Samenvatting communicatie met de pati ënt deel 1 2021
Thema 1: motiverende gespreksvoering
Evolutie gezondheidszorg
20e eeuw
Gezondheidszorg is er sterk op vooruit gegaan, maar de epidemiologische gegevens
duiden op een andere waarheid. Jongvolwassenen zijn minder gezond dan hun ouders.
Veel van de aandoeningen zijn te voorkomen of genezen door verandering in
gezondheidsgedrag.
21e eew
Accenten op chronische zorg en disease management, dus ook op gedragsverandering
in functie van een betere gezondheid.
Als hulpverlener zal je veel gesprekken aangaan om gedragsverandering bij je client
te bekomen, maar hoe je deze gesprekken best is nog moeilijk. Ook legt de cliënt
meestal de verantwoordelijkheid voor zijn genezing bij de hulpverlener.
Er zijn verschillende mogelijkheden:
• Uitleggen aan je cliënten wat ze beter anders doen om hun gezondheid
teverbeteren.
• Je cliënten adviseren en overtuigen om hun gedrag te veranderen.
• Je cliënten waarschuwen over de gevolgen van het ongewijzigd laten van
hungedrag.
• Je cliënten begeleiden in hoe ze hun gedrag kunnen veranderen.
• Je cliënten doorverwijzen naar een specialist terzake.
Deze manieren zijn alleen niet echt patiëntgericht. De patiënt moet luisteren
en ontvangt passief informatie. Dit is de unidirectionele communicatie
De aanpak wordt vaak aanschouwd als de klassieke aanpak van gedragsverandering.
In onderstaande tabel vind je de strategieën die hierbij horen:
Strategie Redenering als hulpverlener
Kennis verbeteren Als ik duidelijk maak dat de mondgezondheid een invloed kan
hebben op het hart, dan zal de cliënt veranderen
Inzicht verhogen Als ik toon hoe gingivitis eruit ziet, dan zal de cliënt veran-
deren.
Vaardigheden aanleren Als ik aanleer hoe de tanden moeten gepoetst worden, dan
zal de cliënt veranderen
Dreigen Als ik mijn cliënt een slecht gevoel geef of hem bang maak,
dan zal hij veranderen.
De pijlers voor verandering:
• Belangrijkheid
—> willen, belang van verandering
• Vermogen
—> kunnen, vertrouwen dat verandering
mogelijk is
Pagina 1 van 22
,• Gereedheid
—> nu willen, kwestie van prioriteiten
Cyclus van bewustwording van Maslow
DVD-model
Denken: dit zijn onze ideeën, gedachten, veronderstellingen etc.
Voelen: dit is hoe we ons fysiek voelenen welke emoties wij hieraan verbinden.
Doen: dit is het resultaat
Zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci
Geeft aan hoe autonomer de motivatie is, hoe groter de kans is dat de
gedragsverandering blijvend is. De mate van internalisatie van motivatie is afhankelijk
van 3 basisbehoeften:
- Autonomie
- Verbondenheid
- Competentie
Gedragsverandering door motivatie
Externe motivatie: beloning/ straf
Introjectie: schuld/ schaamte/ zelfwaarde
Identificatie: persoonlijke relevantie/ zinvolheid
Integratie: persoonlijke waarden
Intrinsieke motivatie: geboeid/ interesse/ nieuwsgierigheid
De client zal zijn gezondheidsgedrag veranderen op basis van zijn eigen redenen. Jij
als mondhygiënist moet luisteren naar die redenen.
Motivationele gespreksvoering is gebaseerd op het uitlokken en verkennen van hoe de
cliënt zijn situatie inschat en welke motivatie hij mogelijks heeft om te veranderen.
Valkuilen van de hulpverlener:
- Reparatiereflux; als hulpverlener hebben we sterk de neiging om te corrigeren en
oplossingen aan te bieden
De meeste patiënten zijn ambivalent op vlak van gezondheidsgedrag. Er zijn genoeg
redenen om te veranderen. Toch komt de patiënt altijd tot een MAAR. Als
mondhygiënisten is het de taak om mensen over die ‘MAAR’ of wel ambivalentie te
helpen.
Motivationele gespreksvoering wordt door Miller en Rollnick beschreven als; het is een
cliëntgerichte gesprekstechniek die erop gericht is de intrinsieke motivatie tot
gedragsverandering van de cliënt te verhogen. Dit wordt gedaan door ambivalentie
voor verandering te verhelderen en op te lossen. De cliënt eerder begeleiden dan
sturen.
De basishouding voor MI
• Samenwerking
Pagina 2 van 22
, De hulpverlener biedt zijn professionele expertise aan. De patiënt is expert in zijn
eigen leven. Iedereen heeft een evenwaardige positie. Actieve samenwerking en een
gezamenlijke besluitvorming.
• Aanvaarding
Respect voor autonomie. Geen focus op concrete uitkomsten van gesprek. Client
maakt zelf keuzes over zijn of haar leven.
