Dit is een uitgebreide samenvatting (bijna 100 kantjes) van het boek Klinische Neuropsychologie van Kessels et al. De samenvatting is grotendeels gebaseerd op het boek en deels op de collegeslides van het desbetreffende vak. Ook zijn er ter illustratie een aantal afbeeldingen toegevoegd.
BOEKSAMENVATTING KLINISCHE NEUROPSYCHOLOGIE
Kessels et al.
I: inleiding in de neuropsychologie
H1: Klinische neuropsychologie: een historische schets
Klinische neuropsychologie bestudeert de relatie tussen hersenen en gedrag, bij gezonden mensen en
bij patiënten. De klinisch neuropsycholoog is een science-practitioner (klinische praktijk en
wetenschappelijk onderzoek).
Eerst verklaring voor gedrag zoeken in buitenaardse krachten en dergelijke
Daarna:
Holisme: Het holisme zegt dat de hersenen een geheel zijn dat samenwerkt.
Hippocrates (400 v.c.)
- Al het (afwijkend) gedrag en gevoel komen voort uit de werking van de hersenen.
Grieken en romeinen
- Goed balans tussen water, vuur, bloed en slijm
- De Grieken kenden drie zielen: een voor het overleven, een voor activiteiten van een organisme in
relatie tot de omgeving en een hogere-ordeziel = psychikon hegemonikon (spiritus animalis). De mens
bezit ze als enige alle drie.
Plato
- De hoogste geest moeten we in de hersenen lokaliseren.
Aristoteles
- Belang van het hart
- fysiognomie: interpretatie van het gelaat. De vorm van iemands gelaat werd gezien als reflectie van
iemands karakter.
Herophilus (300 n.C.)
- “Niet de hersenen, maar de ventrikels zijn de zetel van het intellect”
Galen (200 n.C.)
“the ventrikels are crucial to action and sensation”
De celtheorie:
De hersenventrikels, die in de oudheid ‘cellen’ werden genoemd, werden gezien als de plaats van de
geest. Daarbij werd de geest opgedeeld in verschillende functies. In de eerste cel zou informatie uit de
verschillende zintuigen binnenkomen (sensus communis). In de tweede cel zou het beeld
geïnterpreteerd worden. De derde cel was het geheugen (memoria).
Deze theorie gaat niet in op individuele verschillen en gaat over een algemeen informatieverwerking
systeem, dus alle informatie wordt verwerkt in 1 systeem.
14e eeuw (renaissance)
- Opbloeien van de wetenschap en de geneeskunde.
, 2
Lokalisatie: Het lokalisatiekamp zegt dat er juist allemaal deelgebieden zijn die meer apart in de
hersenen werken en allemaal eigen functies hebben.
René Descartes (1596-1650)
- eerste beweging van lokalisatie
- Scheiding van lichaam en geest.
- De ziel is een ongedeelde, zelfstandige maar immateriële eenheid. De ziel lokaliseert zich in een
holte in het hoofd, de pijnappelklier/epifyse.
- beschrijving van reflex
- “ik denk, dus ik ben”.
Johan Lavater (1741-1801)
Sterke bloei van de fysiognomie.
Franz Joseph Gall (1758-1828)
- Er is een groot aantal mentale organen, gelegen in de grijze schors van de hersenen (de cortex)
- hij dacht dat er sprake was van onafhankelijke functies en dat sommige mensen meer aanleg hadden
voor bepaalde functies dan andere.
- Dit leidde tot de frenologie (in samenwerking met Johann Spurzheim)
Clinicoanatomische methode: men bestudeerde bij patiënten met hersenletsel de uitvalsverschijnselen
op het gebied van bijv. taal, geheugen of waarneming, en na het overlijden werd de plaats van de
leasie gerelateerd aan de aard van de functionele stoornis.
Jean Pierre Flourens (1794-1867)
- Experimenten met duiven, systematisch beschadigingen maken in de hersenen, om aan te tonen dat
het niet om de plaats van de leasie ging maar om de omvang.
Paul Broca
- patiënt Tan (leasie in het voorste deel van zijn hersenen)
- Correlatie spraakstoornis linker frontaalkwab (spraakproductie)
- ook kwam Broca erachter dat de leasie bij taalstoornissen altijd in de linkerhersenhelft zat.
Wernicke
- Inhoudsloze spraak (Posterieure gebieden linker hemisfeer)
- Tussen woordbegripscentrum en het woordproductiecentrum zou
nog een verbindingsbaan lopen.
- hij beschouwde de hersenen als een instrument waarin sensorische
prikkels werden gekoppeld aan motorische reacties.
- gebied van Wernicke voor taalbegrip
Jean Martin Charcot (1850 +)
-omschreef ziektebeelden als MS, ALS, het syndroom van Gilles de la Tourette, ziekte van Parkinson.
John Locke
- voorstander van het empirisme: hij geloofde niet in aangeboren eigenschappen en kennis, hij
geloofde dat alles aangeleerd kan worden middels associatie. = Associationisme
John Hughlings-Jackson
- Dat je de plaats van een laesie die leidt tot een specifieke uitval, niet moet verwarren met de plaats
van de functie.
