Summary
Samenvatting Strafrechtelijk beleid (handboek & slides)
- Course
- Institution
Samenvatting van het volledige boek & de slides. Enkel dit geleerd en geslaagd met 16/20. Gemaakt in .
[Show more]
Seller
Follow
Emmadecuyper
Content preview
Samenvatting strafrechtelijk beleidLes 1: Inleiding
1. STRAFRECHTELIJK BELEID ALS OPLEIDINGSONDERDEEL EN WETENSCHAPSDISCIPLINE
Strafrechtelijk beleid vertoont linken met criminologie, straf(proces)recht, sociologie, geschiedenis, politieke wetenschappen
Autonomie? Autonomie is recent gegroeid: voorheen geen plaats voor een autonoom opleidingsonderdeel met die naam
doordat strafrechtelijk beleid duidelijke linken vertoont met strafrecht en criminologie en daarom mee in die disciplines
wordt gedoceerd. Inhoudelijke verklaring: geen aandacht van beleid voor handhaving strafrecht en andere reactie op
criminaliteit.
Strafrechtelijk beleid is nog maar relatief recent een opleidingsonderdeel en wetenschapsdiscipline
Tot de jaren 1980 zeer weinig expliciete aandacht voor strafrechelijk beleid = beleid van handhaving strafrecht en andere
reactie op criminaliteit: “De regering zal waken over de bescherming van onze medeburgers tegen de opflakkering van het
geweld en de terreur.” Slechts 1 zin over strafrechtelijk beleid in beleidsakkoord. Nu zeer centrale plaats voor veiligheid en
justitie in beleid.
Kritieken van Fijnaut (1982) en doctoraat De Ruyver (1985) over strafrechtelijke politiek. De Ruyver plaatste SR-beleid op
het opleidingsprogramma Criminologie. Daardoor ook minder sociaal wetenschappelijke benaderingen die daarmee bezig
zijn.
- De Ruyver: er was weldegelijk sprake van een strafrechtelijk beleid, alleen werd het niet expliciet zo benoemd. Hij
was belangrijk voor de ontwikkeling van het strafrechtelijk beleid als wetenschapsdiscipline in België.
MAAR geen sprake van ‘civiel beleid’
- Vanaf de jaren 1990 wel aandacht strafrechtelijk beleid en ook expliciet in de programma’s van de opleidingen
criminologie en recht – Heirbaut: Waarom geen “burgerrechtelijk beleid”?
- “Sociale wetenschappers hebben weinig aandacht voor het burgerlijk recht, burgerlijk recht heeft geen
afzonderlijke wetenschappelijke studie. Voor een jurist is recht burgerlijk recht, strafrecht daarentegen is de kiem
geworden van een afzonderlijke wetenschap, de criminologie.”
2. STRAFRECHTELIJK BELEID: EEN DEFINITIE
Belgische Dienst voor het strafrechtelijk beleid = Het geheel van maatregelen, al dan niet van strafrechtelijke aard, die
strekken tot het beschermen van de maatschappij tegen criminaliteit, tot het bepalen van het lot van delinquenten en tot het
garanderen van rechten van slachtoffers.
- Definitie laat niet toe op een goede manier aan te tonen wat de kernelementen en mogelijke verschillen zijn prof
gebruikt andere definitie
De studie van keuzes en gedragslijnen die betrekking hebben op de handhaving van de strafwet en andere reacties op
criminaliteit.
a. Keuzes en gedragslijnen – discretionaire ruimte
- Zonder discretionaire beslissingsruimte geen beleid: Wanneer er ruimte is om keuzes te maken, dan zal er ruimte
zijn voor een strafrechtelijk beleid
o Discretionaire ruimte is de vrijheid om zelfstandig te oordelen
1
, - Beleid is keuzes maken
o Ad hoc keuzes die niet gekaderd kunnen worden in een algemene of geëxpliciteerde visie
o Bewuste of onbewuste keuzeprocessen kunnen kristatliseren in ‘een beleid’. Keuzes maken die op een
bepaald moment consistent gemaakt kunnen worden keuzes kunnen omgezet worden in
gedragslijnenen door er iets consistent van te maken. Beleid is dan een verzamelnaam voor keuzes over
hoe gehandeld wordt of zou moeten worden in een bepaalde materie.
