Bevat alle hoofdstukken behalve 8 en 18 (geen tentamenstof). De samenvatting is 169 pagina's lang. Dit is versie 1.2, met diverse aanpassingen en spellingscorrecties. Met deze samenvatting heb ik een 8 gehaald voor het examen.
Answer: verzameling van kenmerken die gedrag, gedachten en gevoelens van een individu bepalen. Deze is stabiel in de tijd en in verschillende situaties. Kan gaan over mens in algemeen, groep of individu
3.
psychoanalyse in persoonlijkheidstheorie
Answer: betreft zowel de ontwikkeling van de normale als van de gestoorde persoonlijkheid. Centrale begrippen zijn onbewuste conflicten en vroege psychoseksuele ontwikkeling
4.
onbewust of voorbewust
Answer: wat wij onbewust noemen is bij Freud \"voorbewust\". In examen niet door elkaar halen
5.
ICH
Answer: Het ich probeert te balanceren tussen de volledig onbewuste verlangens van het Es en de eisen van het Uber Ich en de buitenwereld. Het uber ich en het ich zijn gedeeltelijk bewust
6.
Es
Answer: volledig onbewust, impulsen zijn gericht op onmiddellijke bevrediging van de behoefte vlgs het lustprincipe. Is vanaf geboorte.
Content preview
S48112-Inleiding in de psychologie
Inhoudsopgave
1. Wat is psychologie? ......................................................................................................................... 4
1.1 Een definitie van psychologie .................................................................................................................................. 4
1.2 ontwikkelingen die de psychologie mogelijk hebben gemaakt ................................................................................. 4
1.3 De beginjaren van de psychologie ........................................................................................................................... 6
1.4 De hedendaagse psychologie .................................................................................................................................. 7
1.5 Onderzoeksmethoden in de psychologie ................................................................................................................. 8
1.6 Verscheidenheid aan psychologen .........................................................................................................................11
2. De biologie van het gedrag............................................................................................................. 13
2.1 De bouwstenen van het zenuwstelsel.....................................................................................................................13
2.2 Overzicht van het zenuwstelsel ..............................................................................................................................15
2.3 De hersenen ..........................................................................................................................................................16
2.4 Het endocriene systeem.........................................................................................................................................18
2.5 Evolutie, erfelijkheid en gedrag ..............................................................................................................................19
3. Gewaarwording ............................................................................................................................. 21
3.1 Gewaarwording en waarneming.............................................................................................................................22
3.2 Het gezichtsvermogen............................................................................................................................................22
3.3 Het gehoor.............................................................................................................................................................24
3.4 De reukzin..............................................................................................................................................................27
3.5 De smaakzin...........................................................................................................................................................28
3.6 De zintuigen van de huid ........................................................................................................................................28
3.7 Kinesthesie en het evenwichtsgevoel .....................................................................................................................29
3.8 Psychofysica...........................................................................................................................................................29
4. Waarneming .................................................................................................................................. 31
4.1 Van gewaarwording naar waarneming ...................................................................................................................31
4.2 Van de retina naar de hersenen: bottom-up processen ..........................................................................................32
4.3 Perceptie verbeteren door de informatieopname te sturen: top-down processen ..................................................33
4.4 Waarneming van diepte en beweging ....................................................................................................................34
4.5 Waarneming en actie .............................................................................................................................................36
4.6 Hoe belangrijk is leren bij de waarneming? ............................................................................................................36
5. Aandacht en bewustzijn ................................................................................................................. 38
5.1 Selectieve aandacht: Hoe goed kunnen we ons concentrereren? ............................................................................38
5.2 Verdeelde aandacht: hoe goed kunnen we twee taken tegelijk uitvoeren? .............................................................40
5.3 Aandachtsstoornissen ............................................................................................................................................41
5.4 Bewuste en onbewuste processen .........................................................................................................................42
5.5 Slapen en dromen ..................................................................................................................................................43
5.6 Hypnose ................................................................................................................................................................45
5.7 Psychoactieve middelen .........................................................................................................................................47
6. Conditionering en leren ................................................................................................................. 49
6.1 Klassieke conditionering.........................................................................................................................................49
___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 1
7. Onthouden en vergeten ................................................................................................................. 57
7.1 Achtergrond...........................................................................................................................................................57
7.2 Het geheugenmodel van Atkinson en Shiffrin .........................................................................................................58
7.3 Verdere ontwikkelingen in de geheugentheorieën .................................................................................................58
7.4 Informatie verwerven ............................................................................................................................................59
7.5 Informatie opslaan en bewaren..............................................................................................................................61
7.6 Informatie oproepen ..............................................................................................................................................62
7.7 Herinnering is reconstructie ...................................................................................................................................63
7.8 Amnesie en het impliciete geheugen ......................................................................................................................64
9. Denken .......................................................................................................................................... 66
9.1 Problemen oplossen ..............................................................................................................................................66
