Samenvatting Publiekrecht i, ISBN: 9789463447829 Publiekrecht I: Staatsrecht
20 views 0 purchase
Course
Publiekrecht I: Staatsrecht
Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Book
Publiekrecht i
Eigen cursus voor het vak bestuursrecht door Steven Lierman voor het proefexamen. Ik heb enkel deze documenten geleerd en ik behaalde 14/20 voor het vak publiekrecht. Bij bestuursrecht is het belangrijkste de powerpoints aangevuld met de notities en hiervan heb ik een studentencursus gemaakt.
BESTUURSRECHT
DEEL 1: PUBLIEKRECHT IN PERSPECTIEF
Hoofdstuk 1: basisbegrippen en centrale thema’s van het publiekrecht
1. Begrip en evolutie van het bestuur
- Montesquieu, De L’esprit des Lois (1748)
“C’est une expérience éternelle que tout homme qui a du pouvoir est porté à en abuser
(…). Pour qu’on ne puisse pas abuser du pouvoir, if faut que, par la disposition des
choses, le pouvoir arrête le pouvoir.”
• Trias politica (scheiding der machten): machtsmisbruik tegengaan door evenwicht
van checks&balances
• Staatsmachten controleren elkaar
-Het goede bewind
• Fresco met nadruk op wereldse deugden
• Vrouwe Justitia
• Raad
• Het Goede Bestuur
=> Concordia verbindt machten met draad
-Wat zijn de fundamentele deugden voor een goed bestuur
• Vredelievendheid
• Kijkt vooruit
• Zorgvuldigheid
• Grootmoedigheid (redelijk zijn)
• Gematigd zijn
• Rechtvaardigheid
• Gelijkheid
-Bestuur
= organen en instellingen van uitvoerende macht (taak van tenuitvoerlegging)
• Ook:
o lokale besturen (gemeenten, provincies) vallen onder bestuursbegrip
o bepaalde bestuurlijke handelingen hebben materieel wetgevende inhoud
§ Wetgeving in materiële zin: regels die gelden voor onbepaald aantal
situaties en onbepaald aantal personen
Bv. coronamaatregelen (afstand, avondklok, …)
<-> Wetgeving in formele zin: uitgevaardigd door wetgevende macht
o bestuurlijke rechtscolleges (uitvoerende macht): rechtsprekende functie,
maar geen besturen
§ bv. Raad van State
1
,-Bureaucratiemodel van Max Weber (19de-20ste eeuw)
= Hoe moet bestuur eruit zien in moderne samenleving?
• primaat van de politiek
• administratie voert instructies uit als willoze machine
• onderworpen aan formele regels en procedures
o Burgers gelijk behandelen en willekeur vermijden
• gekenmerkt door een depersonalisering van onderlinge verhoudingen
• strikte hiërarchie
o zoals in het leger (cfr. Brussel): ministers, administrateur, administrateur-
generaal, …
• Maar: gewijzigde perceptie van bureaucratie: log, duur, niet flexibel,
gebruiksonvriendelijk, …
-Ronald Reagan, 20 januari 1981
• “Government is not the solution of the problem; government is the problem”
o Overheid moet zo klein mogelijk zijn
o Belangrijke rollen voor private instellingen met expertise
-Overheidsapparaat is steeds verder uitgebouwd (uiteenlopende aangelegenheden)
-Opkomst van nieuwe organisatievormen en werkmethodes:
• modernisering naar beeld van private ondernemerschap
• beroep op gespecialiseerde diensten en instellingen met zekere autonomie:
verzelfstandiging
o bv. overheidsondernemingen en intercommunales
• kerntakendebat
o welke taken moet overheid zelf uitvoeren en welke sectoren privatiseren?
o Bv. EU: vrijmaken energiemarkt
o Bv. ENG: treinen zijn privé
<-> BE: nmbs (federale instelling)
• privatisering van overheidstaken
o Overheidsbedrijf komt in private handen (OH minder of geen aandelen)
DUS: rol overheid evolueert
• Federale staat -> regulerende overheid
o Meer regelgeving door overheid voor private sectoren, want overheid heeft
zijn rol teveel losgelaten (fundamentele waarborgen behouden)
o Cfr. bankencrisis
2. Besturen in de gelaagde rechtsorde: decentralisatie en federalisme
-Recht kan niet tot één bestuurslaag worden herleid:
• Vroeger: bestuur op 1 niveau, weinig invloed van supranationaal niveau
• Nu: veel complexer
o burger maakt deel uit van verschillende overheidsverbanden, van lokaal tot
internationaal niveau
o verhoudingen tussen verschillende bestuursniveaus met eigen
bevoegdheden en administratie
2
,-Technieken van verticale machtenscheiding:
• decentralisatie: centrale overheid kent bepaalde taken toe aan ondergeschikte
(lokale) besturen
o Onder toezicht
o Kunnen geen regels uitvaardigen met kracht van wet
• federalisme: spreiding van bevoegdheden tussen verschillende autonome
rechtsordes
o Geen toezicht
o Kunnen regels uitvaardigen met kracht van wet
o D.i. een voorbeeld van verzelfstandiging
-Gecentraliseerde eenheidsstaat (bestaat niet meer in democratie)
• soevereiniteit onverdeeld bij centrale overheid
• interne en externe deconcentratie : geen rechtspersoonlijkheid en hiërarchisch
toezicht
o Bv. fiscaal controleur van de provinciale belastingsdienst kan bepaalde
beslissingen nemen en opdrachten uitvoeren in naam van de belastingen in
Brussel
• bv. Romeinse Rijk
<-> Meeste staten kennen decentralisatie: ondergeschikte besturen zijn geen deel van
centrale overheid
o eigen rechtspersoonlijkheid
o minder verregaande vorm van toezicht: bestuurlijk toezicht (i.p.v.
