deel uit van de
constitutie, en dienen andere normen als van ondergeschikte betekenis ‘circumstantial’ te worden
aangemerkt?
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller samstigter. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.37. You're not tied to anything after your purchase.
