Eigen cursus voor het vak grondwettelijk recht door Stefan Sottiaux voor het proefexamen. Ik heb enkel deze documenten geleerd en ik behaalde 14/20 voor het vak publiekrecht. Bij grondwettelijk recht is de cursus de leerstof en hiervan heb ik een beknopte samenvatting gemaakt, hier en daar aangevu...
GRONDWETTELIJK RECHT
DEEL 1: Algemene inleiding
Hoofdstuk 1: basisbegrippen en centrale thema’s van het grondwettelijk recht
Afdeling 1: inleiding
Afdeling 2: grondwet
Betekenis en functies van de grondwet
-Wat is de grondwet?
• Eind 18de eeuw:
o United States, Declaration of Independance (1776)
§ Onafhankelijkheidsverklaring VS
§ Thomas Jefferson (Philadelphia)
§ Onafhankelijkheid 13 Britse koloniën
o Art. 16 déclaration des droits de l’homme et du citoyen (1789)
o Invloed op Belgische grondwet en Europese grondwettelijke verdragen
o Beïnvloed door machtsstrijd tussen vorsten <-> Kerk en adel <-> burgerij
in Ancien Régime
§ Bv. Charter van Kortenberg (1312)
§ Bv. Blijde inkomst van het Hertogdom Brabant (1356)
§ Bv. Plakkaat van Verlatinghe (1582) -> inspiratie voor Amerikaanse
onafhankelijkheidsverklaring
– Nederlandse staten smijten Spaanse koning Filips II van de
troon en verklaren zichzelf onafhankelijk
• Deze teksten:
o Aanloop eerste moderne grondwetten
§ Amerikaanse Grondwet (1787)
§ Franse Grondwet (1791)
o Grondslag grondwettelijk recht
§ Functies GW: organiseren en beperken overheidsmacht
Functies GW
1. Democratische organisatie van de overheidsmacht
= Positieve functie: overheid tot stand brengen (constitueren)
• Regering maken + bevoegdheden overheidsorganen verdelen
• Primaire rechtsbron van het rechtssysteem: totstandkoming en geldigheid
normen
• Politieke gemeenschap -> rechtsgemeenschap
o Feitelijke macht -> gelegitimeerde macht/rechtsmacht/bevoegdheid
! Niet elke staat met GW = democratische staat
• Bv. Iran
o Wel GW
o MAAR: raad van Hoeders (geestelijken en rechtsgeleerden) met veto
over parlement + moet goedkeuring geven voor kandidaten
presidentsverkiezingen
• Bv. Nazi-Duitsland
-Moderne GW: organisatie staat moet berusten op democratie/instemming
geregeerden
• Volkssoevereiniteit (cfr. Amerikaanse en Franse grondwet)
o Hoogste macht bij het volk en overheid georganiseerd door GW
-Façadegrondwetten = niet-democratische grondwetten
• MAAR: meningen over democratie verschillen
• Soms ook democratisch tekort in Belgische GW en Europese constitutionele
verdragen (zie later)
1
, 2. Beperken van de overheidsmacht
= Negatieve functie: gematigd bestuur en willekeur vermijden
• Machtsmisbruik tegengaan
• Vrijheid burgers beschermen
-Functie geïnspireerd door
• John Locke (16de-17de eeuw)
o Two treatises of government (1689)
• Charles de Montesquieu (16de-17de eeuw)
o De l’esprit des lois (1748)
• Grote invloed op Amerikaanse en Franse GW
3. Overige functies
-Verband grondwetsidee en staatsvorming
• Vroeger: macht geconcentreerd in soevereine vorst
o Macht ingeperkt door grondwet
o Breuk onafhankelijke staten samen met grondwet (VS, Afrika, Azië)
• Nu: politieke verbanden streven naar grondwet: nauwere integratie en
verstatelijking (EU)
-Programmatorische functie
• Doelstellingen staat (bv. bescherming leefmilieu)
Technieken om overheidsmacht te beperken
1. Machtenscheiding (vaak gecombineerd)
Horizontale machtenscheiding Verticale machtenscheiding
= Functionele machtenscheiding = Territoriale machtenscheiding
= Taken en bevoegdheden overheid binnen = Bevoegdheden overheid aan ≠
één overheid aan ≠ ambten of organen territoriale overheden (bv. Unie, staat,
lokaal, …)
-Trias politica
• Wetgevende macht -Gelaagde rechtsorde
o Opstellen algemene regels • Recht kan niet worden herleid tot 1
• Uitvoerende macht overheid
o Regels doen naleven • ≠ overheidsverbanden: gemeente,
• Rechterlijke macht provincie, gemeenschappen,
o Geschillen over regels gewesten, federale staat, Europese
Unie, …
• Montesquieu • Lokaal, regionaal, supranationaal
o Willekeur minimaliseren en internationaal niveau
o Machten roepen elkaar terug • Door federalisme en decentralisatie
