Uitgebreide samenvatting van Psychologie (gedoceerd door Ann DeSmet). Zowel alle dia's als het gehele boek zijn hierin verwerkt. Ik was vlotjes geslaagd in eerste zittijd. Succes!
• Handboek Van Hiel & Roets (Sociale psychologie VERSIE 2017)
Wat niet in de les aan bod komt, maar wel in het handboek staat, is te kennen! MAAR niet alle hoofdstukken
uit het HB komen aan bod (Volgende hoofdstukken zijn niet te kennen: 6-8-12-15-16)
• Slides Blackboard
• Oefeningen tijdens de les
Evaluati e
Examen: 17/20 punten
- Gesloten boek
- MKV met verhoogde cesuur = geslaagd vanaf 12/20 (er worden geen punten afgetrokken voor foute
antwoorden dus bij twijfel altijd iets invullen!)
Groepswerk: 3/20 punten
- Principe uit sociale psychologie in filmpje/uitgeschreven scenario (max. 3-5min) + toelichtend verslag (max.
3p)
- Per 5-7 studenten
- Thema uit lijst kiezen (Blackboard)
- Peer assessment
- Deadline: 23 december 2020
PSYCHOLOGIE = wetenschappelijke studie van menselijk gedrag en de interne processen (bv. mentale, emotie) die
hieraan ten grondslag liggen
Wetenschappelijk: methoden uit exact-wetenschappelijke disciplines, maar door de complexiteit van gedrag
is de theorie vaak minder goed volledig toetsbaar
Methodologie: bv. werkloosheid en despressie
o Fase 1: observatie of beschrijving
o Fase 2: stellen van hypothesen
o Fase 3: onderzoeksplan (type design en meetmethode beslissen)
o Fase 4: dataverzameling en -verwerking
o Fase 5: interpretatie en hypothesen voor verder onderzoek
Gedrag: zowel overt (= waarneembaar) als covert (= attitudes, emoties, opinies)
o Individueel gedrag ➜ sociale kring (beperkt tot een kleine kring sociologie: gemeenschap)
o Algemeen en specifiek gedrag: wetmatigheden, maar ook variatie
1
,Hoofdstuk 1: Inleiding (sociale) psychologie
De mens is een sociaal dier
De sociale psychologie draagt bij tot het begrijpen en oplossen van maatschappelijke problemen
Sociale psychologie: definitie en verwante disciplines
Sociale psychologie hanteert de methode van de psychologie (gericht op het individu)
Defi niti e van sociale psychologie
Sociale psychologie (Allport) = de wetenschappelijke studie naar hoe gedachten, gevoelens, motivaties en
gedragingen van mensen beïnvloed worden door de aanwezigheid van anderen en hoe we zelf invloed uitoefenen
op hoe andere personen denken, voelen en zich gedragen
Wetenschappelijke studie
Sociaalpsychologen hanteren vaak experimenten en gevalideerde vragenlijsten
Ze toetsen hun theorieën adhv sytematische observatie, beschrijving en meting (Zie H2: Onderzoeksmethoden)
Experiment = een vorm van onderzoek waarbij de onderzoeker controle heeft over de gebeurtenissen en de
deelnemers volkomen toevallig aan condities worden toegewezen
De sociale psychologie leidt tot inzichten die we onmogelijk kunnen verwerven door louter op onze intuïtie te
vertrouwen of door eigen ervaring
Gedachten, gevoelens, moti vati es en gedragingen
Sociale psychologie richt zich op:
- Manier waarop het individu de sociale wereld waarneemt, begrijpt en interpreteert
- Subjectieve interpretatie van objectieve eigenschappen
o Bv. Wat drijft individuen om deel te nemen aan protesten? protest
- Cognitieve – affectieve – motivationele processen
o Cognitief = denkprocessen
o Affectief = emoties
o Motivationeel = drijfveren
- Algemene principes en theorieën ➜ SP hanteert een ruime visie op gedrag
