Summary
Samenvatting Leesverslag Hersenschimmen, Bernlef
- Course
- Level
- Book
samenvatting, verklaring titel, biografie schrijver, thema, genre, motieven, symbolen, personnages, ruimte, tijd, stijl, observaties en leeservaring
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
armancecoppoolse
Content preview
LEESVERSLAG NEDERLANDSAuteur: J. Bernlef (pseudoniem voor Hendrik Jan Marsman)
Titel, jaartal eerste druk: Hersenschimmen, 1984
1. SAMENVATTING/PLOT (max. 15 regels)
De zeventigjarige Maarten Klein woont samen met zijn vrouw Vera in het Amerikaans stadje
Gloucester waar ze na de Tweede Wereldoorlog zijn geëmigreerd. Hij leidt er een rustig leven als
gepensioneerd secretaris van de IMCO (Intergovernmental Maritime Consultative Organisation), een
instituut voor visserijonderzoek in Boston. Maar zijn zorgeloos bestaan wordt gedwarsboomd door
zijn toenemende verstrooidheid. Het begint met verwardheid in tijd, maar deze betreft daarna
steeds vaker plaats en zelfs persoon! Vera maakt zich zorgen en spreekt af met dokter Eardly, die
medicijnen voorschrijft en raadpleegt herinneringen naar boven te laten komen door foto’s te
bekijken. Desondanks blijft Maartens geheugen maar achteruitgaan en begint zijn verstrooidheid
zelfs gevaarlijk te worden, zoals wanneer hij het gas vergeet uit te zetten. Phil Taylor, een jong
meisje, komt daarom bij de familie Klein inwonen om op Maarten te letten. Haar aanwezigheid geeft
Vera meer vrijheid om het huis uit te gaan, maar helpt Maarten niet van zijn verwardheid af te raken.
Zijn geheugen smelt als sneeuw voor de zon en moet hij uiteindelijk naar een tehuis worden
gebracht.
2. Verklaar de TITEL
De titel Hersenschimmen duidt op de gedachte van Maarten dat het leven alleen bestaat uit
herinneringen, die op zich eigenlijk alleen beelden zijn die je in je hoofd overhoudt van het verleden.
“… een mens maakt zich wijs dat hij een leven leidt, een zinvol bestaan. Er is weinig op die gedachte
tegen, al moet ik wel zeggen: zij berust nergens op, illusies zijn het, drijfzand.”
Gedachtes over het verleden zijn niet concreter dan dingen die je fantaseert. Echte beelden van ons
verleden zijn in feiten niet te onderscheiden van verzonnen verhalen. Terecht zegt hij bij zichzelf dat
hij -in het geval hij alles vergeet- zijn eigen leven opnieuw zal bedenken. Maar Maarten denkt ook
diepgaander na door zich af te vragen of het leven zelf eigenlijk wel echt bestaat of alleen een
“inbeelding” is, die vanuit vele “hersenschimmen” bestaat:
“Is het leven terug?... maar waar is zo iets gebleven? … is er wel zo iets?... of was gewoon alles
inbeelding van het hoofd?...hersenschimmen? “ (p153)
3. Geef i.v.m. de AUTEUR
a. Basisbiographie ( 6 regels)
Hendrik Jan Marsman is geboren op 14 januari 1937 in Sint Pancras. Hij bracht zijn schooltijd door op
de Hogereburgerschool (hbs) in Haarlem en studeerde daarna op de Politieke en Sociale Faculteit in
Amsterdam. Op zijn tweeëntwintigste, tijdens zijn militaire dienst, begon hij zijn schrijverscarrière als
dichter en prozaïst. Hij nam hiervoor het pseudoniem J. Bernlef, ontleend aan de blinde Friese
dichter Bernlef uit de 8ste eeuw. Deze keus werd vooral gemotiveerd door zich te willen
onderscheiden van de Nederlandse dichter Hendrik Marsman. Onder deze of andere namen scheef
1
, hij buiten gedichten ook romans en vertaalde buitenlandse literatuur. J. Bernlef stierf op 29 oktober
2012 in Amsterdam.
Biographische informatie in zoverre die betrekking heeft/zou
kunnen hebben op het onderhavige boek
Hersenschimmen speelt zich af in Gloucester. Deze keus is
waarschijnlijk te danken aan het feit dat Bernlef vloeiend Engels
sprak en gedichten vertaalde van Amerikaanse auteurs zoals
Marianne Moore en Elizabeth Bishop.
Dementie, herinneringen, zwijgzaamheid, verlies, ouderdom en
vergankelijkheid zijn hoofdthema’s in Hersenschimmen. Dezen
komen vaak terug in Bernlefs werk. Maar ook muziek, met name
jazz en pianospel zijn terugkerende onderwerpen. Daarnaast geven
zijn roman Sneeuw (1973) en zijn gedichtenbundel Het strikken van
een das (1965) misschien aan dat sneeuw het de das (die Maarten
regelmatig vergeet) elementen zijn die niet alleen in
Hersenschimmen opduiken maar ook in andere geschriften.
Veel van deze onderwerpen zijn geïnspireerd op Bernlefs eigen leven.
Zo zijn piano, taal en zwijgzaamheid elementen die hun aanwezigheid waarschijnlijk te danken
hebben aan de geschiedenis van Bernlefs moeder. Zij speelde namelijk haar hele leven lang piano.
Maar in haar laatste jaren verloor ze haar gevoel voor muziek, terwijl ze daar altijd erg van had
gehouden. Ook kon ze doordat ze TIA’s had gehad niet meer spreken. In Hersenschimmen kan
Maarten uiteindelijk ook niet meer spreken en heeft hij eveneens geen gevoel meer, maar dan
lichamelijk gesproken.
Verlies is een angst die Bernlef altijd al heeft achtervolgd, vandaar dat hij dit onderwerp vaak
aankondigt in zijn romans en gedichten. Zelf vreest hij voortdurend zijn vrouw Eva kwijt te raken
omdat hij dan, net als Maarten en Vera, het merendeel van zijn herinneringen niet meer zou kunnen
delen.
Bernlef beschouwd zich als een melancholicus, en een typisch kenmerk daarvan is dat je je sterk
realiseert dat alles voorbij gaat. Het is dus geen toeval dat vergankelijkheid, naast dementie, een
hoofdthema van het boek Hersenschimmen is.
Maar wat vooral treffend is, is dat Bernlef en Maarten veel met elkaar gemeen hebben. De schrijver
heeft als het ware zijn hoofdfiguur geschapen naar zijn evenbeeld.
Bernlef is, net als Maarten, een paar maanden maar na zijn ontmoeting met zijn toekomstige vrouw
getrouwd. Ze hebben vervolgens beiden twee kinderen gekregen.
Bernlef beschouwd zich ook als “erg punctueel”, wat Maarten ook letterlijk van zichzelf zegt in
Hersenschimmen. Deze eigenschap zou dan ook bij beiden komen van hun vader.
De schrijver zegt de neiging te hebben problemen te omzeilen. Maarten kropt in het roman duidelijk
zijn zorgen over zijn verwardheid op. Bernlef heeft dus veel van zijn kenmerken aan zijn
hoofdpersonage toegeschreven.
4. Wat is het THEMA van dit verhaal?
Al heeft Maarten volgens hem altijd al een slecht geheugen gehad, merkt hij dat hij steeds meer
gedesoriënteerd raakt. Vera vindt het nogal onrustwekkend dat zijn man opeens moeite heeft zich
temporeel te plaatsen. Maarten verbaast zich de schoolbus niet te zien langsrijden terwijl het zondag
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller armancecoppoolse. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.74. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53022 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now