o Beschreven in hoofdstuk
‘over de Engelse -Opgenomen in GW
staatsinrichting’ • Elke overheid kan eigen grondwet
o 18de eeuwse Britse aannemen = constitutioneel
constitutie was superieur: pluralisme (cfr. Duitsland)
machtenscheiding
Cfr. checks&balances
• Eerder al beschreven door Locke
2
, -Doel -Ideaal van instemming der geregeerden in
• Machtsmisbruik tegengaan + Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring
vrijheid burgers waarborgen • Machtsmisbtuik tegengaan
• Arbeidsverdeling en functionele • Meer democratie (hoe groter
specialisatie bestuursniveau, hoe minder
o Bv. onafhankelijke rechters inspraak burger)
=> subsidiariteitsbeginsel
-Subsidiariteitsbeginsel
• Hogere instantie moet taken
overdragen aan lagere instantie
indien mogelijk
Absolute scheiding Checks & balances Federalisme Decentralisatie
= Machten duidelijk =Evenwicht = Bevoegdheden = Bevoegdheden
onderscheiden en machten om voor ≠ autonome van centrale
voor onafhankelijke machtsconcentratie rechtsordes overheden aan
organen te vermijden ondergeschikte
besturen
-Voorbeeld: Franse -Onderlinge
GW (1791) controle
• Machten als -Participatie in
gescheiden elkaars functie
entiteiten
(geen Bv. uitvoerende
controle) macht (koning)
(**) werkt mee aan
totstandkoming
wegeving
-Montesquieu: geen
scheiding tussen
parlement en
regering in
Engeland
-Madison (VS):
pleidooi voor C&B
• Obv
Montesquieu
de
Amerikaanse
grondwet
verdedigen
(*)
(*) Amerikaanse presidentieel regime: scheiding en samenwerking machten
• Afzonderlijk verkozen organen
o Wetgevende macht = president
o Uitvoerende macht = congres
• Onderlinge controle en samenwerking
o Vetorecht president over wetsvoorsel
o Veto kan overstemd worden door 2/3 van Huis van Afgevaardigden en Senaat
<-> Europees parlementair stelsel
3
, (**) Frans systeem van administration-juge
• Bestuurlijke overheden moesten zichzelf controleren
o Vandaag in FR: jurisdictioneel dualisme
§ Administratieve rechtscolleges voor bestuursgeschillen (Raad van State
bovenaan)
§ RvS = onafhankelijk
§ Verschillende rechtscolleges naast elkaar
<-> Jurisdictioneel monisme (Engeland): gewone rechter ook bevoegd voor
geschillen tussen burger en bestuur
• Verbod grondwettigheidscontrole wetten
o Rechter zou terrein wetgever betreden
o Afgeschaft door Grondwettelijke Raad in de GW (1958)
2. Verankering rechten en vrijheden
-Magna Carta (1215)
• Vrijheden ondertekend door koning Jan Zonder Land (Engeland)
• O.a. Habeas corpus: niet gevangen genomen zonder vonnis
-Blijde Inkomst van Hertogdom Brabant (1356)
• Macht Hertog Brabant beperken
• O.a. recht vrijemeningsuiting parlementsleden + geen belastingen zonder
instemming steden en gewest
-Cfr. Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring
• Alle mensen als gelijken worden geschapen
• Door schepper met zekere onvervreemdbare rechten begiftigd (leven, vrijheid,
nastreven van geluk)
-Cfr. Franse verklaring van de rechten van de mens en de burger
• Natuurlijke, onvervreemdbare en heilige rechten van de mnes
-Amerikaanse GW (1787) : evident dat overheid ze niet mag schenden, dus niet
opgenomen
• 1791: Bill of Rights als amendement toegevoegd aan GW VS (zo meer staten
tekst ratificeren)
-Grondrechten vandaag
• Titel II in Belgische GW
• Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
• Handvest van Grondrechten van de Europese Unie
= Inhoudelijke beperking overheidsmacht
• Regering kan geen beslissingen nemen tegen individuele vrijheid
<-> Trias politica: machtsmisbruik vermijden door bevoegdheidsverdeling
-Besluit: grondwet als maatschappelijk contract
• Overeenkomst tussen vrije individuen om georganiseerde politieke gemeenschap
te vormen
• Individu staat vrijheid af aan overheid in ruil voor bescherming individuele vrijheden
• We doen dit door de natuurlijke staat van het vrije individu
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Studen35. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $22.26. You're not tied to anything after your purchase.