o Diverse vormen van gedrag (die door dezelfde gedachten, gevoelens en motivaties worden
aangestuurd) worden bestudeerd
• Bv. onderzoek naar vooroordelen
Vooroordelen = negatieve gevoelens tegenover andere personen gebaseerd op hun lidmaatschap van bepaalde
sociale groepen
De aanwezigheid van anderen
= de werkelijke of gefantaseerde aanwezigheid van anderen
- Benadrukt de ‘sociale aard van het individu’
2
, o Sociale invloed die anderen hebben op het individueel functioneren
o Individuele processen die intern spelen, maar toch betrekking hebben op anderen
• Bv. vooroordelen en stereotypen kunnen een directe aanleiding vormen tot hoe we met anderen
omgaan
- De beïnvloeding hoeft niet te gebeuren in de directe aanwezigheid van de personen die verantwoordelijk
zijn voor de beïnvloeding
- We maken ook keuzes rekening houdend met de mening van personen die niet aanwezig zijn
o Gedrag wordt meegestuurd door onzichtbare instanties (veronderstelde aanwezigheid,
maatschappelijke norm, sociale afkeuring)
Niet-sociale factoren hebben eveneens een impact op de gedachten, gevoelens, motivaties en handelingen van het
individu (bv. hitte maakt mensen agressiever)
Sociaalpsychologen besturen ook de gedachten of gevoelens van personen over niet-sociale objecten
Bv. attitudes m.b.t. Adidas-voetbalschoenen of een Martini-drankje ➜ Dergelijke attitudes worden door sociale factoren
beïnvloed (bv. doordat deze producten door beroemdheden zoals Messi en George Clooney worden gepromoot)
De kracht van de situati e: een voorbeeld van een sociaalpsychologische studie
Zimbardo:
Wou aantonen dat een slechte omgeving mensen aanzet tot het stellen van slecht gedrag (ook mensen die
onder normale omstandigheden het goede zouden doen)
Stanford Prison-experiment (1971)
Situatie: Voor deze studie werd de situatie van een gevangenis waarheidsgetrouw nagemaakt in het Psychology
Department van de Stanford University. In de gevangenis verbleven 21 deelnemers die willekeurig de rol van
bewaker of van gevangene kregen. De gevangenen werden op de eerste dag door “echte” politie-agenten thuis
gearresteerd en geblinddoekt naar de namaakgevangenis gebracht. De arrestatie gebeurde op een rustige
zondagochtend door de Palo Alti politie op grond van de overtreding (Grondwet 211, gewapende overval en
diefstal). De kleren van de gevangen werden ontnomen en ze kregen enkelbanden met kettingen omgedaan. Elke
gevangene kreeg een nummer (als vervanging voor hun naam). Noch de bewakers, noch de gevangenen werd
verteld hoe ze die toegewezen rol moesten invullen. De bewakers kregen enkel de instructie om voor de goede orde
te zorgen zonder hierbij geweld te gebruiken, dit 24u per dag gedurende 2 weken. Ze kregen een kaki uniform,
zonnenbril, fluitje en een knuppel (van de echte politie geleend). Verder werden de deelnemers aan hun lot
overgelaten. Om 2u30 werden de gevangen ruw gewekt met fluitsignalen voor een telling. Door het tellen geraakten
de gevangen met hun nummer en kregen de bewakers controle over de gevangenen. In het begin moesten beide
groepen wennen aan de situatie, maar na een tijdje vervielen ze in hun rol. Op de tweede dag barricadeerden de
gevangenen hun cellen met hun bed. Als reactie spoten de bewakers brandblusapparaten leeg op de gevangenen.
Het leven in de gevangenis werd uiteindelijk een ware hel (naakt slapen, badkamer als ‘privilege’, toiletten kuisen
met blote handen, vernederende oefeningen).
