Europees recht professor Govaere samenvatting lesnota's, cursus en leesdossier. Gemakkelijk om te gebruiken voor het open boek examen. Geslaagd in 1e zit. Indien je vragen hebt, stuur gerust een berichtje.
De Europese Rechtsorde na Lissabon: hoe eigen, hoe autonoom ?
Inleidende beschouwingen
• Na > 60 jaar EU integratie: paradoxale vaststelling
– Eigen & autonome EU rechtsorde ‘normaal’
– MAAR toch meer en meer onder druk door:
• Globalisering/Internationalisering van het recht: wereldhandelsorganisaties en
opkomst informatiemaatschappij
• Gestage groeiende omvang EU bevoegdheden: elke verdragswijziging gaf meer
bevoegdheden aan de EU.
• Symptomatisch: Kadi I & II zaken (3 sept. 2008 & 30 sept. 2010):
– KADI 1: HvJEU toetsing financiële EU sancties ter uitvoering VN sanctie
resoluties: nasleep 9/11, binnen VN-Veiligheidsraad gaat men over tot
financiële (≠ eco) sancties tegen Bin Laden en Alkaïda omdat ze niet te
pakken zijn en hen dus willen treffen in hun financiëring. VN-VR stelde lijst
op met namen wiens banktegoed bevroren moest worden globale
actie, maar wat met de mensenrechten? Kadi stond ook op die lijst en
trekt naar het Gerecht omdat hij van oordeel is dat zijn fundamentele
rechten geschonden zijn. EU-sanctieverordening is volgens hem een
inbreuk op zijn fund. Rechten. Die verordening is gewoon een kopie van de
VN-VR, EU heeft daar niets aan veranderd. Vraag is dan of EU-rechter zich
hierover kan buigen aangezien bron van hoger niveau komt. Kan EU
verderwerken als autonome rechtsorde en binnenin toch rekening houden
met de fund. Rechten, of niet autonoom meer en gehouden de VN-
resoluties gewoon uit te voeren? Die vraag rijst door Kadi & is de 1e
belangrijke test voor de autonome rechtsorde mbt de VN.
HvJ stelt dat we binnen de EU de fund. Rechten hoog in vaandel dragen en
dus verklaart ze zich onbevoegd om de VN-resoluties te beoordelen. HvJ
kreeg zelf geen info waarom Kadi op de lijst stond die is opgesteld door
veiligheidsdiensten. Die wouden dat die info geheim bleef. HvJ besluit dat
ze daarom ook niet kunnen toetsen en dat Kadi zijn recht op eerlijk proces
is geschonden en de verordening een inbreuk is op het recht. Ze kunnen
niet oordelen of Kadi een terrorist is of niet want er is geen bewijs.
Hierdoor moet de sanctieverordening tav Kadi ongeldig verklaard worden,
maar met de voorwaarde dat ze nog 3 maanden wordt toegepast en
gedurende die tijd kan de Raad nog bewijzen verzamelen tegen Kadi.
Gevolg = dat er zo een ombudsman ontstaat en op niveau van de VN
wordt toegelaten dat EU ook die financiële sancties kan treffen
(=wisselwerking).
KADI 2: HvJ stelt dat er nog steeds te weinig bewijs is tegen Kadi en dat de
schending recht eerlijk proces blijft. Sanctieverordening tegen Kadi moet
nu ongeldig verklaard worden zonder termijn. Op niveau VN wordt zijn
naam van de lijst geschrapt.
druk autonome rechtsorde enerzijds & internationalisering anderzijds
– Lijsten personen // Usama Bin Laden , Al Qa’ida netwerk en Taliban
• Symptomatisch: (negatief) Advies 2/13: toetreding EU tot EVRM: Hoe kan EU
toetreden tot EVRM en toch haar autonomie behouden? Vraagstelling naar die
modaliteiten blijft belangrijk.
• Symptomatisch: Advies 1/17 (vraag België), (30 April 2019):
1
, – ISDS in CETA akkoord: mbt ISDS (investeringsakkoorden) door het
aannemen van meer bvh van de EU en vooral het verkrijgen van exclusieve
bevoegdheden ovv investeringen door Verdrag Lissabon. Vraag rees in
welke mate geschillenbeslechting tss LS en 3e landen compatibel zijn met
onze autonome rechtsorde.
3 belangrijke thema’s die tonen hoe EU en globalisering /
internationalisering soms op gespannen voet leven met elkaar
Een rechtsorde eigen aan de EU
Wat is de Europese Unie?
- Supranationale organisatie (behalve GBVB)
- Internationale organisatie:
o ≠ geen staat:
EU ontstaat door een verdrag en niet door een grondwet
Allebei rechtspersoonlijkheid (voor EU: Art. 47 VEU)
Belang rechtspersoonlijkheid EU: EU kan rechten en plichten internationaal
contracteren. Doorbraak Verdrag Lissabon is dat we die
rechtspersoonlijkheid EU nu duidelijk hebben ingeschreven in verdrag.