9.2 Redeneren .............................................................................................................................................................68
9.3 Beslissingen nemen................................................................................................................................................70
9.4 In hoeverre wordt het denken beïnvloed door de taal? ..........................................................................................72
10. Motivatie en emotie .................................................................................................................... 74
10.1 Soorten motivatie ................................................................................................................................................74
10.2 Honger.................................................................................................................................................................76
10.3 Seks .....................................................................................................................................................................78
10.4 Prestatiemotivatie................................................................................................................................................80
10.5 Wat is emotie? .....................................................................................................................................................82
10.6 De lichamelijke component van emotie ................................................................................................................82
10.7 Staan emoties onder cognitieve controle? ............................................................................................................84
10.8 De neurowetenschap van emoties .......................................................................................................................86
11. Veranderingen in de loop van het leven ....................................................................................... 88
11.1 Cognitieve ontwikkeling .......................................................................................................................................88
11.2 Persoonlijke en sociale ontwikkeling ....................................................................................................................91
12. Intelligentie .................................................................................................................................. 98
12.1 Wat verstaan mensen onder intelligentie? ...........................................................................................................98
12.2 Analytische intelligentie .......................................................................................................................................98
12.3 Praktische intelligentie ....................................................................................................................................... 102
12.4 Sociale en emotionele intelligentie ..................................................................................................................... 103
12.5 Abnormale intelligentie ...................................................................................................................................... 104
13. De persoonlijkheid ..................................................................................................................... 107
13.1 Drie klassieke visies op de persoonlijkheid.......................................................................................................... 107
13.2 Het meten van persoonlijkheidsverschillen en de trekbenadering....................................................................... 111
13.3 Huidig onderzoek naar persoonlijkheidsverschillen............................................................................................. 113
13.4 Persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................................................................... 115
14. Psychopathologie ....................................................................................................................... 117
14.1 Wat zijn mentale stoornissen? ........................................................................................................................... 117
14.2 Stoornissen in de kindertijd ................................................................................................................................ 119
14.3 Aan een middel gebonden stoornissen ............................................................................................................... 119
14.4 Psychotische stoornissen.................................................................................................................................... 120
___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 2
, 14.5 Stemmingsstoornissen ....................................................................................................................................... 122
14.6 Angststoornissen................................................................................................................................................ 125
14.7 Preoccupatie met somatische symptomen ......................................................................................................... 126
14.8 Dissociatieve stoornissen ................................................................................................................................... 127
14.9 De prevalentie van mentale stoornissen ............................................................................................................. 128
15. Therapieën ................................................................................................................................. 130
15.1 De behandeling van mentale stoornissen ........................................................................................................... 130
15.2 Biologische therapiebenaderingen ..................................................................................................................... 130
15.3 Psychologische therapiebenaderingen ............................................................................................................... 134
15.4 Psychoanalytische therapieën ............................................................................................................................ 135
15.5 Humanistische therapieën.................................................................................................................................. 137
15.6 Gedragstherapieën ............................................................................................................................................ 138
15.7 Cognitieve therapieën ........................................................................................................................................ 139
15.8 Huwelijks- en gezinstherapie, groepstherapie en gemeenschapsvoorzieningen .................................................. 141
15.9 De doeltreffendheid van psychotherapieën ........................................................................................................ 142
16. Gedrag en gezondheid ............................................................................................................... 143
16.1 Stress en gezondheid ......................................................................................................................................... 143
16.2 Veel voorkomende gezondheidsproblemen........................................................................................................ 145
16.3 Gezondheidspsychologie .................................................................................................................................... 148
16.4 Positieve psychologie ......................................................................................................................................... 151
17. Sociale psychologie .................................................................................................................... 153
17.1 Sociale beïnvloeding........................................................................................................................................... 153
17.2 Aantrekking en hechte relaties ........................................................................................................................... 155
17.3 Het gedrag van anderen beïnvloeden ................................................................................................................. 158
17.4 Persoonsperceptie ............................................................................................................................................. 160
17.5 Groepsperceptie ................................................................................................................................................ 163
17.6 Zelfperceptie...................................................................................................................................................... 166