o Beleid heeft zowel een handelende component (keuze/actie) als een inhoudelijke en normatieve
dimensie
Discretionair handelen (en dus beleid voeren) heeft voor- en nadelen
- Voordeel: rechtvaardigheid = mogelijkheden om de ‘beste’ oplossing te zoeken in een concreet geval
- Nadeel: ook onzekerheid/ongelijkheid: kan leiden tot dispariteit, inconsistentie en discussie over ongelijkheid -->
het ligt vooraf niet vast welke beslissing in een concrete aangelegenheid zal worden genomen --> kan leiden tot
verschillende toepassingen van regeles en een beleid dat algemene regels verschillend toepast naargelang de
personen of groepen of de actoren die deze regels toepassen
- Voorbeelden:
o Heeft de politie ihkv opsporing discretionaire ruimte?
- Formeel en juridisch gezien niet
- Hun rol is om misdrijven vast te stellen en op te sporen. Politiediensten zijn verplicht tot
ambtelijke aangifte aan het parket wanneer ze misdrijven vaststellen → het maken van keuzes,
wat er met die vaststelling moet gebeuren en het leiden van een opsporingsonderzoek is niet
aan politiediensten voorbehouden maar aan het OM (parket gaat na de ambtelijke aangifte
beslissen) → DUS discretionaire ruimte om te beslissen wat de reactie op het misdrijf moet
zijn, ligt volledig bij het OM
- Vervolgingsbeleid (legaliteit/opportuniteit) wordt op het niveau van het OM gevoerd en de PdK
stelt vast welke misdrijven prioritair in zijn arrondissement moeten worden opgespoord
- Politie heeft geen eigen seponeringsbevoegdheid en dus ook geen ruimte voor eigen beleid →
een politiesepot is formeel gezien afwezig in onze strafvordering. Maar in de praktijk is het
anders
o Strafrechter
- Als de strafrechter als een loutere bouche de la loi gezien wordt (enkel de strafwet toepassen →
Franse revolutionaire periode) EN enkel een vaste in het wetboek bepaalde straf kan opleggen
(geen keuze tussen verschillende straffen of tussen een minimum- en maximumstraf), dan heeft
deze geen discretionaire ruimte om eigen beslissingen te nemen en een eigen beleid te voeren
→ de ontwikkeling van een straftoemetingsbeleid is in deze situatie onmogelijk
- Maar vandaag beschikt de strafrechter of een uitgebreid straffenarsenaal en kan keuzes maken
over de aard en lengte van de straf in een concrete zaak → zeer grote discretionaire ruimte.
2
, - Door de keuzes die hij maakt, voert de strafrechter een eigen beleid
- maar is de individuele discretionaire ruimte voor de rechter niet te groot en kan er geen meer
algemeen straftoemetingsbeleid worden ontwikkeld waarin sentencing guidelines (=
straftoemetingsrichtlijnen) een plaats kunnen krijgen?
o Strafuitvoering van vrijheidsstraffen
- de beslissingsbevoegdheid is de laatste decennia van de uitvoerende (minister van Justitie) naar
de rechterlijke macht (SURB) overgegaan → belangrijke gevolgen voor strafuitvoeringsbeleid
- Minister van justitie is de grote discretionaire ruimte kwijt om op dat vlak beleid te voeren. Wel
zo dat de strafuitvoeringsrechtbanken minder discretionaire ruimte hebben om de vroegere
bevoegdheden van de minister in te vullen.
