Summary
Samenvatting Filosofie Mens & Maatschappij
- Course
- Institution
Deze samenvatting is geschreven in het jaar . In deze samenvatting staat alle vereiste stof die je moet kennen voor het tentamen.
[Show more]
Seller
Follow
maxbaaten
Content preview
Economische crisis 2008:De crisis trof de economie, niet alleen de maatschappelijke sfeer van productie, distributie &
consumptie van goederen en diensten (economy) maar ook de wetenschappelijke discipline
(economics).
Economen zelf vroegen en vragen zich af of de economie nog de ‘koningin van de sociale
wetenschappen’ kan genoemd worden.
Wat zouden economen zichzelf kunnen verwijten?
Ze hebben het niet zien aankomen (wat wel had gekund) en ze hebben indirect zelf bijgedragen aan
de crisis. Ook hebben ze geen oplossingen gevonden.
Relevantie van filosofie voor economen
Om in te schatten welke sterktes en beperkingen zijn van economie, is kritische (zelf)reflectie nodig
over de (crisis van de) economie, als maatschappelijke sfeer én als wetenschap.
Filosofische reflectie, attitudes en vaardigheden kunnen economen hierbij helpen.
Zeker niet: filosoof als onoverwinnelijke ridder op het witte paard die (bedrijfs)economen, als
hopeloze dame in nood, komt redden.
Vier soorten vragen waarbij filosofisch reflectie kan helpen:
1) Bedrijfseconomische vragen: Welke rol speelden bedrijven in (veroorzaken van) economische
crisis?
Bv. kredietinstellingen verschaften (te) goedkope hypotheken, banken gaven perverse
prikkels (werknemers kregen stevige bonussen voor handel in complexe financiële
producten).
Waarom zouden bedrijven, en de mensen die er werken, dit doen?
Bv. hebzucht waar prikkels op inspelen, gebrek aan afdoende wetgeving.
Verschillende factoren spelen een rol:
- Micro-niveau: individuen die met of in deze bedrijven werken (consumenten,
werknemers, leidinggevenden)
- Meso-niveau: bedrijven en instellingen, elk met hun eigen beleid, cultuur, prioriteiten,
strategieën
- Macro-niveau: juridische, politieke, economische factoren
Volgens bv. Joris Luyendijk (2015) is probleem structureel en institutioneel. Om de wortels
van problemen te vinden en aan te pakken, moet je doorvragen. Typisch filosofische attitude:
dieper graven, niet tevreden zijn met oppervlakkige antwoorden.
Systematische en kritische reflectie niet alleen nodig om context en rol van bedrijven te
begrijpen, maar ook om binnen bedrijven goed te functioneren. Bv. probleem-oplossende
technieken als ‘five why’ of ‘root cause analysis’ die gebruikt worden bij ‘process
management’ (productie, IT, HRM, …, processen).
Een goede (bedrijfs)econoom is dus eigenlijk ook een goede filosoof.
, Tot de fundamenten behoren zowel instituties (macro; maatschappij) als individuen (micro;
mens). In deze cursus onderzoeken we onderlinge samenhang, in relatie tot
(bedrijfs)economische kwesties.
2) Fundamenteel economische vragen:
Economen, maar ook ondernemers en beleidsmakers, gaan vaak uit van mensbeeld waarin
consumenten, werkgevers, werknemers, bankiers, … door hebzucht en eigenbelang
gemotiveerd zijn.
In Deel 1 gaan we (systematisch en kritisch) in op homo economicus.
- In welke mate en wanneer zijn mensen rationeel en egoïstisch, dan wel irrationeel en
sociaal? Wat houden deze termen in?
- Wat zijn de maatschappelijke implicaties hiervan (bv. op het vlak van sociale
beïnvloeding, consumptie, …)?
Welke rol spelen sociale en morele motivaties, zoals empathie, plichtsbesef, normbesef, en
hoe verhouden die zich tot homo economicus model?
Relevantie voor (bedrijfs)economen?
- (Bedrijfs)economen, maar ook ondernemers, managers, CEO’s en beleidsmakers werken
best met onderbouwd, helder en accuraat mensbeeld.
- Kritische en genuanceerde reflectie over (vaak impliciete) assumpties in eigen discipline
nodig.
Niet: filosofen die economen vertellen hoe mens en maatschappij in elkaar zitten en hoe
economen dit moeten begrijpen
Wel: filosofen die bijdragen aan zelfreflectie van economen.
3) Wetenschapsfilosofische vragen:
Derde type vragen, relevant voor economen en waar filosofen toe kunnen bijdragen zijn
wetenschapsfilosofisch: wat is aard, bron, waarde en beperkingen van economische kennis
en wetenschap.
Hoe kunnen simpele, abstracte modellen kennis opleveren over complexe, concrete realiteit,
fenomenen en evoluties?
Willen economen de wereld beschrijven, verklaren, voorspellen? Is ‘predictive failure’ niet
onvermijdelijk in menswetenschappen?
Ook: is economie, als wetenschap, objectief en dus waardenvrij? Kan het dit zijn? Moet het
dit zijn?
- Normatief gebruik van descriptieve analyses. (bv. Reinhart & Rogoff; paper beschrijft
statistisch verband tussen hoge overheidsschuld en lage economische groei, maar wordt
gebruikt om besparingsbeleid in crisis te rechtvaardigen).