___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 3
, S48112-Inleiding in de psychologie
1. Wat is psychologie?
1.1 Een definitie van psychologie
psychologie
- probeert menselijk gedrag te begrijpen
- observeren/meten van gedrag, kijken hoe het wordt beïnvloed door gebeurtenissen in de omgeving
- theorieën opstellen over onzichtbare processen/motieven die ten grondslag liggen aan dit gedrag
Herman Ebbinghaus
- één van de pioneers van de psychologie
- Über das Gedächtnis (1885): "Van het oudste onderwerp zullen wij de nieuwste wetenschap maken"
geschiedenis
- lange tijd werden psychologische vragen beantwoord door intuïties en inzichten van de denker
- men was er van overtuigd dat mensen niet begrepen konden worden door observatie van gedrag
- de ziel was niet verbonden met rest van wereld, dus niet onderworpen aan aardse wetmatigheden
1.2 ontwikkelingen die de psychologie mogelijk hebben gemaakt
filosofie
- Nicolaus Copernicus (1473-1543): aarde staat niet in het centrum van het universum, mensen zijn
wel onderworpen aan de natuurwetten
- René Descartes (1596-1650): rationalisme (om een mens te begrijpen moet men hem niet
observeren maar over hem nadenken), nativisme (sommige kennis is aangeboren), dualisme (de
menselijke machine: het lichaam kan onderzocht worden zonder afbreuk te doen aan de ziel)
- Thomas Hobbes (1588-1679), John Locke (1632-1704): empirisme (inhoud van de geest komt niet tot
stand op basis van aangeboren ideeën, maar via zintuigelijke waarnemingen)
- David Hume (1711-1776): associationisme (als twee dingen tegelijk ervaren worden hebben ze veel
kans om mentaal met elkaar geassocieerd te worden)
evolutietheorie
- Charles Darwin (1859, 'The origin of species'): wanneer de omgeving verandert, bieden sommige
eigenschappen van een organisme meer voordeel dan andere (selectieproces)
- omdat mensen geëvolueerd zijn uit dieren, kan hun gedrag bestudeerd worden zoals men dierlijk
gedrag bestudeert en is het zinvol om gelijkenissen en verschillen te onderzoeken
___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 4
,___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 5
,1.3 De beginjaren van de psychologie
structuralisme: waaruit bestaat het bewustzijn?
- Wilhelm Wundt (1832-1920): publicatie boek dat voor het eerst de wetenschappelijke psychologie
definieerde (1874); startpunt psychologie, oprichting psychologisch laboratorium in Leipzig (1879)
- introspectie: het kijken naar het eigen bewustzijn van binnenuit
- Edward Titchener (1867-1927): structuralisme: elk complex proces kan met behulp van introspectie
worden gereduceerd tot een combinatie van elementaire componenten die behoren tot het gebied
van de sensaties (waarnemingen met de zintuigen), de beelden, of de gevoelens
- Oswald Külpe (1862-1915): kritiek, onenigheid over elementaire delen van eenzelfde ervaring
gestaltpsychologie: de perceptie van het geheel
- Max Wertheimer (1880-1943), Wolfgang Kohler (1887-1967), Kurt Koffka (1886-1941): mensen
nemen de wereld waar in gehelen (gestalt: geheel, patroon, organisatie)
- vb.: men kan de schoonheid van een melodie niet begrijpen door ze uiteen te trekken in de
samenstellende muzieknoten, men moet de melodie als geheel ervaren
- gebruikt illusies als argument tegen het structuralisme
- psychologisch veld: een mens bestaat uit een voortdurende interactie met de omgeving; elk
psychisch proces is afhankelijk van het veld van krachten waarin het plaatsvindt
functionalisme: wat is de functie van het bewustzijn?