- Doorheen de tijd zijn hierin bepaalde tendensen vast te stellen MAAR in verschillende landen
wordt de verdeling tussen de bevoegdheden van de uitvoerende en rechterlijke macht en de
grootte van de discretionaire ruimte voor deze actoren anders ingevuld
b. Handhaving van de strafwet en andere reacties op criminaliteit:
- Beleid wordt strafrechtelijk beleid wanneer het, impliciet of expliciet, betrekking heeft op de handhaving van de
strafwet en andere reacties op criminaliteit → 2 visies (handhaving en andere reacties zijn wel degelijk
verschillend):
1. Enge visie (sensu stricto): beleid dat gevoerd wordt ter handhaving van de strafwet → richt zich op keuzes en
gedragslijnen aangaande de werking van de strafrechtsbedeling (met uitbreidingen naar handhavingsmechanismen)
2. Brede visie: elke keuze of gedragslijn die als reactie op een misdrijf of inbreuk wordt ondernomen → keuzes in de
handhaving, maar ook keuzes m.b.t. de strafbaarstelling zelf (criminalisering/(de)penalisering) EN buiten de
strafrechtsbedeling (preventie, nazorg)
==> Keuze voor een enge dan wel bredere invulling van strafrechtelijk beleid is niet zonder belang en is afhankelijk van
een visie op wat strafrechtelijk beleid zou moeten zijn (DUS heeft ook een normatieve component)
3. STRAFRECHTELIJK BELEID ALS HANDHAVING VAN DE STRAFWET
Enge invulling van ‘strafrechtelijk beleid’
Als blik op SR-bedeling: hoe handhaaf je?
Systemisch en formele invulling gericht op de machinerie (eng):
- Voornamelijk aandacht voor het (beter) toepassen en handhaven van regels van strafrecht via het strafrecht.
- Strafrechtelijk beleid wordt gezien als activiteit die zich bezighoudt met het richting geven en optimaliseren van de
strafrechtsbedeling.
o Hierdoor krijgt het eerder een systemische en formele invulling die gericht is op de machinerie van de
SR-bedeling
- Handhaving van normen die geen misdrijven zijn, wordt niet gezien als strafrechtelijk beleid
3
, - Omdat ook bestuurlijke OH betrokken kunnen zijn bij handhaving criminaliteit, worden de keuzes en discussies in
dit verband ook als SR-beleid gezien. Bv gasboetes.
Instrumentele en rechtsbeschermende handhaving:
Handhaving is op zich niet neutraal, ook hier is er sprake van normatieve keuzes.
Instrumentele:
o effectiviteit/efficiëntie van de handhaving = met zo weinig mogelijk middelen, zo efficient mogelijk
optreden
een goede handhaving is hierbij een handhaving die ervoor zorgt dat de bestaande normen
zoveel en zo goed mogelijk gerespecteerd worden en dit op een zo efficiënt mogelijke manier
o Sterkere interveniërende overheid: een sterke en krachtige regelgever/overheid is eerder in staat om de
handhaving instrumenteel in te schakelen om haar normen af te dwingen dan een zwakkere overheid die
enkel mag handhaven voor zover rechtsbeschermende wetten daarvoor de ruimte geven
o Grote discretionaire ruimte
Rechtsbeschermende
o Respect voor grond- en mensenrechten: verwacht dat de handhaving en beleid eerlijk of fair verloopt en
dus enkel tussenkomt of sanctioneert als dit in overeenstemming is met wat burgers aan
rechtsberscherming kunnen verwachten
o Zwakkere interveniërende overheid
o Kleine discretionaire ruimte
Verhouding tussen een instrumentele en rechtsbeschermende invulling van de handhaving en het beleid is vaak een
afspiegeling van de politieke en sociaal-economische (machts)verhoudingen
Handhaving en soorten strafrechtsbedelingen
Twee grote (Westerse) soorten strafrechtsbedelingen bmet belangrijke intrinsieke verschillen
- Accusatoir
o Angelsaksisch (VS, UK)
o Common law systeem
- Inquisitoir
o Continentaal
o Civil law systeem
Maar in realiteit convergeren de rechtstelsels uit beide families naar elkaar toe in hybride structuren waarin zowel inquisitoire
als accusatoire elementen ziten
Doelstellingen strafrechtsbedelingen (Damaška): volgens Damaska lag het verschil tussen beide systemen eerder in de
doelstelling.
Policy implementing:
- top down (macht gecentraliseerd), bureaucratie, hiërarchie, ontdekking van ‘de’ waarheid m.b.t. overtreding regel /
misdrijf, overtreders als voorwerp van het autonome systeem. Het beleid kan van bovenaf naar verschillende
uitvoerende echelons doorsijpelen (top down). Systeem is erop gericht dat regel gehandhaafd wordt. Op een
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Emmadecuyper. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.57. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67163 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now