Het feit dat de EU ook verantwoordelijkheid kan oplopen wil niet zeggen dat
ze dezelfde rechtspersoonlijkheid als een staat. De rechtspersoonlijkheid
van de EU is beperkt (=beperkte rechtspersoonlijkheid)
EU heeft beperkte rechtspersoonlijkheid partiële overdracht van de
bevoegdheden
- Enkel partiële overdracht van bevoegdheden:
o Toegekende bevoegdheden EU Art. 5 VEU:
1. “De afbakening van de bevoegdheden van de Unie wordt beheerst door
het beginsel van bevoegdheidstoedeling. De uitoefening van die
bevoegdheden wordt beheerst door de beginselen van subsidiariteit en
evenredigheid.”
heeft EU bevoegdheid? Zo ja, alle beginselen respecteren
2. “Krachtens het beginsel van bevoegdheidstoedeling handelt de Unie enkel
binnen de grenzen van de bevoegdheden die haar door de lidstaten in de
Verdragen zijn toegedeeld om de daarin bepaalde doelstellingen te
verwezenlijken. Bevoegdheden die in de Verdragen niet aan de Unie zijn
toegedeeld, behoren toe aan de lidstaten.”
LS geven de bevoegdheden aan de EU om de doelstellingen van in de
verdragen te realiseren. Sommige bevoegdheden worden niet overgedragen
aan de EU en blijven bij LS (= EU heeft geen algemene bevoegheid)
Art. 5 VEU
Partiële overdracht van bevoegdheden naar de EU
Enkel dewelke nodig zijn om de doelstellingen van het verdrag te verwezelijken worden
overgedragen
Toegekend door de LS (door Lissabon) aan de EU:
- Aan LS om bvh te geven aan EU EU kan dus geen bvh claimen (geen
Kompetenz-Kompetenz)
HvJ heeft ‘Kompetenz-Kompetenz’ = HvJEU heeft de bvh om zijn eigen bvh
te interpreteren volgens de verdragen. Spanningsveld aangezien LS zelf (als
‘Masters of Treaties’ (meesters van de verdragen)) de bvh geven aan de EU
& HvJ die eigen bvh gaat interpreteren waardoor er soms andere lezing
gegeven wordt aan de vedragen.
(Nieuwe) bevoegdheden: gedeelde en ondersteunende eerder dan exlusieve:
2
, - In verdrag Lissabon catalogus bvh EU welke bvh EU heeft voor welk thema
(Art. 2-6 VWEU) (gedeelde, ondersteunende, exclusieve bvh)
Niet in Art. 5=Imperfecte overdracht van bevoegdheden naar EU
Overdracht ogv EU verdrag // Internationaal publiekrecht
- Bindend voor LS
intra-EU context
ook t.o.v. elkaar extra-EU context (Mox arrest, cf. later)
voor alles wat verhouding tussen LS betreft
- Niet bindend voor derde landen die niet gebonden zijn door de Verdragen:
overdracht enkel in context LS enEU zelf.
LS blijven ‘fully fledged states’: LS behouden op het internationaal toneel in hun
relaties met 3e landen hun statuut als ‘fully fledged states’ met volle
bevoegdheden, terwijl de EU eerder als ‘plus’factor kan worden beschouwd
EU als ‘+ factor’ EU is voor 3e landen een extra actor & LS blijven soeverein in
hun acties tov 3e landen
overdracht is imperfect: gebeurt tussen LS en EU, voor wat betreft verhouding LS en 3e landen
blijven zij soevereine landen naar internationaal publiekrecht
Is overdracht bvh onomkeerbaar proces?
a) Voor verdrag Lissabon
- Idee Acquis communautaire = ‘de Europese verworvenheden’
- Alles verwezelijkt door EU werd behouden & eenrichtingsverkeer naar altijd meer
EU integratie en overdracht meer bvh
b) Na verdrag Lissabon
- Voor LS is integratieproces niet langer weg naar voor, maar soms ook achteruit
- Acquis communautaire niet langer noodzakelijk het uitgangspunt:
o Verklaring N°18 betreffende afbakening van de bvh:
De Conferentie onderstreept dat, conform het systeem van verdeling van
bevoegdheden tussen de Unie en de lidstaten als bedoeld in het Verdrag betreffende
de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie,
bevoegdheden die in de Verdragen niet aan de Unie worden toegedeeld, aan de
lidstaten toebehoren.
