Summary
Samenvatting Schuldenproblematiek natuurlijke personen
- Course
- Institution
- Book
Geschreven door een 2e jaars student aan de HAN
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
lynnhaanappel
Content preview
Schuldenproblematiek natuurlijke personenHoofdstuk 1
Omvang van de schuldenproblematiek
§1.1 Betalingsachterstanden
Er is een verschil tussen schulden en achterstallige rekeningen. Er is sprake van een
schuld als je nog geld moet betalen. Van een achterstallige betaling is pas sprake als
iemand zijn betalingsverplichting niet op tijd nakomt. Dus als je geld leent en dat
terugbetaalt volgens de gemaakte afspraak, dan heb je wel een schuld maar geen
betalingsachterstand. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)
onderzoek regelmatig hoe de schuldenproblematiek zich bij huishoudens ontwikkelt.
Om in kaart te brengen waarom mensen hun rekeningen niet op tijd betalen, voert het
Nibud periodiek een enquête uit. Het Nibud staat voor Nationaal instituut voor
budgetvoorlichting. Het is een onafhankelijke stichting die informeert en adviseert
over financiën van Nederlandse huishoudens. De organisatie doet regelmatig
onderzoek naar de inkomsten, uitgaven en schuldenproblematiek van deze
huishoudens.
§1.2 Risicovolle schulden
Op zich hoeft een enkele achterstallige rekening die je niet direct kan betalen niet
meteen een probleem te vormen. Je loopt het risico dat er incassokosten in rekening
worden gebracht. Als je de achterstallige rekening en de eventuele incassokosten vrij
snel alsnog betaalt, dan is het ook weer opgelost. Dit optimisme verandert enigszins
als er meerdere achterstallige rekeningen zijn er sprake is van een risicovolle
schuldsituatie. Bij een risicovolle schuldsituatie kan een huishouden de schulden nog
wel zonder hulp van bijvoorbeeld gemeente oplossen, maar het is wel heel moeilijk. Er
is sprake van een risicovolle schuldsituatie als een huishouden voldoet aan een of
meer van de volgende risico-indicatoren:
- Er zijn meer dan 3 soorten achterstallige rekeningen vanwege financiële redenen
- Er zijn een of meer achterstallige rekeningen vanwege financiële redenen in de
categorieën hypotheek, huur, elektriciteit, gas of water, ziektekostenverzekering, bij
de afbetaling van leningen en afbetalingsregelingen
- De (totale) omvang van de achterstallige rekeningen bedraagt meer dan 500,-
- Er is een creditcardschuld van meer dan 500,-
Bij een risicovolle schuldsituatie kunnen huishoudens de situatie doorgaans nog wel
zelfstandig oplossen, maar het is een hele opgave. Budgetcoaching en -advies kan hen
helpen om te voorkomen dat de situatie escaleert. Daarvoor kunnen deze huishoudens
onder meer terecht bij wijkteams, instellingen voor schuldhulpverlening en
vrijwilligers. Schuldhulpverlening is de term waarmee de ondersteuning wordt
omschreven die mensen krijgen om hun schulden op te lossen.
§1.3 Problematische schulden
Er zijn ook huishoudens die zo diep in de schulden zitten, dat ze hun situatie niet
zelfstandig kunnen oplossen. Bij deze groep is sprake van een problematische
schuldsituatie. Hiervan is sprake als het bedrag dat je moet afbetalen per maand
hoger is dan het bedrag dat je zou overhouden als je door de gemeente of
schuldhulpverlenende organisatie geholpen zou worden met een schutregeling. Een
schuldregeling is een betalingsafspraak met je schuldeisers die 3 jaar duurt. In die 3
jaar betaal je zo veel mogelijk terug aan je schuldeisers. Na afloop van de 3 jaar krijg
je kwijtschelding over het bedrag dat je nog niet hebt terugbetaald. Gedurende de 3
jaar met je rondkomen van een bedrag dat gelijk is aan 90% van de bijstandsnorm. De
bijstandsnorm is het bedrag waarvoor geldt dat we in Nederland vinden dat dat het
absolute minimale bedrag is dat je nodig hebt om van te leven.
,Er is ook sprake van een problematische schuldsituatie als iemand schulden heeft die
tot grote problemen kunnen leiden. Denk in dat kader bijvoorbeeld aan een dreigende
uithuiszetting en afsluiting van energie of water.
Of een schuldsituatie problematisch is, hangt dus af van het bedrag dat mensen per
maand te besteden hebben en de vraag of er schulden zijn die tot grote problemen
kunnen leiden.
Het onderscheid tussen een risicovolle en een problematische schuldsituatie is
relevant voor de oplossingsmogelijkheden. In beide gevallen komt een huishouden in
aanmerking voor schuldhulpverlening. Maar alleen als de schuldsituatie problematisch
is, komt het huishouden in aanmerking voor een schuldregeling met kwijtschelding.
Als de schulden niet problematisch zijn, wordt van het huishouden verwacht dat de
schuldenlast volledig wordt terugbetaald.
