Dit is een samenvatting gemaakt van het boek Gedragsproblemen in de klas, Handelingsgericht werken (Pameijer, 2020) & de reader Passend Onderwijs. In de samenvatting staan duidelijke voorbeelden en betreft alles voor het tentamen! Veel succes!!
Let wel op: ik schrijf mijn samenvattingen verhalen...
Samenvatting Passend Onderwijs
Handelingsgericht werken – Hoofdstuk 1 & 2
Gedragsproblemen in de klas - Hoofdstuk 1 t/m 9 en H11 t/m 14
Hoofdstuk 1 Handelingsgericht werken en passend onderwijs: inleiding
1.1 Vooraf
Dit boek bespreekt zowel de mogelijkheden, kansen, krachten en successen van HGW als de
valkuilen, missers en uitdagingen bij de toepassing ervan. Het doel hiervan is dat teams profiteren
van de mogelijkheden, de valkuilen vermijden en de uitdagingen overwinnen.
1.2 HGW: kosten en baten?
HGW kost tijd en energie. Tegelijkertijd kunnen aspecten van HGW tijd besparen en,
vanwege de positieve effecten, energie en werkplezier geven.
Het implementeren en borgen van HGW is een intensief, dynamisch en uitdagend proces. Het
gaat altijd om HGW op maat.
Het is aan de lezer om te beslissen in hoeverre HGW past bij diens visie op goed onderwijs.
1.3 HGW en Passend Onderwijs?
Passend Onderwijs, in 2014 ingevoerd, beoogt het onderwijs en de ondersteuning zodanig te
verbeteren dat er geen leerlingen meer buiten de boot of tussen wal en schip vallen. HGW is
ontwikkeld in de periode van Weer Samen Naar School (1998-2014).
Veel scholen, besturen en samenwerkingsverbanden kiezen voor HGW, omdat het hen ondersteunt
bij het realiseren van passend onderwijs.
- Het geeft bijvoorbeeld handvatten voor hoe het onderwijs beter af te stemmen is op de
mogelijkheden en onderwijsbehoeften van leerlingen. Met HGW is ook zicht te krijgen op de
onderwijsbehoeften van leerkrachten.
- Passend Onderwijs focust op wat leerlingen wél kunnen en op hun talenten en interesses.
HGW helpt om gericht naar de positieve kenmerken van iedere leerling te zoeken.
- Passend Onderwijs zet in op het versterken van ouderbetrokkenheid. De sterke positie van
ouders in HGW draagt hieraan bij.
- Met doelgericht of opbrengstgericht werken zijn de leerprestaties van een school, bouw,
groep en individuele leerlingen te maximaliseren.
- Met de transitie in de jeugdzorg en de ontwikkeling van integrale kindcentra komen externe
deskundigen, als het goed is, de school in.
1.4 Onderwijs- en ondersteuningsroute
Als alle onderwijsprofessionals en deskundigen in en rondom de school werken volgens dezelfde
zeven uitgangspunten, dan hanteren ze eenzelfde visie, streven ze hetzelfde na en spreken ze dezelfde
taal.
Doorgaans onderscheiden we drie niveaus, die te visualiseren zijn in een
driehoek:
De invulling van de niveaus verschilt per samenwerkingsverband en per
bestuur. Dit boek hanteert de volgende indeling:
- Basisondersteuning zoals omschreven door het
samenwerkingsverband (80-85% leerlingen);
1
, - Extra ondersteuning door schoolinterne deskundigen (10-15% leerlingen);
- Extra ondersteuning door externe deskundigen (5-10% leerlingen).
Niveau 1: alle leerlingen – de HGW cyclus voor de groep: Hoe sterker de basis is, hoe minder
leerlingen buiten de boot of tussen wal en schip vallen.
Niveau 2: leerlingen over wie zorgen en vragen zijn – de leerlingbespreking: in een
leerlingbespreking participeren de leerkracht, intern begeleider en eventueel een andere
interne deskundige van de school. Daarna gaan de betrokkenen doelgericht aan de slag en
evalueren ze de impact van de ondersteuning. Zijn de doelen behaald, dan kan de leerling
terug naar het basisaanbod.
Niveau 3: leerlingen die externe ondersteuning nodig hebben – multidisciplinair overleg: in
een MDO op school participeren naast de school, de ouders en de oudere leerling één of
meer externe deskundigen uit het onderwijs en/of jeugdhulparrangement.
De toepassing van deze niveaus is flexibel en op maat.