In de gevallen waarin in de Verdragen op een bepaald gebied een bevoegdheid aan
de Unie wordt toegedeeld die zij met de lidstaten deelt, oefenen de lidstaten hun
bevoegdheid uit voor zover de Unie haar bevoegdheid niet heeft uitgeoefend of
besloten heeft deze niet langer uit te oefenen. Deze laatste situatie doet zich voor
wanneer de bevoegde EU-instellingen besluiten een wetgevingshandeling in te
trekken, met name om beter te waarborgen dat de beginselen van subsidiariteit en
evenredigheid te allen tijde worden geëerbiedigd. De Raad kan, op initiatief van een
of meer van zijn leden (vertegenwoordigers van de lidstaten) en overeenkomstig
artikel 241 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, de
Commissie verzoeken voorstellen in te dienen met het oog op de intrekking van een
wetgevingshandeling. De Conferentie is verheugd over de verklaring van de
Commissie dat zij bijzondere aandacht aan dergelijke verzoeken zal schenken.
Ook kunnen de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader
van een intergouvernementele conferentie bijeen, overeenkomstig de gewone
herzieningsprocedure bedoeld in artikel 48, leden 2 tot en met 5, van het Verdrag
betreffende de Europese Unie besluiten tot wijziging van de verdragen waarop de
Unie is gegrondvest, onder meer met het doel de in die Verdragen aan de Unie
toegedeelde bevoegdheden uit te breiden of te beperken.
o Art. 50 VEU: uit EU treden en terugtrekken kan dus
vanuit EU aanvaard men nu ook dat je niet alleen vooruit maar ook achteruit kan
gaan
3
, Aard EU verdragen (waarom 2? Zie nota’s p 4)
Grondwet
- Nee
- Maar wel grondwet van de EU, ze doet dit vanuit een juridisch oogpunt, niet
vanuit een politiek punt. HvJ bedoelt hiermee dat de verdragen de hoogste
rechtsnorm zijn van het EU-recht waaraan alle andere rechtsnormen moeten
worden getoetst.
- Spanningsveld met LS: Gw LS is daar hoogste norm
komen tot dialoog tussen de hoven om zo tot coherent systeem rechtsbescherming te
komen
Europeesrechtelijk instrument?
- Nee
- Geen handelingen van de EU, EU heeft ze niet zelf uitgevaardigd.
Rechtshandelingen EU in Art. 288 VWEU. Het is namelijk gesloten door de LS.
Verdrag naar internationaal publiekrecht
- Ja, 3 factoren:
o Procedure voor verdragswijziging en toetreding EU:
EU-verdragen moeten worden geratificeerd in alle LS volgens hun eigen
grondwettelijke procedures. Daarom zijn bepaalde verdragswijzigingen niet
geratificeerd en treden die niet in werking.
o HvJ heeft niet mogelijkheid om geldigheid van de 2 verdragen te toetsen:
HvJ enkel de taak de verdragen te interpreteren, geen wettigheidstoetsing
want geen rechtshandeling van de EU
o EHRM (Matthews arrest):
HvJ kan zelf niet geldigheid toesten Dus EHRM zal toezien op naleven van
fund. Rechten en mensenrechten bij totstandkomen van onze primaire
verdragen (matthews zaak: primaire verdragen geen rechtshandeling EU,
dus niet wettigheid toetsen)
Alle verdragen die EU verdiepen of uitbreiden zijn verdragen naar internationaal publiekrecht
Speciale werking van EU verdrag
= Hoe gekomen van een verdrag gesloten door LS naar een autonome rechtsorde?
VAN GEND EN LOOS = geboorteakte EU-recht
- Relevante feiten?
o Wegwerken handelsbelemmeringen tss de LS met stand-stillbepaling. Transportfirma
(=particulier ≠ staat) stelt vast dat bij verkeer goederen tussen België en Nederland
hogere tarieven werden gevraagd, terwijl Verdrag van Rome de stand-stillbepaling
bepaalt. Er is dus een nieuwe handelsbarrière.
- Relevante vraag?
o Heeft Art. 12 EEG-verdrag directe werking? Kan een particulier rechtreeks een
internationaal verdrag inroepen tegen een staat?
- Relevante argumenten?
o Volgens het grondwettelijk recht kan een verdrag enkel worden ingeroepen als het
omgezet is in nationaal recht
Verdrag EN nationale wet nodig die het verdrag binnentrekt in nationale
rechtsorde
- Relevante redenering HvJEU
o Alle tussenkomende LS in deze procedure argumenteren dat het een Verdrag is naar
internationaal publiekrecht tss LS en niet tussen particulieren. Dus moeten kijken
voor de doorwerking naar het internat. Publiekrecht. Dat stelt dat je eerst moet
kijken naar inhoud van het verdrag zelf en of het iets zegt over de doorwerking ervan
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller julie2001. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $15.24. You're not tied to anything after your purchase.
