In Goede Handen
Hoofdstuk 1 Waarom levensbeschouwing op de agenda?
Verschil tussen godsdienst en levensbeschouwing
Bij de woorden godsdienst/catechese komen de volgende associaties bovendrijven: bijbel, geloof,
kerk, gebed, pastoor, dominee, houvast, Jezus, Koran, ramadan, Mohammed, zingen, liturgie,
rituelen, weten en leren, waarden en normen.
Het begrip levensbeschouwing geeft aanleiding tot de volgende associaties: eigen beleving,
samenwerken, naar elkaar luisteren, je eigen zekerheden ter discussie stellen, zelf (leren) nadenken,
durver twijfelen, verschillende godsdiensten en denkrichtingen behandelen, vrijheid, onzekerheid,
verhalen vertellen.
De begrippen godsdienst/catechese kunnen in verband worden gebracht met een traditionele
opvatting van identiteit. De dagelijkse praktijk wordt bepaald door de uitgangspunten van de school,
die in een duidelijke visie onder woorden zijn gebracht. De uitgangspunten zijn voor iederen
hetzelfde en bepalen de inhoud van de lessen.
Het begrip levensbeschouwing daarentegen wordt niet met de traditionele opvatting in verband
gebracht. Hier gaat het meer om de persoonlijke invulling van de uitgangspunten en de
wisselwerking tussen de leerkrachten en de kinderen. Men realiseert zich dat de identiteit niet eens
en voor altijd vastligt, maar voortdurend in ontwikkeling is. Één overtuiging is niet langer bepalen
voor het doel en de inrichting van de school. Het is veel belangrijker dat leerkrachten en leerlingen
hun (levens) vragen met elkaar bespreken en een eigen plaats kunnen geven.
Levensbeschouwing binnen Nederlandse en Belgische onderwijssysteem
De verdeling in zuilen had één belangrijk voordeel: de wereld was duidelijk en overzichtelijk. Dit gold
ook voor het terrein van de godsdienst: protestanten gingen naar protestantse school, etc. Daar
zouden de kinderen worden opgevoed volgens de uitgangspunten van het eigen geloof en de
bijbehorende normen en waarden. De leerkrachten waren tenslotte voldoende onderlegd om de
godsdienstige opvoeding ter hand te nemen. En wanneer ze twijfelden konen ze altijd nog terecht bij
de dominee of priester.
In de afgelopen decennia is aan die verzuilde samenleving langzaam maar zeker een eind gekomen.
Er heeft zich een proces van emancipatie voltrokken: mensen denken zelf over hun leven na, maar
hun eigen keuzes en zien de traditionele normen en waarden niet langer als vanzelfsprekend.
Scholen kunnen in deze veranderde situatie niet volstaan met het uitdragen van de eigen
(geloofs)waarheden, maar zullen zich moeten realiseren dat er ook andere opvattingen zijn.
Nieuwe zekerheden
Kinderen blijven met vragen komen: deze behoefte lijkt alleen maar groter geworden nu de
vaste kaders van kerk en godsdienst niet langer vanzelfsprekend zijn. Mensen willen hun
leven op eigen manier vormgeven. Zo ontstaat er een betekenisvolle wereld, waarin ze
verbonden zijn met het verleden en de mensen om hen heen.
De behoefte aan levensbeschouwelijke inhoud blijft bestaan: mensen willen zich verdiepen
in andere geloven, in sekten en ze hebben belangstelling voor spiritualiteit. Mensen hebben
dus nog steeds behoefte aan kennis en informatie over godsdienstige en
levensbeschouwelijke stromingen.
Het ontwikkelen van goed burgerschap: burgerschap wordt in verband gebracht met de
toekomst van de multiculturele samenleving en speelt een essentiële rol in de discussie over
, waarden en normen. Aan het begrip burgerschap kunnen we twee kanten onderscheiden:
persoonlijke ontplooiing en gemeenschapszin.
Individuele ontplooiing Sociale vorming
Sluit aan bij de individualiseringstrend Sluit aan bij behoefte aan saamhorigheid
Gaat uit van aangeboren verschillen Nadruk op wat mensen verbindt, tolerantie
ten opzichte van zwakkeren en
samenwerking
Onderwijs op maat Leerlingen opvoeden tot sociale mensen
Ontwikkeling van competentie van de leerkracht
De leerkracht kent verschillende rollen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het leraarschap
heeft te maken met verschillende invalshoeken:
Vanuit de leerling: hoe motiveer ik het kind? Wanneer de leerkracht aansluit bij de
levensbeschouwelijke vragen van kinderen, dan zal die motivatie als vanzelf ontstaan. Je zult
moeten aansluiten bij kinderdilemma’s. Dit vereist niet alleen inlevingsvermogen, maar ook
een zekere mate van openheid. Als kinderen zich in de persoonlijke wereld van de leerkracht
herkennen, dan kan er een gevoelsmatige band ontstaan.
Vanuit het vak: vaardigheden waarover een leerkracht zou moeten bezitten:
Voldoende inzicht in verschillende levensbeschouwelijke stromingen en opvattingen.
Leerkracht is in staat om didactische en vakinhoudelijke aspecten van methodes en
projecten te beoordelen vanuit een levensbeschouwelijke invalshoek en kan dat in
verband brengen met de identiteit en pedagogische doelstellingen van de school.
De leerkracht weet levensbeschouwelijke uitingen een plaats te geven binnen de
school en legt daarbij een verband met godsdienstige feesten.
De leerkracht kan de kinderen stimuleren en begeleiden bij het ontdekken en
ontwikkelen van hun eigen levensbeschouwelijke identiteit.
De leerkracht heeft gevoel voor verhoudingen binnen de schoolorganisatie en werkt
mee aan veranderingen.
De leerkracht is in staat om signalen uit het team adequaat te interpreteren en
collega’s te motiveren waardoor het teamverband wordt versterkt.
Vanuit de maatschappij:
Maatschappelijke voorbereiding: kinderen leren ook iets over (de inrichting van de)
maatschappij.
Actieve pluriformiteit: de kinderen leren dat de school een afspiegeling is (van een
deel) van de maatschappij.
Actieve participatie: leerkracht weet om te gaan met de participatie van anderen die
bij de school betrokken zijn.
Vanuit de persoon: de leerkracht heeft een voorbeeldfunctie. Ook een belangrijke rol als
cultuurdrager en bruggenbouwer tussen de verschillende bevolkingsgroepen in de klas,
school en wijk.
Hoofdstuk 2 Levensbeschouwing: basisstructuur
Door vragen te stellen bouwt een mens zijn eigen levensverhaal op
De vragen die kinderen stellen, komen voort uit wat ze zien en meemaken. Alle vragen zijn de
bouwstenen voor hun eigen levensverhaal. Ze ontwikkelen als het ware hun eigen
‘levensbeschouwelijke visie’ die medebepalend is voor de vorming van de identiteit.
De volwassenen spelen in dit proces een belangrijke rol. Zij proberen de vragen waarmee de
kinderen komen ten slotte zo goed mogelijk te beantwoorden.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller k2908. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.73. You're not tied to anything after your purchase.