Class notes
Volledige samenvatting van de hoorcolleges en webcasts
- Course
- Institution
Volledige samenvatting van de hoorcolleges en webcasts. Dit vak heb ik afgesloten met een 8.
[Show more]
Seller
Followdajanadaniljan
Reviews received
Content preview
Hoorcollege 1 – Recht, economie en maatschappijDe economische functie van het recht is het minimaliseren van de
samenlevingskosten. Economie is de leer der schaarste. Het is gebaseerd op het
feit dat grondstoffen en middelen schaars zijn en dus facto keuzes gemaakt
moeten worden over de aanwending ervan.
Efficiëntie (doelmatigheid) = op zodanige wijze gebruik maken van de
financiële, personele en materiële middelen dat bij een gegeven hoeveelheid
middelen een maximale output wordt verkregen of dat voor een hoeveelheid
output van een gegeven kwaliteit (effectiviteit) een zo gering mogelijke input
benodigd is.
o Verspilling van middelen tegengaan
o Geen onnodige of overbodige kosten maken
o Waardevol gebruik van middelen tot niet onbenut laten (deadweight loss)
Bij het achteruit rijden uit een parkeerplaats is er sprake van een bijzondere
manoeuvre. Dit betekent dat u het overige verkeer voor moet laten gaan. Als u
tijdens het achteruitrijden tegen een voorbijrijdende auto botst, dan bent u
aansprakelijk. Wie is degene die de botsing/schade het beste kan voorkomen?
who is the least-cost-accident-avoider? (economisch begrip voor efficiëntie)
Een ongeval kan door een partij met de laagste kosten worden voorkomen. Het
recht geeft prikkels om voorzichtiger te handelen.
Bij het verkopen van een woning moet de verkoper alle gebreken melden aan de
koper. Dit heet de mededelingsplicht. Doet hij dat niet, dan is hij aansprakelijk
voor de schade. Wie is degene die de ‘dwaling’ het best had kunnen voorkomen?
Who is the least-cost-information-gatherer? Op deze manier worden de
kosten in de samenleving geminimaliseerd.
Normstellend recht en handhavingsrecht: (carrots versus sticks) Het
rechtssysteem bestaat uit een geheel van rechtsnormen (normstellend recht),
waarvan de naleving juridisch wordt gesanctioneerd met handhavingsrecht.
Negatieve sancties (sticks) bij normschending: zoals strafsancties,
schadevergoeding uit onrechtmatige daad.
Positieve sancties (carrots) bij naleving van de norm: zoals het toekennen
van een octrooi.
o Voortbrengselen van de menselijke geest, zoals uitvindingen en
letterkundige werken.
o Al deze niet-stoffelijke objecten dragen informatie in zich en informatie
heeft kenmerken van een publiek goed.
o Economisch begrip ‘goed’: niet-uitsluitbaar, dit houdt in dat je mensen
kunt uitsluiten of beletten het te gebruiken.
o Gevolg: investeringen in maatschappelijk waardevolle informatie zijn
suboptimaal.
o Oplossing: toekenning van een octrooi/auteursrecht. (exclusief recht)
niemand mag gebruikmaken van de informatie zonder toestemming
van de schepper.
o Het probleem is dat via de toekenning van een exclusief gebruiksrecht
aan een uitvinden van informatie, deze ten aanzien van informatie een
monopoliepositie verwerft.
1
, o Een winstmaximaliserende monopolist zal een hogere prijs voor zijn
product in rekening brengen dan in een markt met volledige
mededeling tot stand zou komen.
o Deze hogere prijs remt het gebruik af.
Twee definities van recht:
Recht= positief recht, de rechtsregels die op een bepaald moment in een
bepaalde samenleving bestaan.
Recht= datgene wat bepaalt welke rechtsregels op een bepaald moment in een
bepaalde samenleving gelden (of zouden moeten gelden).
Rechtsvaardigheidsoverwegingen: welke regels er moeten gelden hangt af van
naar wiens kant je het bekijkt.
Efficiëntie-overwegingen: alle belangen worden meegewogen. De voordelen
en nadelen worden afgewogen. (kosten- en batenanalyse)
Drie aspecten van efficiënte-analyse van rechtsregels:
1. Prikkelkosten
2. Transactiekosten
3. Risicokosten
Pachtovereenkomsten: overeenkomsten die gesloten worden over grond. 2
vormen:
o Vast geldpacht: de eigenaar (verpachter) ontvangt jaarlijks een vast
bedrag aan pacht.
o Deelpacht: de eigenaar heeft recht op een deel van de opbrengst van de
boerderij van de pachter. (bv 50%) De eigenaar moet contoleren of de
opbrengsten van de oogst correct worden meegedeeld. (hogere
transactiekosten)
Risico = de kans om iets waardevols te winnen (positief risico) of te verliezen
(negatief risico). Onzekerheid van de uitkomst.
Voorbeeld negatief risico: 99% kans dat er geen brand uitbreekt + 1% kans om
een verlies van 100.000 op te lopen. Voor risico-averse individuen zijn er kosten
verbonden aan het dragen van risico’s. Hoe kunnen die kosten worden verlaagd?
Bijvoorbeeld door het risico over te dragen aan een verzekeraar (risk insurance),
of aan iemand die beter in staat is om het risico te dragen (cheapest risk-bearer),
of door het risico te delen. (risk-sharing)
Ronald Coase is de grondlegger van de rechtseconomie en Nobelprijswinnaar
economie. Vanwege de artikelen ‘The nature of the firm’ en ‘the problem of social
costs’. Hij zegt dat in veel conflicten de oorzaak wederkerig is door schaarste. Hij
geeft het voorbeeld van de zaak over de bakkerij en consulting room en de
dokter’s kabinet. De vraag is wie de meeste waard hecht aan de ruimte, wie de
ruimte het meeste nodig heeft.
