Samenvatting: PB0204 - Arbeid en Gezondheid Deel 1
119 views 1 purchase
Course
Psychologie Van Arbeid En Gezondheid (PB0204)
Institution
Open Universiteit (OU)
Book
De psychologie van arbeid en gezondheid
Samenvatting: PB0204 - Arbeid en Gezondheid Deel 1
Bevat alle informatie noodzakelijk voor het tentamen, inclusief de artikelen. Het tentamen heb ik gehaald met een 9.
Psychologie
van
arbeid
en
gezondheid.
PB 0204
Deel 1
,Hoofdstuk 1: de psychologie van arbeid en gezondheid
1.1 Inleiding
A&G psychologie is een samensmelting van klinische psychologie, gezondheidspsychologie en A&O psychologie.
Daarnaast staat het verbeteren van functioneren van werknemers centraal. Werk kan enerzijds belastend maar ook
belonend zijn, over deze tegenstelling gaat A&G psychologie. De Januskop van de arbeid betreft de twee
betekenissen in het latijn Labor: werk als inspanning, belasting, moeite Opus: werk als resultaat, uitdaging en
zelfverwerkelijking.
1.2 Wat is arbeids- en gezondheidspsychologie?
A&G psychologie heeft een korte geschiedenis en bestaat sinds de begin jaren 90. Nederland loopt hierin voorop.
Het houdt zich bezig met het bestuderen en bevorderen van welzijn en gezondheid op het werk vanuit de gedachte
van een optimale afstemming tussen persoon en organisatie. In deze Nederlandse de nitie is veiligheid niet
opgenomen omdat dit het domein van de veiligheidskunde is. Gezondheid betekent in deze de nitie zowel
lichamelijk en geestelijke gezondheid maar ook gezondheidsgedrag.
Geestelijke gezondheid wordt opgedeeld in 4 begrippen: a ectief welbevinden, competentie, autonomie en aspiratie.
De A&G psychologie bestrijkt het gehele veld aan interventies, van signalering van problemen tot terugleiden naar
arbeid van uitgevallen werknemers en het optimaliseren van gezondheid en welbevinden.
1.3 Waarom psychologie van arbeid en gezondheid
1.3.1 Veranderingen in en rondom arbeid
1. Intensivering van de arbeid
Tussen ’77 en ’97 steeg het werktempo elk jaar gemiddeld 1,5% deze beweging is inmiddels gestabiliseerd.
2. Verandering van de arbeidsinhoud
Er is een verschuiving van fysieke belasting naar mentale en emotionele belasting.
3. Organisatie veranderingen
Organisatie veranderingen leiden tot onzekerheid bij de werknemer en dus psychische belasting.
4. Moderne bedrijfsvoering
Nieuwe methoden zoals management by objectives’ en resultaatgericht management.
5. Aanpassing van het psychologisch contract
Een ongeschreven contract tussen de verwachtingen van de werknemer over zijn beloning, matterieel en
immaterieel, in ruil voor zijn inzet. Hier wordt steeds meer gevraagd van de werknemer maar minder vastigheid voor
teruggeboden door de werknemer.
1.3.2 Sociaal-culturele veranderingen
1. Arbeidsparticipatie
Vrouwen en ouderen werken nu meer in verhouding met vroeger, daarnaast is er een groeiende groep allochtone
werknemers.
2. Opkomst van de dienstensector
De dienstensector is enorm gegroeid (73 %), hierin is vaak contact met cliënten wat zorgt voor emotionele belasting.
3. Verruiming van het ziektebegrip
4. Toegenomen verwachtingen
De werknemer verwacht meer van zijn baan dan vroeger en kan daardoor eerder teleurgesteld raken.
5.Individualisering
Door het wegvallen van sociale steun staan mensen er meer alleen voor.
6. Uitholling van de professionele autoriteit
Bepaalde beroepen als arts hadden vroeger een natuurlijk autoriteit, dat is tegenwoordig minder het geval.
1.3.3 Ontwikkelingen in Nederland
1. Arbowetgeving
Deze wet van 1983 heeft een impuls aan de A&G psychologie gegeven. Iedere werkgever is verplicht om te zorgen
voor gezondheid en veiligheid op het werk. Daaropvolgende wijzigingen zoals de toevoeging van het onderdeel
psychosociale arbeidsbelasting; Wet verbetering poortwachter, Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen
2. Psychische arbeidsongeschiktheid
Psychisch arbeidsongeschikten is de grootste groep in Nederland.