Handelingsgericht werken (HGW) gaat over goed onderwijs. Het doel ervan is de kwaliteit van het
onderwijs en de leerlingbegeleiding te verbeteren.
De zeven uitgangspunten van HGW:
1. HGW is doelgericht doelen stellen en evalueren, feedback vragen.
2. HGW gaat om wisselwerking en afstemming Tussen de ouders, kind, leerkracht, groep en
school. Hoe kan je dit beter afstemmen met elkaar.
3. Onderwijsbehoeften staan centraal Wat heeft elk kind individueel nodig.
4. Leerkrachten maken het verschil, ouders doen er evenzeer toe HGW focust op het
versterken van het lesgeven van de leerkracht én van het onderwijsondersteunende gedrag
van ouders.
5. Positieve aspecten van leerlingen, leerkrachten en ouders zijn van groot belang.
6. De betrokkenen werken constructief samen Met iedereen samenwerken om zo het slagen
van het kind te vergroten.
7. De werkwijze is systematisch en transparant Formats inzetten om zo ondersteuning te
bieden voor de ontwikkeling.
2.1.1 Waarop zijn de uitgangspunten gebaseerd?
De uitgangspunten zijn ontleend aan theorieën over de leer- en sociaal-emotionele ontwikkeling van
kinderen en wetenschappelijk onderzoek naar effectief pedagogisch-didactisch handelen.
HGW is een ideaalmodel, een na te streven werkwijze. HGW kan als kader voor reflectie en
kwaliteitsverbetering dienen, met de drie vragen van effectieve feedback als houvast: feed-up, feed-
back en feed-forward.
2.9 Ter afronding
De uitgangspunten van HGW bieden een praktijknabij kader om doelgericht met en van elkaar te
leren. Ze bevorderen een professionele cultuur waarin collega’s elkaar gerichte feedback geven:
complimenten (tops) én suggesties ter verbetering (tips).
2
,Hoofdstuk 1 Gedragsproblemen in de klas
Gedragsproblemen komen erop neer dat kinderen niet doen wat jij als leerkracht graag wilt. De
verschijningsvormen van gedragsproblemen, zijn even divers als er kinderen zijn.
1.1 Probleemgedrag
1.1.1 Wat is het verschil tussen een gedragsprobleem en een gedrags- (of ontwikkelings)stoornis)?
Stoornis: Je spreekt van een stoornis als deze niet te verhelpen is. De oorzaak zit in de genen of in de
neurologie van iemand.
Gedragsprobleem: Een gedragsprobleem ontstaat door verkeerde interactie tussen kind en
omgeving. Een gedragsprobleem wordt gezien als minder ernstig en vooral oplosbaar, door de
omgeving anders te laten reageren of het kind andere vaardigheden bij te brengen.
1.1.2 Kijken naar gedragsproblemen: een tweedeling
Dat wat leerkracht meestal als probleemgedrag benoemen, is externaliserend gedrag. Het is gedrag
waar de omgeving last van heeft. Dat gedrag ziet er globaal zo uit:
Dwars, dwingend, onrustig, brutaal.
Agressief, dominant, niet sociaal, niet eerlijk en regels schendend.
Druk, ongeconcentreerd, overbeweeglijk en impulsief,
Wisselende buien, onvoorspelbaar, explosief, angstig, snel beledigd.
Weinig motivatie, slechte werkhouding.
Internaliserend gedrag merk je (bijna) niet op. Vooral kinderen die dit gedrag vertonen, hebben er
last van. Deze kinderen vertonen het volgende probleemgedrag:
Ze maken zeer moeilijk contact, zijn niet communicatief en eenzijdig gericht.
Ze zijn stil, gesloten, angstig, hebben weinig aansluiting bij de andere kinderen en zijn passief
en somber.
Of ze zijn heel onzeker, hebben weinig zelfvertrouwen, zijn heel faalangstig en zijn
dwangmatig in gewoonten.
De laatste drie groepen worden vaak niet herkend als kinderen met probleemgedrag, maar horen
wel degelijk bij deze groep.
1.1.3 Valkuil bij het kijken naar probleemgedrag
Kijk uit voor interpretaties! Gedrag moet je beschrijven (operationaliseren). Wat zie je precies? Wat
hoor je?
1.1.4 Hoe ontstaat probleemgedrag?
Gebruikelijk was lange tijd, om te kijken naar wat het kind mankeerde. Tegenwoordig blijkt het
effectiever om te kijken naar het kind in zijn omgeving.