Resultaat:
- Sommige bewakers gedroegen zich steeds wreder en ondervonden plezier om de gevangenen te treiteren
- Sommige gevangenen raakten passief en gedemoraliseerd (na 36u vertoonde de eerste gevangene
symptonen van een depressie en er volgden al snel meerdere vrijlatingen)
- Na 6 dagen werd het onderzoek vroegtijdig stopgezet
Deze studie werd zowel om methodologische als etnische redenen fel bekritiseerd!
3
, - Onderzoekers bleven geen onafhankelijke observatoren: ze namen actief deel om de gewenste resultaten te
verkrijgen (Zimbardo nam zelf deel aan het experiment als ‘Prison Superintendent’)
- Deelnemers vermeldden ook dat ze zich zo gedroegen om de hypothesen te bevestigen
- Replicatie-onderzoeken verkregen niet dezelfde resultaten
- Wordt beschouwd als mogelijk frauduleus onderzoek
Conclusie: De sociale context heeft een grote invloed op ons gedrag en denken
Sociale psychologie en verwante disciplines
Sociale psychologie is nauw verwant aan sociologie en persoonlijkheidspsychologie
Sociologie
SOCIOLOGIE SOCIALE PSYCHOLOGIE
Onderwerp Soortgelijke onderwerpen met een groot maatschappelijk belang
(bv. geweld, vooroordelen, culturele verschillen, …)
Focus Klasseert personen volgens Richt zich veel meer op het individu
nationaliteit, ras, sociaal-economische
klasse (ruimere focus op de
maatschappij)
Onderzoeksmethode Gebruik van grootschalig Meer experimenteel onderzoek bij het
bevolkingsonderzoek of volkstellingen individu en in kleine groep om gedrag te
onderzoeken
Sociologie en sociale psychologie zijn complementair en verklaren elk een belangrijk deel van sociaal gedrag: het
samen gebruiken ervan levert een vollediger inzicht op (zowel groeps- als individueel niveau wordt bestudeerd)
- Het ervaren van sociale steun kan een buffer zijn tegen psychische problemen en omvat de mate waarin het individu
het gevoel heeft op iemand beroep te kunnen doen om te helpen, die hem troost, aanmoedigt, info biedt
- Sociaal kapitaal kan een buffer zijn tegen psychische problemen en omvat de mate waarin de persoon deel uitmaakt
van een functionerend sociaal netwerk, bv. hoeveel mensen hij per dat op straat begroet, mate waarin men de buren
kan vertrouwen
Multilevel analyse = analyse die de effecten bepaalt van de verschillende hiërarchische niveaus op een
uitkomstvariabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau vormt en de groep, organisatie of
maatschappij het bovengeschikte niveau uitmaakt
,Persoonlijkheidspsychologie = de studie van de structuur en de effecten van stabiele en cross-situationele
eigenschappen van individuen
PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE SOCIALE PSYCHOLOGIE
Overeenkomst Stellen beiden modellen voor die obv gedachten, affect en motivaties gedrag voorspellen
Verschillen Gericht op individuele verschillen Gericht op situaties
(disposities) die in diverse situaties
relatief stabiel blijven
Persoonlijkheidspsychologen hebben Sociaalpsychologen proberen te begrijpen
hoe situaties een impact hebben op personen,
belangstelling voor cross-situationele
consistentie ondanks hun verschillende persoonlijkheden.