• Evocatie
Uitlokken wat reeds aanwezig is. De eigen doelen, waarden en dromen van de patiënt
= trigger om gezondheidsgedrag te veranderen.
• Mededogen
Belang van de ander.
Deze basishouding vertaal je in een gesprek door het respecteren van 4 belangrijke
principes:
- Het onderdrukken van de reparatiereflux
- Het begrijpen en verkennen van de motivatie van de cliënt
- Empathisch luisteren
- De cliënt empoweren door te complimenteren
Stappen bij de motiverende gespreksvoering
- Engageren; je luistert actief en stimuleert input van de cliënt
- Focussen; focussen is het proces waarmee een specifieke richting in het gesprek
ontwikkeld wordt en behouden blijft.
- Ontlokken; ga samen met de patiënt op zoek naar interne motivatie voor
verandering
- Plannen; een plan opstellen met de patiënt.
Empathisch luisteren: het is meer dan enkel het stellen van juiste vragen en lang
genoeg stil zijn om het antwoord van jouw patiënt te beluisteren. Het betekent oprecht
en onbevangen nieuwsgierig zijn naar het verhaal van jouw patiënt. Het is een
complexe klinische vaardigheid.
De patiënt employeren door middel van complimenteren: ondersteunen in het
ontdekken van invloed van gedrag ongezondheid. Het gaat erom de intrinsieke
motivatie te vergroten.
De drie basisstijlen van communiceren in motivationele gespreksvoering:
• Volgen
Er is sprake van een symmetrische/ gelijkwaardige relatie en je bent als professional
vooral aan het luisteren. Deze stijl wordt meestal aan het begin van het gesprek
gebruikt.
• Richting geven
Hierbij hoort een complementaire of aanvullende relatie. Als professional ga je
aangeven wat er volgens jou moet gebeuren, je zal sturend optreden. Dit kan nodig
zijn in acute situaties of situaties waarbij er duidelijke grenzen moeten gesteld
worden. Je treedt autoritair op.
• Gidsen
Er is sprake van een symmetrische relatie. Kenmerkend is dat je als professional bezig
bent met het helpen van de patiënt, zodat deze een eigen oplossing vindt. Deze stijl is
geschikt als gedragsverandering een gewenste uitkomst is. Je hebt geen directe
controle over gedrag van jouw patiënt, maar wel invloed. Het is goed om beïnvloeding
te bekomen.
Pagina 3 van 22
Thema 1: motiverende gespreksvoering
Evolutie gezondheidszorg
20e eeuw
Gezondheidszorg is er sterk op vooruit gegaan, maar de epidemiologische gegevens
duiden op een andere waarheid. Jongvolwassenen zijn minder gezond dan hun ouders.
Veel van de aandoeningen zijn te voorkomen of genezen door verandering in
gezondheidsgedrag.
21e eew
Accenten op chronische zorg en disease management, dus ook op gedragsverandering
in functie van een betere gezondheid.
Als hulpverlener zal je veel gesprekken aangaan om gedragsverandering bij je client
te bekomen, maar hoe je deze gesprekken best is nog moeilijk. Ook legt de cliënt
meestal de verantwoordelijkheid voor zijn genezing bij de hulpverlener.
Er zijn verschillende mogelijkheden:
• Uitleggen aan je cliënten wat ze beter anders doen om hun gezondheid
teverbeteren.
• Je cliënten adviseren en overtuigen om hun gedrag te veranderen.
• Je cliënten waarschuwen over de gevolgen van het ongewijzigd laten van
hungedrag.
• Je cliënten begeleiden in hoe ze hun gedrag kunnen veranderen.
• Je cliënten doorverwijzen naar een specialist terzake.
Deze manieren zijn alleen niet echt patiëntgericht. De patiënt moet luisteren
en ontvangt passief informatie. Dit is de unidirectionele communicatie
De aanpak wordt vaak aanschouwd als de klassieke aanpak van gedragsverandering.
In onderstaande tabel vind je de strategieën die hierbij horen:
Strategie Redenering als hulpverlener
Kennis verbeteren Als ik duidelijk maak dat de mondgezondheid een invloed kan
hebben op het hart, dan zal de cliënt veranderen
Inzicht verhogen Als ik toon hoe gingivitis eruit ziet, dan zal de cliënt veran-
deren.
Vaardigheden aanleren Als ik aanleer hoe de tanden moeten gepoetst worden, dan
zal de cliënt veranderen
Dreigen Als ik mijn cliënt een slecht gevoel geef of hem bang maak,
dan zal hij veranderen.
De pijlers voor verandering:
• Belangrijkheid
—> willen, belang van verandering
• Vermogen
—> kunnen, vertrouwen dat verandering
mogelijk is
Pagina 1 van 22
,• Gereedheid
—> nu willen, kwestie van prioriteiten
Cyclus van bewustwording van Maslow
DVD-model
Denken: dit zijn onze ideeën, gedachten, veronderstellingen etc.
