Alles bevattende samenvatting van materieel strafrecht
17 views 3 purchases
Course
Materieel Strafrecht
Institution
Universiteit Leiden (UL)
Book
Studieboek materieel strafrecht
Deze samenvatting bevat alles omtrent de verplichte literatuur voor materieel strafrecht. Het bevat samenvattingen van alle hoofdstukken die je moet leren en alle arresten die je moet lezen. Tevens staan hier ook alle hoorcollege aantekeningen in en de aantekeningen die zijn gemaakt gedurende de we...
Hoofdstuk 1 essentialia en achtergronden van het Nederlandse strafrecht
Wat is strafrecht?
Ius puniendi, het recht van de overheid om burgers te straffen op grond van normschendingen. Het
strafrecht streeft naar het voorkomen van ongerichte wraak en dus het voorkomen van eigenrichting
(burgers zelf voor rechter spelen). Dit kan namelijk ontstaan door persoonlijke boosheid die
uitmonden in wraakhandelingen jegens de dader. Vroeger bloedwraak als de daer van andere stam
was maar kon eindeloos doorgaan en escaleren. Uiteindelijk vrede gesloten in vorm van herstel van
het geleden verlies of schadevergoeding (compositiestelsel). Binnen stam had stamhoofd toezicht op
recht. het werd naarmate van tijd een steeds meer publieke taak ipv private taak en werd private
afkoop verboden (meer ex officio). Voornamelijk nog ongeschreven maar later kwamen er
wetboeken en dus codificatie waardoor er minder rechtsongelijkheid en onzekerheid zou zijn.
Functie strafrecht is bewaken van veiligheid en ordelijk verloop van samenleving door bepaalde
schadelijke en gevaarlijke menselijke gedragingen tegen te gaan dmv vervolging en bestraffing.
Materiële strafrecht is rechtsgebied dat regelt welke gedragingen onder welke omstandigheden
strafbaar zijn, waaruit de straffen bestaan en onder welke voorwaarden het strafrecht mag worden
toegepast. Dus wetboek van Strafrecht, sanctiestelsel met alle straffen en maatregelen en
voorwaarden voor vervolgbaarheid om strafrecht te kunnen toepassen. → bepaalt of, wie en hoe
gestraft kan worden
Formele strafrecht (procesrecht) is rechtsgebied dat voorschriften bevat die bepalen langs welke weg
het strafrecht zich dient te verwerkelijken (regeling van opsporing, vervolging en berechting en geeft
bevoegdheden) → regelt hoe staat dmv zijn organen het recht tot straffen en strafoplegging doet
gelden (strafproces).
Materiële en formele strafrecht constant in wisselwerking. Strafrecht hangt ook af van cultuur in
samenleving waardoor strafrecht per samenleving verschilt. Nieuwe strafbepalingen laatste tijd door
toename witteboordencrimi en angst voor terrorisme. Toename van type crime kan leiden tot
toename wetten op dit gebied in strafrecht.
De geest van ons Wetboek van Strafrecht
In wetboek van 1886 werden dingen afgeschaft zoals levenslange dwangarbeid, deportatie etc die
wel eerst waren in Code Pénal. Dit paste niet bij Hollandse geest. Klassieke school speelde
belangrijke rol in wetboek waarin de vrijheidsstraf de belangrijkste werd. De rechter kwam grote
ruimte toe met betrekking tot straftoemeting. Weinig delicen werden gedifferentieerd naar
bijzondere motieven. Aantal belangrijke kenmerken zoal wederrechtelijkheid, schuld en causaliteit
staan niet in de wet maar in jurisprudentie. Later veel bijstellingen van de sobere klassieke
uitgangspunten. Nederlandse strafrecht was niet al te streng en zeer humaan door oprichting van
reclassering (er moest rekening worden gehouden met sociale achtergrond van dader) en
opportuniteitsbeginsel (OM kan zaak seponeren om gronden aan algemeen belang). Later werd
strafrecht wel strenger om veiligheid van samenleving beter te verzorgen. Nederlandse strafrecht is
compromis tussen klassieke richting en moderne richting.
3 boeken in wetboek van strafrecht:
- Algemene deel: strafbepalingen zin onderworpen aan de algemenen bepalingen die hierin
staan (commune recht). wordt hier van afgeweken dan spreekt men van bijzonder strafrecht
zoals militaire strafrecht.