§1.4 Omvang schuldenproblematiek en bereik schuldhulpverlening
Bijna een op de vijf huishoudens heeft risicovolle of problematische schulden of maakt
gebruik van schuldhulpverlening. Omdat het erg ingewikkeld is om precies te bepalen
hoeveel huishoudens er zijn met risicovolle of problematische schulden, houden
onderzoekers een onzekerheidsmarge aan. Een onzekerheidsmarge is een interval
waarvan met 95% zekerheid gesteld kan worden dat het werkelijke aantal erbinnen
ligt. Met 95% betrouwbaarheid is te stellen dat 8,1% en 11,3% van de Nederlandse
huishoudens te maken heeft met risicovolle schulden.
Gemeenten zijn de grootste aanbieder van schuldhulpverlening. Het gegeven dat een
groeiende groep huishoudens met problematische schulden geen contact heeft met
schuldhulpverlening is een zorgelijke constatering. Er is een aanzienlijke groep die de
schuldenproblematiek in principe niet zelfstandig kan oplossen en dus bijna
onvermijdelijk steeds verder in de problemen komt. Voor deze groep geldt dat de
financiële problemen voortduren. De schuldenlast loopt verder op of escaleert doordat
bijvoorbeeld de woningcorporatie een vonnis vraagt om de huurders het huis uit te
zetten.
1.4.1 Ontwikkeling van het aantal huishoudens met schulden
In de afgelopen jaren is de schuldenproblematiek behoorlijk toegenomen. Het aantal
huishoudens met (een risico op) problematische schulden nam in de periode 2009-
2015 toe van 893.000 naar 1.377.000. dit is een stijging van 54%. De ontwikkeling in
de periode van 2012-2015 (in figuur 1.4) laat zowel een hoopvolle als een zorgelijke
ontwikkeling zien. De hoopvolle ontwikkeling is dat de sterke groet van de
schuldenproblematiek lijst af te vlakken. De zorgelijke ontwikkeling die eveneens is op
te maken is dat binnen de groep huishoudens met risicovolle en problematische
schulden er sprake is van een verschuiving in ernst. De groep met risicovolle schulden
is kleiner geworden. En de groep met problematische schulden is juist gegroeid.
Uit figuur 1.4 is ook op te maken dat er binnen de groep met problematische schulden
een sterkere groet is van het percentage huishoudens dat wel hulp nodig heeft maar
in de praktijk geen contact heeft met de schuldhulpverlening. In 2012 was 38% van
alle huishoudens met problematische schulden bekend bij de schuldhulpverlening. In
2015 is dit afgenomen met 29%. Kortom het percentage huishoudens met
problematische schulden is in de periode 2012-2015 met 42% gegroeid, maar het
percentage huishoudens met problematische schulden dat contact had met de
schuldhulpverlening nam juist af van 38% naar 29%. Het absolute bereik van de
schuldhulpverlening is dus nauwelijks groter geworden.
1.4.2 Ontwikkeling van de schuldenpakketten
,Het gegeven dat het percentage huishoudens met problematische schulden is
toegenomen en het percentage met risicovolle schulden is afgenomen is onder meer
te verklaren uit de ontwikkeling van de schuldenpakketten.
Een schuldenpakket is de verzameling van schulden die iemand heeft. In de
omschrijving van een schuldenpakket worden de schuldeisers genoemd. Voor de
vraag of een schuldsituatie wordt aangemerkt als problematisch hangt het onder meer
af van de vraag hoe hoog de door de schuldeiser geëiste aflossingen zijn. Daarnaast
speelt ook een rol of er risicovolle schulden zijn, zoals een huurachterstand of
achterstand op energie.
§1.6 Kenmerken van huishoudens met schulden
Naast risicovolle en problematische schulden wordt ook wel de aanduiding lichte of
ernstige financiële problematiek gehanteerd. Dit onderscheid wordt gemaakt op basis
van de gevolgen van de schuldsituatie, zowel voor de schuldenaar, de schuldeiser als
voor de maatschappij. Deze zijn ingrijpender bij de situaties geschreven onder
‘ernstige financiële achterstanden’. Bij ernstige achterstanden heeft de schuldenaar
meerdere betalingen bij een schuldeiser gemist en kan het voorkomen dat hij wordt
afgesloten van energie, uitgezet of dat er sprake is van beslag op zijn inkomsten. Bij
lichte achterstanden is er sprake van enkele achterstanden, de schuldenaar is in
gebreke gebleven, maar er zijn nog geen aanwijzingen dat hij uiteindelijke niet gaat
betalen.
De groepen zonder achterstanden, met lichte of ernstige achterstanden verschillen
van elkaar, zij hebben andere demografische kenmerken.
Als huishoudens zonder achterstanden worden vergeleken met huishouden met
achterstanden zijn er verschillen te zien op de volgende kenmerken: hebben van
kinderen, leeftijd, woonsituatie, inkomensterugval en inkomen.
