Samenvatting Pulsar 3e editie VWO 5 Hoofdstuk 13: Straling.
In de samenvatting zijn de volgende paragrafen samengevat:
13.1 Straling in soorten
13.2 Doordringend vermogen
13.3 Radioactief verval
13.4 Activiteit
13.5 Straling en risico's
Alle begrippen zijn groen gekleurd in de samenvatting.
...
, NATUURKUNDE SAMENVATTING HS 13: STRALING
§13.1 STRALING IN SOORTEN
Infrarode straling (IR): straling die warm aanvoelt.
Ultraviolette straling (UV): straling die voor verkleuring vd huid zorgt en kan cellen ih lichaam kapot maken.
Ioniserende werking van straling: straling maakt elektronen los van atomen in je huid.
Straling reageert hierbij als een foton (= botsend deeltje).
Lichaamscellen kunnen door absorptie van een foton beschadigen; huidkanker.
Röntgenstraling: bestaat uit fotonen met een hogere energie dan uv-straling en kan door stoffen heen waar zichtbaar licht en uv-
straling niet door kunnen komen.
Radioactieve stoffen: stoffen die spontaan straling uitzenden (zoals uraan/polonium/radium).
Kernstraling: straling die uit de kernen van atomen komen; stoffen zenden spontaan deze straling uit. 3 soorten kernstraling:
1. Alfastraling (α): bestaat uit heliumkernen
2. Bètastraling (ß): bestaat uit elektronen
3. Gammastraling (γ): bestaat uit fotonen; elektromagnetische straling.
Ioniserende straling: straling die voldoende energie heeft om te ioniseren (α: grootst ioniserend vermogen, ß kleiner, γ kleinst).
Kosmische straling: straling die uit het hele heelal komt. Atmosfeer houdt groot deel van deze straling tegen.
Natuurlijke achtergrondstraling: afkomstig vd aarde en heelal; meeste straling komt vd aarde zelf.
Kunstmatige straling: röntgen- en γ-straling
STRALING IN DE GEZONDHEIDSZORG
Röntgenopname: hierbij wordt gebruik gemaakt van röntgenstraling.
Hoe groter de dichtheid vh weefsel, des te kleiner is de hvlheid straling die de detector bereikt.
Op een röntgenfoto worden botten lichter afgebeeld dan omringend weefsel; bij de botten is meer straling geabsorbeerd.
CT-scan: grote verzameling röntgenopnames wordt gemaakt waarmee doorsnedes vh lichaam gecombineerd worden tot 3D-beeld.
Dit gebeurt ook bij MRI-scans.
MRI: er wordt gebruik gemaakt van elektromagnetische straling; namelijk radiogolven. MRI maakt gebruik van waterstof in ons lichaam
Een sterk magneetveld beïnvloedt het magneetveld van waterstofkernen; de waterstofkernen richten parallel of antiparallel
Parallelle en antiparallelle oriëntatie corresponderen met verschillende energieniveaus.
Antiparallelle toestand heeft een hogere energie dan parallelle toestand.
MRI-scanner bevat zendantenne: patiënt krijgt een puls radiogolven.
Energie vd radio-fotonen: gelijk ah verschil tussen de twee energietoestanden in een waterstofkern.
Een deel vd waterstofkernen id parallelle toestand zal een radio-foton absorberen en omklappen naar antiparallelle toestand.
Na de puls vallen de extra antiparallelle kernen weer terug naar de lagere parallelle toestand; hierbij wordt een foton
uitgezonden, dat door de MRI scanner wordt gedetecteerd.
Voordeel van MRI: er wordt geen ioniserende straling gebruikt tov een CT-scan.
Nadeel van MRI: niet geschikt voor patiënten met pacemaker/implantaat.
Echografie: maakt gebruik van ultrasone geluidsgolven met een hoge frequentie die ih lichaam weerkaatsen om 2D/3D-beeld te maken.
Ultrasone geluidsgolven: worden door transducer uitgezonden en weerkaatsen ih lichaam op grensopp van hard/zacht weefsel.
Tijd tussen het uitzenden en ontvangen vh weerkaatste signaal – de echo – geeft aan hoe diep zo’n grensvlak zich bevindt.
Voordeel van echografie: niet schadelijk; je kan er goed zacht weefsel mee bekijken én 3D-afbeelding kan gemaakt worden.
Nadeel van echografie: hard weefsel zoals bot laat geen geluidsgolven door waardoor je niet alle delen vh lichaam goed kan bekijken.
§13.2 DOORDRINGEN VERMOGEN
Doordringend vermogen van straling: hangt af vd dichtheid vd stof en de soort straling
Stoffen met grote dichtheid: houden straling goed tegen (bv metalen).
α-straling: kleinst doordringend vermogen (alleen een enkel vel papier houdt α-straling al tegen).
Bij iedere ionisatie verliest een α-deeltje bewegingsenergie; door veel ionisaties is α-straling dus snel energie kwijt
ß-straling: wordt tegengehouden door aluminium
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller JudithVWO. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.