- Misdrijven
- Overtredingen
- Aantal strafbepalingen in andere wetten te vinden
Het ultimum remedium-karakter van strafrecht
Strafrecht is uiterste redmiddel aangezien het een ingrijpende en pijnlijk karakter heeft wegens
opzettelijk leed toevoegen aan dader. Eerst andere wegen bewandelen zoals civiel recht of
bestuursrecht en dan pas strafrechtelijke weg. Hulsman komt met 4 absolute criteria en een aantal
relatieve criteria. Rechter kan altijd afzien van opleggen straf door opportuniteitsbeginsel. Strafrecht
,is bedoeld als vergelding en niet perse herstellen van schade. Als dit de reden is van de zaak aanhalen
kan je beter andere wegen bewandelen zoals mediation. Denk aan de mishandeling, daar valt vaak
niet echt iets aan ongedaan te maken of de moord op iemand.
Rechts- en wetsdelicten: misdrijven en overtredingen
Rechtsdelict: de strafbaarstelling omvat van de schending van een norm, welke de
samenlevingsgenoten reeds in hun opvoeding hebben geïnternaliseerd en die behoort tot de normen
die een eerste vereiste voor een fysiek en psychisch leefbare maatschappij vormen. Het weerspiegelt
de bescherming van onze meest essentiële rechtsgoederen zoals integriteit van lichaam en
eigendom.
Wetsdelict: overtredingen die strafbaarstellingen van de schending van normen di een veel
oppervlakkiger karakter hebben, namelijk in de eerste plaats de ordening van de samenleving
ondersteunen mar die niet zo diep ingrijpen in gewetensfunctie van de mens als mens. Ofwel
strafbaar stellen van schending van overigens onbekende normen.
Lijkt op verschil tussen overtredingen en misdrijven door te kijken naar ernst van delict. Bij misdrijf
heb je opzet of culpa en bij overtredingen niet.
Het strafrecht en de materiële normen
In de delictsomschrijving staat welke materiële norm word geschonden zoals gij zult niet stelen en de
sanctienorm. Hierbij richt materiële norm op burger en sanctienorm tot wetgever en rechter.
Volgens andere is het sanctierecht en richt het tot de rechter de ziet welke strafmaximum wordt
toegekend aan het overtreden van een type norm.
Strafrecht is publiekrechtelijk omdat de overheid de handhaving van strafrecht jegens burgers actief
nastreeft. Echter zijn er wel relativeringen hierom.
De door het strafrecht beschermde rechtsgoederen
Het rechtsgoed dat wordt beschermd is het wegnemen met het oogmerk van wederrechtelijke toe-
eigening. Het primaire te beschermen rechtsgoed is bepalend voor het type delict dat aan de orde is
die in te delen zijn in verschillende groepen in het wetboek.
De verschillende richtingen en hun rechtvaardiging van het strafrecht
Subjectieve opvatting liggen in de aard van het strafrecht besloten
Morele en politieke uitgangspunten als mens- en maatschappijbeelden di veel van elkaar verschillen
die tijd en plaats gebonden zijn en door persoonlijke voorkeuren. De vergelding is voor srafrecht het
meest principiële probleem door inmenging van gevoel. Daarnaast zijn er mensen die meer voor
preventie zijn of voor de straf die de dader kan helpen verbeteren.
De absolute vergeldingstheorieën
Het misdrijf vormt hierin de grondslag voor de straf. Rechtvaardiging van straf ligt in misdrijf. Je kan
door de straf de deuk weer vereffenen.
De klassieke richting
Ook vergelding als doel van straf waar Beccaria mee kwam. Belangrijke gedachte is le contrat social
(maatschappelijk contract) dat werd gesloten door burgers voor de uitoefening van overheidsmacht.
Het gaat om maximale geluk voor maximaal aantal personen door maximum aan welzijn te
verzekeren of minimum aan leed aan te doen.
- Alleen wetgever mag grenzen van vrijheid van burger onttrekken (willekeur voorkomen)
- Geen onnodige strafbaarstellingen
- Duidelijke heldere formuleringen (rechtszekerheid)
- Vergelding niet meer dan nodig is (ongelimiteerde wraak verbannen)
- Proportionaliteit van straffen kwanti en kwalitatief
- Zekerheid dat gestraft zal worden ivm generale preventie
De relatieve of doeltheorieën
Rechtvaardiging van straf is gelegen in het doel ervan door moderne richting terwijl bij absolute
theorieën is rechtvaardiging van straf te vinden in vergelding.