Verder is een gedragsprobleem maar al te vaak een interactieprobleem. Er is een mismatch tussen
leerkracht en leerling.
Zie het geheel als een systeem: kind-leerkracht-situatie. De situatie is hier een vrij begrip.
1.2 De rol van de leerkracht
Wat moet je doen als leerkracht:
Niet het kind, maar de leerkracht moet (soms) veranderen
Taalgebruik: ‘dat lukt je toch niet’ veranderen in ‘dat lukt je nog niet’ en ‘wat kan je al’
Voorspelbaar handelen
3
, Probeer positieve controle uit te oefenen in plaats van negatieve. In het algemeen
benoemen leerkrachten wat verkeerd gaat. Dit heet negatieve controle. Veel moeilijker is het
om juist te benoemen wat goed gaat (positieve controle). Een ik-boodschap is minder
aanvallend, omdat hij niet zegt wat jij verkeerd doet, maar wat ik ervan vind.
1.3 Andere preventieve maatregelen
1.3.1 Preventief werken
In het algemeen zijn er een aantal punten die preventief werken op gedragsproblemen:
Zet allereerst in op de relatie met kinderen en bewaak de relaties tussen de kinderen
onderling. Behandel iedereen daarbij gelijkwaardig, maar niet gelijk.
Zorg voor een duidelijke, voorspelbare omgeving. Dat houdt bijvoorbeeld in dat het dagplan
zichtbaar is in je klas en zorg voor voorspelbare lessen.
Zorg voor een positieve groepssfeer. Een goede groepssfeer maak je door samen leuke
tussendoortjes te doen, zoals energizers en klasbouwers.
Geef de groep verantwoordelijkheid. Maak samen de groepsregels aan het begin van het
schooljaar.
Zorg dat de kinderen veel succeservaringen opdoen en benoem die ook. Doe dit zowel voor
de groep als voor individuele kinderen.
Signaleer leerproblemen op tijd en pak ze aan.
1.3.2 Benut het begin van het schooljaar
Volgens de theorie van de groepsdynamica maken groepen altijd een aantal fases door. In deze fases
bepalen de groepsleden bewust en onbewust hoe de groep zich zal gaan gedragen. Door te
anticiperen op het verloop, kun je het proces ombuigen ten gunste van een goed groepsklimaat.
De fases die je groep aan het begin van het schooljaar doormaakt, zijn de volgende:
Forming: Het is een verkenningsfase die bij nieuwe groepen een à twee weken duurt en die
bij groepen die elkaar al kennen, in een paar dagen voorbij kan zijn. De groep is in deze fase
vaak nog heel rustig. Kinderen zijn dan meer bezig met zichzelf en hoe ze overkomen op de
anderen.
Storming: De grenzen van veiligheid zijn verkend en nu kunnen de groepsleden zich gaan
profileren. Er zijn botsingen, onenigheid en ruzietjes. Dit hoort bij deze fase. De hiërarchie
wordt bepaald.
Norming: De leiders die in de vorige fase boven kwamen drijven, bepalen hoe er in de groep
met elkaar wordt omgegaan. Zij bepalen soms onbewust, soms bewust, de ongeschreven
regels. Deze normen staan eigenlijk zo goed als vast en veranderen bijna niet meer.
Performing: Deze fase gaat bij een groep die echt nieuw is in na anderhalf tot twee maanden
(meestal rond de herfstvakantie), bij een groep die elkaar al kent, kan deze fase al na twee
weken ingaan. Als rond deze tijd de groep nog steeds geen ‘goede groep’ is, is de kans groot
dat het een vervelend jaar wordt.
Termination: De groep nadert het eind van het jaar. Het kan zijn dat ze gaan mopperen op
alles en iedereen. Ook kunnen groepjes gaan klitten of treedt er normvervaging op. Nu alles
toch ophoudt, zijn de groepsregels ook niet meer zo belangrijk. Het is duidelijk dat groepen 8
deze fase heviger doormaken dan de andere groepen op school.
1.3.3 Een goede groep maken
Een goede groep voorkomt veel gedragsproblemen.
- Begin in de forming-fase al met de norming. In het begin van het groepsproces kun je zorgen
dat de groep tot positieve normen komt.
- Bespreek dagelijks even de dag. Zorg ervoor dat niet alleen jij, maar vooral ook de kinderen
aan het woord komen.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lisannespabo. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.97. You're not tied to anything after your purchase.