hiërarchisch)
o niet volledig autonoom bij uitoefening van bevoegdheden
o bv. lokale besturen (gemeenten en provincies)
-Territoriale decentralisatie
• algemeen omschreven bevoegdheden in GW
• aan publiekrechtelijke lichamen
o politieke vertegenwoordiging (verkiezingen)
o bv. gemeenten en provincies
-Functionele decentralisatie
• specifiek omschreven bevoegdheden in een welbepaald domein
• aan instelling met organieke autonomie
o geen politieke vertegenwoordiging
o bv. Museum M in Leuven, nmbs
-Decentralisatie en federalisme zijn complementaire staatsvormen in België
<-> decentralisatie + eenheidsstaat: FR, NL (geen federale staat, wel lokale besturen)
-Dubbele betekenis centralisatie en centrale overheid:
• gezagsstructuur binnen staat, met concentratie van bevoegdheden bij één of meer
centrale organen
• organisatiebeginsel binnen één bestuurslaag van gedecentraliseerde staat
o bv. gemeentehuis als centrale administratie van de gemeente
-Evolutie naar meer verzelfstandiging op alle bestuursniveaus
• Lokaal, regionaal, deelstatelijk, federaal
• Overheid richt besturen op om taken over te dragen
o Performante beslissingen nemen
o Meer autonomie
3
, 3. Verhouding tussen regering en administratie
-Veelbeschreven spanningsveld in politieke wetenschap:
• politisering ambtenarij: grote gespecialiseerde equipes drukken stempel op beleid
o politiek afhankelijk van administratie (beleid uittekenen, aanvaarden, …)
• politieke verantwoordelijkheid rust bij minister/ regering
o motie van wantrouwen: als iets misgaat bij administratie is minister
verantwoordelijk
o ontslag van minister
• bv. ontsnapping Dutroux: ontslag minister Declerq van justitie
• bv. dioxinecrisis
-Technieken om controle op administratie te behouden:
• Spoils system in VS (19de eeuw)
o Nieuwe president kon ambtenarij opnieuw benoemen (minstens de top)
o Zo zeker dat die zijn beleid steunen
o Eind 19de eeuw: systeem van verdiensten
§ Procedure om te tonen dat je geschikt bent voor functie via examen
• praktijk van partijpolitisering van administratie
o topmannen van administraties worden opnieuw benoemd
o discussie in regering wie nieuwe positie krijgt (partijen tov elkaar)
! Wel systeem van verdiensten om in aanmerking te komen
• ministeriële kabinetten: brug tussen politiek en administratie
o experten die dicht bij minister staan voor advies
-Administratieve rekenplichtigheid (accountability) staat centraal
• Verplichting ambtenaren om rekenschap af te leggen
o inzicht geven in beleid en motieven (beweegredenen)
o audits, rapporten en jaarverslagen
§ bv. financiële balans, wat is allemaal bereikt, …
§ presenteren aan minister en parlement
o zwijgplicht -> spreekrecht/spreekplicht
§ vroeger: ambtenaar loyaal (geen kritiek uiten)
§ nu: bescherming om wantoestanden aan het licht te brengen
• Administratieve en tuchtrechtelijke verantwoordelijkheid: klacht van burger bij
ombudsfuncties
o Ambtenaar kan ter verantwoording geroepen worden: administratieve
procedures/tuchtsancties
o Handelingen binnen en buiten beroep met neerslag op waardigheid
ambtenaar
o Als burger niet juiste dienstverlening gekregen heeft: overal
ombudsdiensten in overheidslandschap
4. Afwezigheid van codificatie van het bestuursrecht
-> bestuursrecht versplintert door verspreide wetgeving over verschillende niveaus
en verschillende domeinen
-Verreikende overheidstussenkomst heeft vele oorzaken:
• uitbouw sociale staat en openbare nutsvoorzieningen (midden 19de eeuw)
• verdere uitbouw verzorgingsstaat na WOII: sociaal vangnet, publieke
voorzieningen, … (welzijn in handen van overheid)
• verstedelijking en bevolkingsgroei -> meer planmatig omgaan met grond en ruimte
o omgevingsrecht: hoe structureren, milieunormering, …
• industrialisering -> overheidsingrijpen ter bescherming van veiligheid en milieu
o veiligheid op het werk, milieu, volksgezondheid, …
• rampen en crises -> noodplannen, maatregelen en verstrengd toezicht
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Studen35. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $22.01. You're not tied to anything after your purchase.