- Normatieve veronderstellingen in ‘objectieve’ gegevens. (bv. hoe meten we precies BNP,
economische groei, kosten voor milieu, kosten voor toekomstige generaties, …?)
, 4) Normatieve vragen:
Vierde type vragen, waar filosofen bij kunnen helpen, gaan niet over wat is (descriptief),
maar wel wat moet (normatief: wat goed, slecht, rechtvaardig en fout is)?
Economen doen vaak normatieve uitspraken. Voorbeelden:
- “De (onzichtbare hand van) vrije markt zorgt ervoor dat egoïsme tot sociaal wenselijke
resultaten leiden.”
Cf. eerste theorema van welvaartseconomie: perfecte competitie in vrije markt leidt tot
Pareto-optimale evenwichten (en is dus goed voor iedereen).
- “De pensioenleeftijd moet omhoog om de stijgende kosten door vergrijzing te kunnen
opvangen.”
- “We moeten CO2 uitstoot en andere vormen van vervuiling belasten.”
Kritische, filosofische – meer specifiek: ethische – reflectie vormt een meerwaarde bij zowel
fundamentele vragen (bv. marktwerking) als bij beleidsadviezen (bv. wat belasten, wat niet)
vormt. Hoe ziet een wenselijke samenleving eruit? Wat zijn de relevante waarden hier?
Marktwerking: sinds jaren ’80 geloof in deregulering, minder overheidsinterventie en meer
vrije marktwerking.
Afstand nemen, consesteren!
Normatieve vragen bij beleis(adviezen): wat en hoe reguleren, welke beleidsmaatregelen zijn
rechtvaardig, …?
Hoe moeten banken en financiële instellingen gereguleerd worden?
Wat te doen met grote banken die dreigen failliet te gaan? Markt laten werken of
toch subsidiëren of zelfs nationaliseren?
Wat is filosofie?
Al deze reflecties zijn (ook) filosofisch van aard.
Filosofie is geen irrelevante hobby van mannen met lange baarden in ivoren torens, maar helpt bij
nadenken over en aanpakken van bedrijf gerelateerde, maatschappelijke en wetenschappelijke
thema’s.
Rationeel Radicaal-kritisch Gericht op het geheel
Argumentatief Afstand nemen, consesteren Alles als onderwerp
Systematisch Naar de fundamenten Betekenis van/in bredere
context
Homo economicus: hedendaagse perspectieven
Filosofie als manier van denken:
Uitganspunt: filosofie als werkwoord
Wat vanzelfsprekend lijkt (eigen ideeën, modellen, veronderstellingen), kritisch durven bevragen en
beargumenteren.
, Wat zijn heersende ideeën onder (bedrijfs)economen …
Wat is economie?
Onderscheid tussen wetenschappelijke discipline (economics) en maatschappelijke sfeer (economy).
Er zijn verschillende manieren om disciplines te onderscheiden.
1. Domeinen: wat wordt bestudeerd? (economie als wetenschap van economische sfeer).
2. Vragen: welke vraag of welk perspectief staat centraal? (economie als studie van keuzes in
schaarste).
3. Middelen: welke concepten, theorieën, modellen worden gebruikt? (economie als
wetenschap die op basis van modellen de mens bestudeert en de sociale gevolgen daarvan).
Verschillende disciplines bestuderen (interacties tussen) mensen en (delen van) maatschappij.
Verdeling van intellectuele arbeid met (over)specialisatie tot gevolg.
Economische modellen
Economen gebruiken theorieën en modellen: eenvoudige en abstracte werelden met erg
onrealistische veronderstellingen.
Bv. Robinson Crusoë economie.
Als simpele modellen de complexe werkelijkheid niet accuraat representeren, hoe kunnen ze toch
inzicht en kennis opleveren?
Ze werken als karikaturen: overdreven en bewust vervormde schetsen waarbij essentiële kenmerken
worden uitvergroot en niet-essentiële kenmerken worden weggelaten.
Economische modellen maken abstractie van onbelangrijke aspecten van realiteit en concentreren
zich op belangrijke aspecten.
Modellen doen theoretisch, m.b.v. assumpties, wat experimenten fysiek doen: bepaalde aspecten
van de realiteit isoleren om werkzaamheid van specifieke factoren te bestuderen.
Bv. ceteris paribus: we nemen aan dat alles hetzelfde blijft en kijken naar werking van
één specifiek mechanisme.
Bv. p. 5 van handboek ‘Grondslagen micro-economie’ (BA 1 e jaar), waar modellen
vergeleken worden met landkaarten of plattegronden.
Economisch model: homo economicus
Het dominante model dat economen gebruiken om mensen te begrijpen is het homo economicus
model.
Welke abstracties hanteren economen op dit vlak? Hoe ziet het (karikaturale) mensbeeld van homo
economicus eruit?
“Een perfect rationeel wezen dat handelt in diens eigenbelang, op basis van volledige informatie, en
dat poogt het eigen nut te maximaliseren en de eigen doelen te realiseren”.
Homo economicus:
1) Overweegt alle alternatieven
2) Weet wat hij wil
3) Denkt alleen aan zijn eigen doelen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through EFT, credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying this summary from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maxbaaten. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy this summary for $7.47. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
76669 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy summaries for 14 years now