Voelen: dit is hoe we ons fysiek voelenen welke emoties wij hieraan verbinden.
Doen: dit is het resultaat
Zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci
Geeft aan hoe autonomer de motivatie is, hoe groter de kans is dat de
gedragsverandering blijvend is. De mate van internalisatie van motivatie is afhankelijk
van 3 basisbehoeften:
- Autonomie
- Verbondenheid
- Competentie
Gedragsverandering door motivatie
Externe motivatie: beloning/ straf
Introjectie: schuld/ schaamte/ zelfwaarde
Identificatie: persoonlijke relevantie/ zinvolheid
Integratie: persoonlijke waarden
Intrinsieke motivatie: geboeid/ interesse/ nieuwsgierigheid
De client zal zijn gezondheidsgedrag veranderen op basis van zijn eigen redenen. Jij
als mondhygiënist moet luisteren naar die redenen.
Motivationele gespreksvoering is gebaseerd op het uitlokken en verkennen van hoe de
cliënt zijn situatie inschat en welke motivatie hij mogelijks heeft om te veranderen.
Valkuilen van de hulpverlener:
- Reparatiereflux; als hulpverlener hebben we sterk de neiging om te corrigeren en
oplossingen aan te bieden
De meeste patiënten zijn ambivalent op vlak van gezondheidsgedrag. Er zijn genoeg
redenen om te veranderen. Toch komt de patiënt altijd tot een MAAR. Als
mondhygiënisten is het de taak om mensen over die ‘MAAR’ of wel ambivalentie te
helpen.
Motivationele gespreksvoering wordt door Miller en Rollnick beschreven als; het is een
cliëntgerichte gesprekstechniek die erop gericht is de intrinsieke motivatie tot
gedragsverandering van de cliënt te verhogen. Dit wordt gedaan door ambivalentie
voor verandering te verhelderen en op te lossen. De cliënt eerder begeleiden dan
sturen.
De basishouding voor MI
• Samenwerking
Pagina 2 van 22
, De hulpverlener biedt zijn professionele expertise aan. De patiënt is expert in zijn
eigen leven. Iedereen heeft een evenwaardige positie. Actieve samenwerking en een
gezamenlijke besluitvorming.
• Aanvaarding
Respect voor autonomie. Geen focus op concrete uitkomsten van gesprek. Client
maakt zelf keuzes over zijn of haar leven.
• Evocatie
Uitlokken wat reeds aanwezig is. De eigen doelen, waarden en dromen van de patiënt
= trigger om gezondheidsgedrag te veranderen.
• Mededogen
Belang van de ander.
Deze basishouding vertaal je in een gesprek door het respecteren van 4 belangrijke
principes:
- Het onderdrukken van de reparatiereflux
- Het begrijpen en verkennen van de motivatie van de cliënt
- Empathisch luisteren
- De cliënt empoweren door te complimenteren
Stappen bij de motiverende gespreksvoering
- Engageren; je luistert actief en stimuleert input van de cliënt
- Focussen; focussen is het proces waarmee een specifieke richting in het gesprek
ontwikkeld wordt en behouden blijft.
- Ontlokken; ga samen met de patiënt op zoek naar interne motivatie voor
verandering
- Plannen; een plan opstellen met de patiënt.
Empathisch luisteren: het is meer dan enkel het stellen van juiste vragen en lang
genoeg stil zijn om het antwoord van jouw patiënt te beluisteren. Het betekent oprecht
en onbevangen nieuwsgierig zijn naar het verhaal van jouw patiënt. Het is een
complexe klinische vaardigheid.
De patiënt employeren door middel van complimenteren: ondersteunen in het
ontdekken van invloed van gedrag ongezondheid. Het gaat erom de intrinsieke
motivatie te vergroten.
De drie basisstijlen van communiceren in motivationele gespreksvoering:
• Volgen
Er is sprake van een symmetrische/ gelijkwaardige relatie en je bent als professional
vooral aan het luisteren. Deze stijl wordt meestal aan het begin van het gesprek
gebruikt.
• Richting geven
Hierbij hoort een complementaire of aanvullende relatie. Als professional ga je
aangeven wat er volgens jou moet gebeuren, je zal sturend optreden. Dit kan nodig
zijn in acute situaties of situaties waarbij er duidelijke grenzen moeten gesteld
worden. Je treedt autoritair op.
• Gidsen
Er is sprake van een symmetrische relatie. Kenmerkend is dat je als professional bezig
bent met het helpen van de patiënt, zodat deze een eigen oplossing vindt. Deze stijl is
geschikt als gedragsverandering een gewenste uitkomst is. Je hebt geen directe
controle over gedrag van jouw patiënt, maar wel invloed. Het is goed om beïnvloeding
te bekomen.
Pagina 3 van 22