De verbanden zijn als volgt:
- Als er kinderen zijn, dan is de kans groter dat het huishouden te maken heeft met
een lichte schuldsituatie
- Bij de leeftijd is er sprake van een parabolisch effect: de kans op lichte
achterstanden neemt toe tot een leeftijd van 48 jaar om vervolgens weer af te
nemen
- Huurders hebben een grotere kans dat zij te maken hebben met een lichte
achterstand
- Als er sprake is van inkomensterugval is de kans groter dat er lichte financiële
achterstanden zijn
- Met toename van het inkomen neemt de kans af dat het huishouden een lichte
achterstand heeft
Als huishoudens met lichte achterstanden worden vergeleken met huishoudens met
ernstige achterstanden zijn er verschillen te zien op de volgende kenmerken: geslacht,
opleidingsniveau, woonsituatie, en inkomensterugval.
De verbanden zijn als volgt:
- Mannelijke respondenten hebben een grotere kans op ernstige financiële
achterstanden
- Respondenten met een laag opleidingsniveau hebben een grote kans op ernstige
achterstanden dan respondenten met een hoog opleidingsniveau
- Huurders hebben een grotere kans dat zij te maken hebben met ernstige
achterstanden
- De respondenten die een inkomensterugval hebben meegemaakt, hebben een
grotere kans op ernstige financiële problemen
Als huishoudens zonder achterstanden worden vergeleken met huishoudens met
ernstige achterstanden, dan zijn er verschillen te zien op de volgende kenmerken:
geslacht, het hebben van kinderen, opleidingsniveau, leeftijd, woonsituatie, geloof,
, inkomensterugval en inkomen. De volgende groepen hebben een grotere kans dat zij
een ernstige schuldsituatie hebben:
- Mannen ten opzichte van vrouwen
- Respondenten met kinderen ten opzichte van respondenten zonder kinderen
- Respondenten met een lage of midden opleiding ten opzichte van respondenten
met een hoge opleiding
- Bij de leeftijd is sprake van een parabolisch effect: de kans op ernstige
achterstanden neemt toe tot een leeftijd van 32 jaar om vervolgens weer af te
nemen
- Huurders ten opzichte van huiseigenaren
- Respondenten met een geloof ten opzichte van respondenten zonder geloof
- Respondenten die een inkomensterugval hebben meegemaakt
- Huishoudens met een lager inkomen ten opzichte van huishoudens met een hoger
inkomen.
Hoofdstuk 2
Soorten schulden en verbanden
§2.1 Overlevingsschulden
Overlevingsschulden spelen met name bij de lage en middeninkomens.
Overlevingsschulden ontstaan als een huishouden te lang moet rondkomen van een
(te) laag inkomen. Doordat er te weinig reserves zijn, kunnen onvoorziene uitgave
zoals een reparatie aan een auto of een onvoorziene rekening van een ziekenhuis niet
betaald worden. Als het huishouden die rekening dan toch betaalt, blijft er vaak niet
genoeg geld over voor bijvoorbeeld de huur of de energierekening.
In de periode 2012-2015 nam het percentage huishoudens dat hoge vaste lasten en
zorgkosten noemde als belangrijkste reden voor de betalingsachterstanden toe van
25% naar 49%.
Stijging van de huren
In de afgelopen jaren werden woningcorporaties verlicht op de heren
inkomensafhankelijk te maken. Daarnaast zijn er eisen gesteld aan de maximale
inkomens die mensen mogen hebben om bij een corporatie een huis te horen. Voor
een koppel geldt als eis dat het inkomen niet hoger mag zijn dan 39.874,- bruto per
jaar. Deze inkomenseis heeft voor veel huishoudens met een inkomen daar net wat
boven als consequentie dat ze in de vrije sector moeten huren of moeten kopen. Een
maandelijkse woonlast van 700 a 800 euro komt als gevolg daarvan veel voor bij
mensen die dat eigenlijk niet kunnen betalen.
Toename zorgkosten
De zorgverzekeringen werden de afgelopen jaren flink duurder. Dit komt door 3
ontwikkelingen. Om te beginnen is het eigen risico flink gestegen. Een tweede
ontwikkeling is dat de basispremie in de periode 2007-2015 steeg van 1.147,- naar
1.228,- per jaar. De derde ontwikkeling is dat er allerlei zorg vanuit de
basisverzekering is verschoven naar de aanvullende verzekering. Dit maakt het
afsluiten van een aanvullende verzekering steeds noodzakelijker, zeker voor de
mensen met medische problemen en een beperkt budget.
§2.2 Compensatieschulden
Bij compensatieschulden is er ook sprake van weinig geld, maar de schulden zijn op
zich wel de vermijden. Huishoudens maken compensatieschulden doorgaans omdat ze
de stressvolle situatie waar ze in zitten willen compenseren. Voorbeeld zijn een laptop
of ander luxegoed op afbetaling, een roodstand om aankopen mee te financieren of
een creditcardsaldo.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lynnhaanappel. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.28. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now