2
,Hoorcollege 2 – Recht, economie en maatschappij
In recht, economie en maatschappij staat de functie die het recht in de
samenleving vervult centraal. De efficiënte regel is de regel die de som van alle
kosten samen minimaliseert. Een efficiënte analyse van rechtsregels is een ex
ante analyse.
Rationeel handelen: men handelt indien de extra baten (opbrengsten) van de
handeling hoger zijn dan de extra kosten (lasten) die ermee gepaard gaan.
Algemeen maatschappelijk probleem
» Vaak brengen activiteiten van individuen schadelijke gevolgen mee voor
andere individuen, zonder dat die mensen daarmee hebben ingestemd.
» In de economische wetenschap spreekt men van negatieve externe
effecten.
» Bovendien stelden we dat rationeel handelende individuen zodanig zullen
handelen dat hun netto baten worden gemaximaliseerd.
» Indien zij niet op één of andere manier gedwongen worden rekening te
houden met de schade die zij veroorzaken aan derden, zullen zij vanuit het
maatschappelijk oogpunt inefficiënte beslissingen nemen.
Coase-theorema: Bij afwezigheid van transactiekosten zullen private
onderhandelingen op competitieve markten leiden tot een identieke optimale
allocatie van middelen. (efficiency thesis) ongeacht de keuze voor een
rechtsregel. (invariance thesis)
De ruimte is beperkt: schaarse ruimte. In dichtbevolkte gebieden
(samenlevingen) is ruimte schaars.
Economisch gezien kan men spreken van common property rights zodra meer
dan één persoon bevoegdheden heeft over een bepaald goed. Het essentiële
kenmerk van ‘common property’ is dat het gebruik non-excluded is, althans voor
een bepaalde groep mensen. Dat het gebruik van een bepaalde goed non-
excluded is, betekent niet dat het goed nonexcludable is. Je kunt dus ook
commen property toepassen bij goederen die extrinsiek excludable zijn. (zoals
een weiland)
Een hotel is private eigendom in juridische zin. Want het is een eigendom, een
privaat goed. Maar ‘commons’ wordt gezien in rechtseconomisch perspectief en
met betrekking tot het hotel, is een zwembad commons, omdat meerdere
mensen van een zwembad gebruik mogen maken (non-excluded). Maar een
tennisbaan is excluded, omdat je er een prijs voor moet betalen.
Nadelen van common property rights:
o Overgebruik
o Onderinvestering
o Race to be first
Nadelen van private eigendom:
o Uitsluitingskosten (afbakening en controle)
o Ondergebruik (transactiekosten of monopolieprijzen)
3
, Men hoeft de nadelen van overgebruik niet te vrezen wanneer:
o Het verzadigingspunt nog niet is bereikt (no congestion), daardoor is het
vaak niet nodig om bergen te privatiseren.
o Er geen schaarste is, zoals oneindig aanbod door de natuur of menselijke
vraag is te klein is om overconsumptie te hebben, daardoor is het niet
nodig om zuurstof te privatiseren.
Guido Calabresi, 2 manieren om eigendomsrecht (private eigendom) te
beschermen:
1. Property rules: de aanspraak kan alleen worden overgedragen met
instemming van de eigenaar, dus een vrijwillige transactie: dit is een
voorafgaande overeenstemming: De partij bepalen samen de uiteindelijke
prijs. Alleen als beide partijen akkoord zijn, dan heb je een geldige
overdracht. (toestemmingsvereiste)
2. Liability rules: de gedwongen overdracht overdracht waarbij
toestemming van de partij ontbreekt, mits daarvoor een (door de rechter)
objectief vastgestelde vergoeding wordt betaald. Soms kunnen mensen
dus zonder jouw toestemming gebruik maken van jouw eigendom maar je
krijgt achteraf wel een vergoeding. (voorbeeld van lichamelijke integriteit)
a. Gedwongen overdracht tussen private partijen (zoals recht van
overpad en ladderrecht)
b. Gedwongen overdracht door overheid (zoals onteigening)
In een efficiënt rechtssysteem heeft ‘property rule’ bescherming de voorkeur,
omdat middels de toestemmingsvereiste een garantie wordt geboden dat enkel
welvaartsvermeerderende transacties zullen plaatsvinden, vanwege de
subjectieve elementen en lagere systeemkosten.
Het gebruik van ‘liability rule’ bescherming is efficiënt wanneer aan twee
voorwaarden is voldaan.
1. De transactiekosten om tot een welvaartsverhogende transactie te komen
zijn zeer hoog, en;
2. Het is voor de derde partij (zoals de rechter) overduidelijk dat de
overdracht de welvaart bevordert.
De welvaartsvermeerderende transacties: Het voordeel van een contractuele
samenwerking is dat een goed kan worden getransfereerd naar iemand die er
een hogere waarde aan toekent. Dus de waarde van goederen kunnen hoger
worden gemaakt, de transactiekosten gaan hierbij van het surplus af.
Irredeemably inefficient acts zijn activiteiten die te allen tijde en in alle
gevallen maatschappelijk ongewenst zijn. Denk aan diefstal van geld, moord of
een puur prijskartel. Ze genereren geen welvaart. Ze zijn zero-sum/negative sum,
want de ene wint en ander verliest. Het optimale niveau van dergelijke
handelingen is 0. De beleidsaanbeveling is om dergelijke handelingen met wortel
en tak uit te roeien. Daartoe is het strafrechtelijke instrumentarium het beste
uitgerust. Immers van strafsancties gaat een afschrikwekkende werking uit.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dajanadaniljan. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.54. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now