3. Gezamelijke verantwoordelijkheid van werkgevers, werknemers en overheid
De verbetering van arbeidsomstandigheden, het verminderen van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid wordt als
gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgevers, werknemers en de overheid gezien
4. Hoge kosten
de grote omvang en daarmee gepaard gaande kosten van werkgerelateerde (met name psychische en
psychosociale) problemen met als gevolg werkgerelateerd ziekteverzuim en verlies van arbeidsproductiviteitHet
streven naar vermindering van verzuim zorgt voor een impuls voor A&G psychologie
ff fi fi
,5. Lange traditie
Er is een Nederland een lange traditie op het vlak van overspannenheid
1.4 De psychologie van arbeid en gezondheid als praktijkveld
Het ontstaan van A&G psychologie is nauw verbonden met de twee wereldoorlogen. Echter systematische aandacht
voor werkgerelateerde psychische klachten was er niet tot de laatste twee decennia. Een uitzondering is de Tivistock
kliniek in Londen die ontwikkelde de socio technische benadering.
Een A&G psycholoog houdt zich bezig met:
1. Assesments 2. Individuele begeleiding en behandeling 3. Training 4. Advisering 5. Onderzoek
A&G psychologen krijgen te maken met vier arbo kerndisciplines; de bedrijfsarts, de veiligheidsdeskundige,
arbeidshygienist en de A&O deskundige. Het traditionele onderscheidt tussen arbozorg en HRM vervaagt, een
voorbeeld hiervan is IGM (integrale gezondheidsmanagement).
1.5 De psychologie van arbeid en gezondheid als onderzoeksveld
Emil Kraepelin en Angelo Mosso worden beschouwd als de voorlopers van de arbeidspsychologisch
belastingsonderzoek, waar prestatieverval ten op zichte van tijd werd gemeten. Walter Cannon voerde in 1920 de
eerste stressexperimenten uit, en formuleerde het begrip homeostase. 20 jaar later kwam Hans Selye door
soortgelijke experimenten tot het Algemene Aanpassings Syndroom (GAS), het maakt niet uit welke stressor iemand
heeft het GAS volgt altijd als reactie. Selye introduceerde ook het begrip stress. De eerste onderzoeken naar de
psychologische aspecten van stress werden pas na de tweede wereld oorlog gedaan door Richard Lazarus. Sinds de
midden jaren zestig nam het psychologische stressonderzoek erg toe, veel baanbrekend onderzoek naar de relatie
tussen werkstress en de sociale rollen op het werk werd gedaan aan Institute for social research in Ann Arbor door
Robert Kahn. Vanwege de invoering van de
Arbowet in 1994 kwam er een grote vraag naar
evidence based gereedschap in Nederland.
Er kunnen 5 typen A&G onderzoek worden
onderscheiden:
1. Hypothese toetsend - theorie gestuurd
2. Beschrijvend - probleem gestuurd - non cyclisch
- bijvoorbeeld het RIE
3. Ontwerp onderzoek - probleem gestuurd - non
cyclisch - ontwerpen van een valide vragenlijst
4. Interventie onderzoek - probleem gestuurd -
regulatieve cyclus
5. Organisatieonderzoek - probleem gestuurd -
regulatieve cyclus
1.6 de toekomst van de psychologie van arbeid en gezondheid
Het belang van de A&G psycholoog zal blijven groeien. Er is in de toekomst meer onderzoek nodig om verklarende
theorieën te formuleren. Op dit moment wordt vaak teruggegrepen op kennis uit andere psychologische disciplines.
Een andere ontwikkeling is meer nadruk op de positieve psychologie. Er is daarnaast behoefte aan meer longtitudaal
onderzoek met ook behulp van objectieve data, zoals geregistreerd ziekteverzuim.
Hoofdstuk 16: Technologie, gezondheid en welbevinden
16.1 Inleiding
De invoering van informatietechnologie heeft vele voordelen maar zorgt ook voor speci eke klachten met betrekking
tot gezondheid en welbevinden.
16.2 Technologie en arbied in historisch perspectief
Hulpmiddelen worden ingezet ter substitutie of extensie van menskracht. Tijdens de industriële revolutie vond de
overgang van ambacht naar massaproductie plaatst, dit was een gevolg van de eeuw van de verlichting.
De engelse econoom en losoof Adam Smith formuleerde het principe van de vrije markt en verdeling van werk in
zijn manifest on the wealth of nations. Een verdeling van werk zou leidden tot specialisatie en e ciëntere manier van
functioneren, Charles Babbage paste deze ideeën in de praktijk toe.