Rond 1900 begon heel Europa zich af te zetten tegen de lokalisatiebeweging. → Holisme
, 3
Kurt Goldstein
- Gestaltbeweging: geheel is meer dan de delen
- voor een goed functioneren van de hersenen is vooral het kunnen reflecteren op binnenkomende
stimuli van belang = abstracte attitude
Luria (1902-1977)
- balans tussen lokalisatie en holisme: een globaal model
- Hij vatte de hersenen-als-geheel op als één complex functioneel systeem, waarbinnen diverse
subsystemen ontstaan door interacties tijdens de ontwikkeling tussen het kind en zijn omgeving, en ze
veranderen in de loop van de ontwikkeling ten gevolge van leerprocessen.
- hersenen zijn flexibel en adaptief
- hij vatte de functionele architectuur van de hersenen samen:
1. Er zijn drie eenheden die continu met elkaar communiceren, namelijk de subcorticale, de
posterieure en de anterieure gebieden. De subcorticale eenheid reguleert de waakzaamheid en
aandacht; de posterieure eenheid neemt de taak van de informatieverwerking op zich
(waarneming, verwerking en opslag); de anterieure eenheid organiseert het gedrag (planning,
regulatie en monitoring).
2. Binnen elk van deze eenheden kan er onderscheid gemaakt worden tussen drie hiërarchisch
geordende verwerkingsniveaus: de primaire, de secundaire en de tertiaire zones. De primaire
gebieden zijn de bekende centra voor modaliteitsspecifieke zintuiglijke informatie. De
aangrenzende secundaire zones verwerken de informatie en geven er betekenis aan (in de derde
eenheid bereiden ze ook de motoriek voor). In de overgebleven tertiaire zones vindt multimodale
integratie, het vormen van intenties en het evalueren van het eigen gedrag plaats.
3. Hoewel Luria benadrukte dat voor elk complex gedrag een intensieve samenwerking van de
hersenhelften noodzakelijk is, ontkende hij elke betrokkenheid van de niet-dominante (meestal de
rechter-) hersenhelft bij taal- en spraakprocessen en vatte hij aan de andere kant neglect op als een
exclusieve uiting van een disfunctionerende rechterhersenhelft.
De neuropsychologie ontwikkelt zich tot eigenstandige discipline.
Een testbatterij
- wordt vaak gebruikt als screeningsinstrument: in een korte tijd wordt het cognitief functioneren in
brede zin systematisch onderzocht. Pas bij grote afwijkingen wordt een specifieke functie nader
geanalyseerd. Met dergelijke instrumenten namen psychologen een deel van het werk van de
neurologen over.
, 4
Norman Geschwind
Dissociatie Dubbele dissociatie
Je kunt van min of meer onafhankelijke functies spreken als bij laesie op plaats X functie A is
aangetast, maar B niet. En als bij laesie op plaats Y functie B uitvalt en A niet. Wijst dus meer op
lokalisatie.
Roger Sperry
- split-brain-operatie bij epilepsie. Sneed de grootste vezelbaan tussen de twee hemisferen door.
Opvallend genoeg bracht dit geen beperkingen met zich mee.
- hij kwam erachter dat de rechterhemisfeer gespecialiseerd is in bepaalde dingen, evenals de
linkerhemisfeer gespecialiseerd is in andere dingen. De linkerhermisfeer is dus niet dominant zoals
eerder gedacht. Dit heet hemisfeerspecialisatie
Jerry Fodor
- grondlegger cognitieve psychologie
- introduceert het woord ‘module’ = aangeboren, domein specifiek, zelfstandig en neuraal autonoom
(het deelt geen processen met andere modules).
- onderscheid tussen de representatie en het proces.
David Marr
- speelt een grote rol in de theorieontwikkeling van de cognitieve neuropsychologie.
- Marr hield zich bezig met de regels (algoritmes) die nodig zijn om bepaalde informatie (input) om te
zetten naar andersoortige informatie (output). Zo vertalen onze hersenen bijvoorbeeld de klank naar
een betekenis.
- Marr’s benadering gaat uit van een seriële verwerking: informatie wordt omgezet naar een volgend
niveau van representatie. Niet veel later werd duidelijk dat informatie niet strikt serieel wordt
verwerkt, maar dat er ook sprake is van parallelle verwerking.
Neurale netwerken
- Computerprogramma’s - connectionistische modellen genoemd - kunnen bepaalde cognitieve
functies nabootsen omdat ze op een zekere manier net als de hersenen werken.
- Er zijn in ieder geval drie eigenschappen van dergelijke modellen die overeenkomen met het
functioneren van de hersenen:
1. Een model is ‘zuinig’ omdat een neuraal netwerk ook leert via “trial-and-error”.
2. “Graceful degredation”: als knopen worden beschadigd valt niet de hele functie uit maar zal
een deel van de informatie wegvallen.
3. “Content addressability”: een klein deel van de informatie (enkele letters) kan het hele
geheugenspoor activeren (het hele woord)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller BvanderZee. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.34. You're not tied to anything after your purchase.