De moderne richting en de IKV
IKV meer gericht op speciale preventie en dus recidivisme voorkomen. Dit ontstond doordat burgers
niet werden beschermd tegen alle gevaarlijke criminelen en het laissez faire wegviel aangezien het
,nu vanzelfsprekend was de macht van de overheid en zich dus in toenemende mate gesterkt wist om
in te grijpen in leven van burgers. Volgens moderne richting stond niet meer de daad maar de dader
centraal door oa meer naar biologische achtergronden van daders te kijken. Niet meer omdat
misdaan is maar nu opdat niet misdaan zal worden. meer naar sociale en individuele invloeden die
crimi kunnen beinvloeden buiten de vrije wil van de dader om. De wet op bewaring was een grote
impact. Dit geldt voor zware recidivisten na het uitzitten van hun cel ze alsnog enkele jaren in
bewaring konden worden gehouden omdat zij nog gevaarlijk zouden zijn voor samenleving. Later
kwam défense sociale nouvelle die ook keek naar bescherming samenleving maar ook naar
resocialisatie van delinquent.
De verenigingstheorie, dominant in onze strafrechtscultuur
Synthese van verschillende strafrechtstheorieën. Vergelding is grondslag voor straf (rechtvaardiging
van straf). Wetgever bepaald maximum straffen. Is vergeldingsmaat vastgesteld, dan zullen pecifieke
strafdoelen die binnen de gegeven sanctieruimte liggen tot het uiteindelijke straftoemetingsresultaat
leiden. straf mag niet buiten de bovengrens van vergelding komen. doeleinden zijn
gedragsbeinvloeding in de zin van speciale preventie, generale preventie, conflictoplossing door
schadevergoedingsmaatregel en bescherming van samenleving. Dus in verenigingstheorie ruimte
voor vergelding maar ook voor andere doeleinden.
Het na-oorlogse strafrecht: paternalitisch-humaan
Dit kwam na de WOII met aantal kenmerken:
- Rationele humanisme: met subsocialiteit schiep een theoretische referentiekader voor
gerechtelijke autoriteiten bij vervullen van discretionaire bevoegdheden.
- Ethisch humanisme: wijze van denken de mens als uitgangspunt nam en verantwoordelijk
was voor zijn daden
- Pragmatisch humanisme: de onwenselijkheid van onnodig menselijk leed zoals tegen
doodstraf.
➔ Uitingen van de geest van de tijd. Meer functioalisering van strafrecht (geen discipline die
losstaat maar werk in sociaal verband en rekening moet worden gehouden met menselijke
en maatschappelijke factoren). Minder nadruk op vergelding en meer op maatschappelijke
doelgerichtheid (instrumentalisering van strafrecht). Hieruit zijn verschillende stromingen
gekomen
De Utrechtse school met W.P.J. Pompe als voorman
Intensieve samenwerkng tussen strafrechtswetenschap, criminologe, penologie, sociologie,
forensisch psychiatrie en psychologie. Typisch voorbeeld van verenigingstheorie. Hij maakt
onderscheid tussen het wezen van de straf (de vergelding der schuld ofwel verstoring van rechtsorde
en dit te herstellen dmv straf), het doel van de straf (behartiging van algemeen welzijn) en werking
van straf (generale doordat het anderen afschrikt en speciale preventie door afschrikking,
verbetering of onschadelijkmaking). 3 stadia waarin instituut van de straf uitoefent in het recht zijn
werkingen:
1. Straf wordt bedreigd met name door wetgever
2. Straf opgelegd door rechter
3. Straf tenuitvoerlegging door ambtenaren der uitvoerende macht
➔ Werking van de straf bewerkstelligen
Individuele rechten van de mens mogen niet worden geschonden. De Utrechters hebben effectief
bijgedragen aan een vermildering van Nederlandse strafklimaat en humanisering van strafproces.
Kritiek van representanten zoals dat ze niet toe waren aan idee dat delinquenten ook meningen over
strafrecht hebben.
De school van M.P. Vrij
Functionalist avant-la-lettre. Volgens hem drie elementen van strafbare feit namelijk de schuld,
wederrechtelijkheid en het subsociale. Door een delict te begaan eigent de dader zich de beschikking
over de gelding van het recht toe zodat hij zich voor dit onrecht en voor zijn schuld moet
verantwoorden. Strafbare feit veroorzaakt storing van maatschappelijke gesteldheid, minustoestand.