Frederic Taylor bouwde voort op deze ideeën. Naast babages horizontale verdeling van werk voegde hij een verticale
verdeling toe waar zeggenschap bij de werknemer werd weggehaald (Taylorisme). Henry Ford voegde daar in 1914
de lopende band aan toe.
fi fi ffi
, De verdere ontwikkeling van technologie in het arbeidsproces kan in drie fasen worden ingedeeld:
1) Mechanisering - tot 1960. Spierkracht vervangen
2) Automatisering - 70 & 80. Onderlinge afstemming van simpele operaties, computer geïntroduceerd.
3) Informatisering - 90. Eenvoudige beslissingen kunnen door computers genomen worden.
Er is meer afstand tussen het productie proces en de werknemer waardoor informatie het belangrijkste object van
arbeid is geworden. Werk heeft dus een meer cognitief karakter gekregen met hogere mentale belasting.
16.3 E ect van technologie op gezondheid en welbevinden
Er ontstond veel monotonere arbeid waarbij het werktempo door machines werd gedicteerd.
Blauner (1964) liet zien dat werknemers in de auto-industrie zowel op het werk als thuis erg passief werden.
Johansson (1978) liet zien dat werknemers die geen invloed op hun eigen werktempo hadden veel meer
psychologische klachten hadden.
Uit een Nederlandse studie van Ekkers bleek hoe hoger de graad van automatisering hoe minder tijd de werknemer
bezig was met bediening van het systeem (2,6%) maar meer met wachten (20%).
Bij laaggeautomatiseerde systemen is het vaak zeer routinematig werk.
Het inzicht dat de kenmerken van de taak invloed heeft op de gezondheid heeft geleid tot de sociotechnische
benadering. Deze benadering benadrukt het onderscheidt tussen het technische en sociale systeem en probeert
deze af te stemmen. Sressreacties zijn het product van het sociale systeem waarin de werknemer functioneert.
16.4 Computerwerk en stress
Veel onderzoek is speci ek gericht op computerwerk in het kantoor echter hier spelen dezelfde problemen als in de
industrie aangezien de e ecten op de inhoud van het werk vergelijkbaar zijn.
16.4.1 Inhoud van het werk
Dit is niet voor alle banen hetzelfde. Voor lage functie niveaus steeg de intensiteit fors, middelste niveau had een
geringe toename en voor de hoogste functie groep veranderde er weinig. Het werk in de lage functie niveaus is
saaier geworden maar er moet wel telkens opgelet worden wat zorgt voor spanningsklachten
Aronsson verklaart dit doordat de hogere functies betrokken zijn bij de veranderingen en daar invloed op kunnen
uitoefenen.
16.4.2 Organisatie van het werk
Voor computerwerk geld ook dat hoe het werk georganiseerd is van invloed is op welbevinden en gezondheid.
De verwachting die men heeft van de nieuwe technologie zijn ook van belang voor het welbevinden. Hier is vaak een
verschil tussen jong en oud te vinden.
Een computersysteem is vaak niet exibel dus als je moe bent kan deze zich niet aanpassen en zul je compensatoire
inspanning moeten leveren om fouten te voorkomen.
16.4.3 Technologische aspecten
Daarnaast zijn er ook technologische aspecten zoals de onbetrouwbaarheid van de technologie die er voor zorgen
dat werknemers onzeker worden over het verloop van de activiteit.
De schat van informatie op internet heeft voor maar ook nadelen. Het zelfde geld voor email, dit neemt veel tijd in
beslag. Daarnaast wordt email soms gebruikt om mensen op het werk te pesten.
16.4.4 Cognitieve ergonomie
Cognitieve ergonomie is de discipline die zich bezighoudt met de gebruiksvriendelijkheid van technologie. Het is
belangrijk dat de werknemer een adequate representatie van het systeem heeft, oftewel een mentaal model.
Dit speelt ook een grote rol bij het verbeteren van de veiligheid.
16.4.5 Nieuwe mogelijkheden van technologie
Nieuwe technologie bieden nieuwe mogelijkheden die zowel voor als nadelen hebben. Een voorbeeld hiervan is het
“nieuwe werken”. Dit wordt door mensen met kinderen als frustrerend ervaren en de scheiding tussen werk en privé
verdwijnt hierdoor.
Voor organisaties heeft het thuiswerken ook nadelen, werkprocessen verlopen minder soepel. Het nieuwe werken is
daarnaast niet voor elke functie weggelegd.
Electronic performance monitoring (EPM) is ook een voorbeeld van nieuwe technologie, dit wordt toegepast bij call
centers en data entry werk.
ff fiff fl
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Psychostud. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.59. You're not tied to anything after your purchase.