Zij hebben belangstelling voor cross-
individuele consistentie binnen situaties
Persoonlijkheidspyschologen en sociaalpsychologen proberen dezelfde fenomenen te verklaren vanuit hun eigen
perspectief: dispositionisten situationisten
MAAR: Ze vullen elkaar ook prima aan = interactionisme
Interactionisme = er is een dynamische wisselwerking tussen dispositie (individuele verschillen) en situatie, waarbij
uitingen van disposities afhankelijk zijn van de situatie
Onderscheid tussen:
Zwakke situaties: beïnvloeden het gedrag matig, waardoor disposities een grotere impact hebben op gedrag
o Bv. in de wachtzaal bij de dokter zullen introverte mensen eerder zwijgen, terwijl sociale mensen al snel een
babbeltje maken met andere patiënten ➜ dispositionele variabele ‘introversie’ bepaalt of er al dan niet een
interactie optreedt
Sterke situaties: geven op een meer dwingende wijze richting aan het gedrag, waardoor persoonlijkheid
minder een rol speelt
o Bv. in de aula houden alle studenten hun mond, los van het feit of ze nu introvert of extravert zijn
Andere psychologische domeinen
Klinische psychologie: Personen met psychische problemen of stoornissen begrijpen en behandelen
Cognitieve psychologie: Mentale processen die betrekking hebben op informatieverwerking (leren, onthouden en
redeneren)
Arbeids- en organisatiepsychologie: De mens in relatie tot zijn werk en werkorganisatie
Sociale psychologie en mensenkennis
- Mensenkennis is vaak interessant maar deze kennis berust niet op empirische toetsing (dus niet bruikbaar)
5
, - Mensenkennis is vaak beperkt geldig en het is niet mogelijk om die kennis te hanteren als basis voor meer
omvattende theorieën
De geschiedenis van de sociale psychologie
De beginjaren van de sociale psychologie (1880-1935)
Allport: grondlegger van de sociale psychologie =
Gustave Le Bon
o Boek ‘Psychologie des Foules’
o Bestudeerde massageweld in de late 19 de eeuw
• Eerste sociaalpsychologische bijdrage omdat massageweld (sociologisch fenomeen)
gerelateerd wordt aan psychologische principes (processen binnen het individu)
• “De massa bezorgt het individu een gevoel van anonimiteit waardoor men elk gevoel van
verantwoordelijk verliest”
Norman Triplett
o Stelde vast dat fietsers de neiging hadden om sneller te fietsen in het bijzijn van anderen, hij
ontwierp hiervoor een competitiemachine: kinderen draaiden sneller aan het wieltje in het
gezelschap van een ander kind, dan wanneer ze alleen waren
• Eerste sociaalpsychologische onderzoeksartikel
Maximillien Ringelmann
o Merkte op dat deelnemers vaak slechter presteren wanneer ze opdrachten (touwtrekken) samen
met anderen uitvoeren
• Eerste sociaalpsychologische experiment
De jaren van bevesti ging (1936-1960)
Society for the Psychological Study of Social Issues
- Opgericht door een groep jonge psychologen die na de beurscrash in 1929 geen werk konden vinden
- Aandacht voor maatschappelijke problemen en thema’s
o Deze gerichtheid werd verder in de hand gewerkt door Adolf Hitler (die zelf helemaal geen
sociaalpsycholoog was!)
• De gewelddadigheid van zijn nazi-regime was ongezien, waardoor er ook vragen kwamen
bovendrijven over de oorzaken van geweld, vooroordelen, genocide, conformiteit,
gehoorzaamheid …
Kurt Lewin = vader van de sociale psychologie
Formuleerde drie fundamentele grondbeginselen van de sociale psychologie
1) Gedrag wordt bepaald door hoe we de wereld om ons heen waarnemen en interpreteren
2) Gedrag is afhankelijk van de persoon en omgeving
- Interne gedragsdeterminant
- Externe gedragsdeterminant
3) Sociaalpsychologische theorieën kunnen worden toegepast voor de oplossing van
maatschappelijke problemen
Trachtte fundamenteel sociaalpsychologische inzichten toe te passen op maatschappelijk interventies
Moedigde fundamentele onderzoekers aan om complexe maatschappelijke problemen te onderzoeken +
wees toegepaste onderzoekers op het belang en nut van goede theorieën
6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller laradecoster. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.18. You're not tied to anything after your purchase.