Aantal subsociale gevolgen teweeg door strafbaar feit:
, - Herhalingsdrang van delinquent
- Onvoldaanheid van slachtoffer
- Neigingen tot navolging
- Ontdaanheid
Straf moet deze sociaal-psychologische beroeringen effenen. Hieruit is te verklaren als iemand
schuldig is maar geen straf krijgt aangezien er meer nodig is namelijk het subsociale. Subsocialiteit als
grondslag voor maatregel als ingrijpen maatschappelijk gezien gewenst is maar straf niet mogelijk is.
Vrij ging element van liefde voor de gestrafte mens verbinden. Door Vrij meer inzicht in denken van
de rechter.
Juridisering en welzijn
1970 turbulente maatschappelijke democratiseringsbewegingen tegen verouderde
machtsverhoudingen in samenleving. Nadien een heroriëntatie van strafrecht. Minder strenge
strafrecht en ontstaan van juridiseringsrichting (rechtsbeginselen die belangrijke rol spelen bij
ordeningsfunctie. Bovendien in strafproces moet men bescherming van enkeling erkennen door
normen en beginselen van procesrecht. Partijen moeten hun belangen daadwerkelijk en
onafhankelijk aan de orde kunnen stellen. Versterking van rechtpositie van daders) en
welzijnsrichting (richt op reductie van strafrecht vanuit kritische visie op irrationele en
discriminatoire karakter van strafrecht in licht van sociale verhoudingen. Decriminalisering en
depenalisering staat voorop. Uiteindelijk over op abolitionisme en kijken naar andere straffen dan
celstraf).
Nieuwere ontwikkelingen
Het slachtoffer in het strafrecht
De rol van slachtoffer was beperkt namelijk het doen van aangifte, getuigenissen afleggen, het
indienen van bescheiden eis tot schadevergoeding en dergelijke. Bovendien ook instituten die
slachtoffers helpen en steunen. Intussen is delict niet schending van rechtsorde maar van rechten
van slachtoffers waardoor hun belangen belangrijker werden in strafrecht. Slachtoffers kennen
steeds meer erkenning in strafproces. Het karakter van strafrecht blijft wel vergeldend recht en niet
herstellend en reparatief recht. mediation staat in teken van restorative justice. Gaat om verzoening
tussen dader en slachtoffer.
Verzakelijking, neo-vergelding, veiligheid en terrorismebestrijding
Door toenemende grootschaligheid, organiasties en bureaucratisering en automatisering is er
verzakelijking ontstaan waarbij pragmatisch, economisch denken sterk is toegenomen. In strafrecht
hierdoor meer nadruk op vergelding (neo-vergelding). Cumulatie van hoofdstraffen werd mogelijk en
ook op gebied van tenuitvoerlegging is er verzakelijking. Door cellen t kort steeds sobere regimes
komen meer voor, minder maatschappelijke steun en hulp en meer gericht op dader (reclassering).
Soms kregen rechters meer ruimte om iemand onder een bepaald delict te schuiven. Ook steeds
meer voorbereidingshandelingen van een delict strafbaar. Door automatiserings- en
informatiemaatschappij en de toenemende internationale georganiseerde en grensoverschrijdende
criminaliteit leidt tot meer strafbaarstellingen om zo veiligheid te propageren. Ook door terrorisme
meer terroristische misdrijven opgenomen in wetten. → strafrecht wordt laatste tijd goed
aangescherpt. Dader wordt meer als vijand van samenleving gezien en belangrijkere positie voor
slachtoffer. Bezwaar is dat instrumentele karakter van strafrecht de boventoon gaat voeren
waardoor rechtsbeschermende aspecten in geding komen.
Het bestuursstrafrecht
Tussenvorm tussen strafrecht en bestuursrecht. Soms laat overheid het aan het bestuur over om
straffen op te leggen zoals geldboetes maar nooit vrijheidsstraffen. Hierbij moet art. 6 EVRM worden
gewaarborgd. Als je niet tevreden was met uitkomst kon je laten beoordelen door kantonrechter.
Bestuurlijke boete opkomst dus dat je buiten strafrecht boete kan opleggen.
Probleem is dat regelgevende en handhavende bevoegdheid in één hand liggen. Hierom bestaan er
bedenkingen tegen. Er moet wel worden voldaan aan ne bis in idem beginsel, una via beginsel,
legaliteitsbeginsel, rechtvaardigingsgronden bij het opleggen van bestuurlijke boete. Beroep bij
onafhankelijke rechter staat dus open.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maximebanastasia. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.89. You're not tied to anything after your purchase.