- John Dewey (1859-1952), William James (1842-1910): het nut van het bewustzijn: hoe is het tot
stand gekomen,wat doet het, is het bij iedereen gelijk, kan het verbeterd worden?
- sterk beïnvloed door de evolutietheorie: psychologie bestaat uit onderzoek naar aanpassing
- interesse voor verschillen tussen mensen, en verschillen en overeenkomsten tussen mensen/dieren
behaviorisme: hoe kunnen we de mens wetenschappelijk bestuderen?
- John Watson (1878-1958): enkel observeerbaar, meetbaar gedrag kan het onderwerp vormen van
psychologisch onderzoek en theorievorming
- geïnspireerd door het logisch positivisme: een beweging uit de filosofie die stelt dat wetenschap de
meest succesvolle manier is gebleken om de wereld te begrijpen en kennis te genereren
- operationele definitie: men moet theorieën baseren op directe observaties die door anderen
herhaald kunnen worden (kwantificeren van begrippen)
- onderscheid maken tussen onafhankelijke variabelen (karakteristieken van situatie die op persoon
inwerken en die de onderzoeker kan manipuleren) en afhankelijke variabelen (gedragingen van
persoon die onderzoeker kan meten om na te gaan of onafhankelijke variabele effect heeft gehad)
- de studie van de invloed van een stimulus (onafhankelijke variabele) op de reactie van een persoon
(afhankelijke variabele); Burrhus Frederic Skinner (1904-1990): verdedigde zeer radicale
behavoristische visie: mentale processen bestaan niet, de stimulus lokt de reactie automatisch uit
psychoanalyse: Sigmund Freud en het onderbewuste
- Sigmund Freud (1856-1939): bewustzijn en gedrag zijn oppervlakkige fenomenen; ware oorsprong
van het ontstaan van persoonlijkheid en mentale stoornissen ligt bij onbewuste krachten
___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 6
,- verdrongen herinneringen in bewustzijn brengen om er op een rationele manier mee af te rekenen
- staat steeds meer los van de rest van de psychologie: weigert af te stappen van introspectie, voelt
zich niet goed bij de benadering dat een theorie pas goed is als ze voorspellingen maakt die door
empirische evidentie bevestigd of weerlegd kunnen worden
1.4 De hedendaagse psychologie
hedendaagse psychologie
- natuurwetenschappelijke methode (zoals behaviorisme) superieur aan overige benaderingen
- trekt onderzoekers aan uit alle gebieden behalve uit de psychoanalyse
- Johan Linschoten (1961, 'Idolen van de psycholoog'): aanzet tot hedendaagse NL-psychologie
cognitieve psychologie
- men kan menselijk gedrag niet begrijpen en voorspellen zonder een beroep te doen op
informatieverwerkende (cognitieve) processen die zich afspelen in de hersenen
- het psychische staat niet los van het lichamelijke
- mensen zijn sociale wezens, die bijna constant de nabijheid opzoeken van andere mensen en zich
door hen laten beïnvloeden (onderschat in traditionele filosofie, vroegere psychologie)
het belang van biologische processen
- dualisme: geest kan het lichaam beïnvloeden, maar niet andersom; psychische problemen worden
eerder veroorzaakt door externe geesten (duivels) dan door interne biologische onevenwichten
- 1: vrijwel alle gedrag verloopt via het centrale zenuwstelsel dat bestaat uit de hersenen en het
ruggemerg; een stoornis in deze structuren kan gevolgen hebben voor psychologisch functioneren
- 2: de genen die kinderen van hun ouders erven bepalen naast lichamelijk kenmerken ook in zekere
mate hun intelligentie, hun persoonlijkheid en de problemen die ze zullen ondervinden
- 3: sommige genetische eigenschappen verhogen de kans op nakomelingen en worden doorgegeven
aan volgende generaties (inprenting); andere verminderen de kans op nakomelingen en sterven uit
- 4: processen die zich in het lichaam afspelen en belangrijke drijfveren zijn om gedragingen wel of
niet te vertonen (honger, dorst, seksualiteit); conditie van het lichaam heeft effecten op de geest
- cognitieve neurowetenschap: onderzoeksgebied dat het psychologische en het neurobiologische
onderzoek naar de cognitieve functies combineert
het belang van cognitieve processen
- mensen en dieren leren constant en veranderen hun gedrag op basis van vroegere ervaringen
- spelen een rol bij nagenoeg alles wat de mens doet
- behavioristen dachten dit leren te kunnen verklaren met automatische stimuli-respons connecties,
maar hun eigen proeven toonden de tekortkomingen van deze benadering aan (vb. rattendoolhof)
het belang van sociale processen
- mensen vormen groepen waarmee ze contacten onderhouden en waardoor ze beïnvloed worden
- dimensies waarop culturen verschillen: individualisme vs. collectivisme, afstand o.b.v. macht,
vermijding van onzekerheid, masculiniteit
___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 7
, - sociaal-culturele verschillen zijn een onderschatte invloed bij verschillen tussen mannen en
vrouwen; het is tekenend dat veel geslachtsverschillen door de tijd kleiner worden
1.5 Onderzoeksmethoden in de psychologie
objectieve registratie
- mensen die geen psychologie hebben gestudeerd denken geen feiten nodig te hebben om over
psychologische onderwerpen mee te praten: eigen waarnemingen, intuïtities en ervaringen volstaan
- veel menselijke intuïtities zijn beperkt, ook wanneer ze over het eigen functioneren gaan
- de intuïtitie van de ene persoon hoeft niet noodzakelijk overeen te stemmen met die van een ander,
zelfs al zijn beide personen overtuigd van hun eigen gelijk
- door deze beperkingen aan subjectieve ervaringen zal het beginpunt van een psychologisch
onderzoek steeds een objectieve registratie van de feiten zijn, uitgevoerd op een manier die
nauwkeurig genoeg beschreven wordt, zodat een andere wetenschappelijk gevormde psycholoog
die op exact dezelfde manier kan herhalen (eis van repliceerbaarheid van onderzoeksresultaten)
theorie
- samenhangend geheel van ideeën dat gebruikt wordt om een fenomeen te verklaren
- literatuurstudie: onderzoek om te kijken wat er al bekend is over de problematiek
beschrijvend onderzoek
naturalistische observatie
- gedrag wordt systematisch geobserveerd in een natuurlijke context
- onderzoekers noteren hoe vaak, wanneer en in welke context gedragingen worden vertoond
- wordt ook veel gebruikt door antropologen
- nadeel: mensen hebben de neiging zich anders te gedragen als ze weten dat ze geobserveerd
worden (reactief gedrag)
- vaak nuttig als eerste stap, kan aanwijzingen bieden voor meer gericht onderzoek
vragenlijst
- beantwoording in eigen tempo, gewoonlijk zonder dat de onderzoeker aanwezig is
interviews
- voordeel: geïnterviewde motiveren om gedetailleerder antwoorden te geven dan bij een vragenlijst
- gestructureerd interview: ondervrager heeft vaste vragenlijst die in bepaalde volgorde aan bod komt
- ongestructureerd interview: vragen liggen niet vast, inhaken op wat de ondervraagde zegt
- worden dikwijls gebruikt wanneer onderzoekers een nieuw onderwerp aansnijden
- nadeel: antwoorden bepaald door de perceptie van de geïnterviewde (niet noodzakelijk de realiteit)
- resultaten kunnen vertekend worden door sociale wenselijkheid
opiniepeilingen
- vragen zijn kort, men wil vooral een brede steekproef van de bevolking ondervragen
___________________________________________________________________________________
versie 1.2 | december 2014 | door Jasper Verkroost 8
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Pupske. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.88. You're not tied to anything after your purchase.
