Preliminair (theoretisch)
‘Alle filosofie vertrekt vanuit de verwondering’
-> de filosofie gaat altijd uit van het besef dat de wereld niet is wat ze lijkt, er is met andere
woorden een moment van vervreemding.
Plato’s grot (filosofie van Plato) inspiratie door Aristoteles
Plato vergelijkt onze dagelijkse leefwereld met een grot waarin we tegen een muurtje
vastgebonden zitten, met als enige uitzicht een vlakke wand voor ons
Het is een grot die verbonden is met de buitenwereld via een gang maar er kan geen
daglicht in de grot vallen.. Ze hebben hun hele leven zo gezeten en kennen niets anders.
Achter hen bevindt zich een vuur. Tussen hen en het vuur staat een blokkade in de vorm van
een muur. Aan de andere kant van de muur lopen mensen met voorwerpen. Al wat we zien
zijn schaduwen van voorwerpen die door een vuur achter onze rug op de wand voor ons
wordt geprojecteerd. ‘zullen we nu niet deze schaduwen als enige ware werkelijkheid
gaan beschouwen?’.
Plato betoogt dat het enige dat de gevangenen in hun leven waarnemen schaduwen en
echo’s betreffen. Ze zullen denken dat deze realiteit vormen.
Op een dag wordt een van de grotbewonder/ gevangene met geweld losgemaakt en wordt
gedwongen om de werkelijkheid achter het muurtje te leren kennen. Hij ontdenkt de ‘ware’
voorwerpen die tot dan to enog niemand van zijn lotgenoten had gezien. Zijn
nieuwsgierigheid is gewekt, hij klimt naar buiten de grot en ontdekt daar een licht dat
ongeloofelijk veel sterker en intenser is dan het vuur, de zon. Hij ontdekt een werkelijkheid
waarvan hij tot dan toe het bestaan niet eens had vermoed. Vol enthousiasme keert hij
terug naar de grot om zijn oude lotgenoten te bevrijden en hen van zijn ontdekking te
overtuigen, maar zij lachen hem uit. De grotbewoners zijn bang, ze vernemen dat hun leven
zich afspeelt in een schaduwwereld, ze kiezen doch voor de voortzetting van hun
gerusttellend verhaal, ze willen niet uit de grot.
De tocht uit de grot is de waarneembare/ echte werkelijkheid en wanneer hij buiten is dan
is dit de werkelijkheid van de ideeën/ hun ware werkelijkheid . de echte werkelijkheid is
niet de grot maar het buiten
CONCLUSIE: men wordt geboren uit verwondering. Deze filosofie van Plato gaat
betekenisverlies in vraag stellen en theoretiseren.
Betekenisverlies = geen verwondering meer, de filosofie probeert op een theoretische wijze
zich hiervan te bevrijden.
Het voorwerp van de verwondering = alles
Actief en passief
Een filosoof gaat actief met betekenisverlies werken, het is niet alleen iets dat je overkomt
maar ook iets wat je kan cultiveren.
1
,De wereld is een vooraf geordende structuur
We worden geboren en er is al een maatschappelijke structuur
Sloveense filosoof Zizek (extra info):
Wat is de werkelijkheid? wij zijn niet geboren in het werkelijke, er is een weefsel en je
wordt geboren in structuren. (naam, taal, familie), er is een symbolische orde waarin we
terechtkomen en we gaan deze symbolische orde in vraag stellen. De kleine dood = orgasme
De ware/ rauwe werkelijkheid kan enkel bestaan als het doek verdwijnt/ wegvalt, als de
vaste maatschappijstructuur verdwijnt.
‘wat is de werkelijkheid?’ is moeilijk te beantwoorden, dit is voor iedereen persoonlijk.
2e natuur wordt het voorwerp van de kritische reflectie
‘ de 2e natuur’ = de werkelijkheid
Blik van een kind (Nietzche)
= de wereld door de ogen van een kind: de mens is in zijn hele leven 3 dieren
1. Kameel: is een lastdier, laat zich voeren
2. Leeuw: mens moet brullen, afbreken
3. Kind: terug kind worden, terug naar het begin, terug openstaan voor verwondering.
Filosofie en ideologie
De filosofie is een wetenschap, alleen waar de veworven inzichten altijd opnieuw worden
aangevochten, kan sprake zijn van filosofie. De verwondering blijft in het spel en er is ruimte
voor kritiek en vragen.
Vs
De ideologie is een geheel van definitieve zekerheden die het bestaan ordenen, de
zekerheden worden klakkeloos overgenomen. Een ideologie is conservatief.
Historiciteit van de filosofie
De filosofie is afhankelijk van haar spatio-temporele context. Wat ik belangrijk vind, gaat een
amazone-indiaan misschien niet belangrijk vinden en omgekeerd. Door de steeds
veranderende bestaanscontext zullen ook de vragen en de antwoorden voortuderend
veranderen.
De filosofie is dus historisch bepaald, de filosfie is wezenlijk historisch (Hegel).
Ook de interpretatie is historisch bepaald, het object en subject is hierdoor ook geen
objectieve maatstaf
Wereldbeelden
Deze zijn voor ons gekozen, ze zijn slecht gedeeltelijk expliciteerbaar.
De wereldbeelden zijn veranderlijk:
- Revoluties
- Avant-garde: je tijd vooruit zijn
- Breuken
Wijsbegeerte -> conservatie en kritisch
Vs
Wereldbeeld -> legitimerend en progressief
2
,DEEL 1: DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT
OUDHEID (6e Eeuw BC- 6e Eeuw NC)
- VAN MYTHOS NAAR LOGOS
- NATUURFILOSOFEN (Heraclitus en Parmenides)
- ETHIEK (sofisten en Socrates)
- SYSTEEMBOUWERS (Plato en Aristoteles)
- LATE OUDHEID (stoa, epicurisme en neoplatisme)
VAN MYTHOS NAAR LOGOS
Geografisch -> Griekse cultuurgebied
Logos, ratio = de rede -> nieuw verklaringsprincipe
Mythen = verhalen -> antwoord op allerlei vragen, verwijst naar een eenmaligen
grondleggende gebeurtenis
Bv. Demeter (godin van de aarde, bodem) en Persephone (dochter) -> Pershepone werd
meegenomen naar de onderwereld door Hades, Demeter was verdrietig waardoor de
bodem onvruchtbaar werd. Ze kwamen overeen dat om de 6 maanden ze haar dochter
terugkreeg door dat P granaatappelpitten at (6), in de maanden dat ze met haar dochter was
(lente en zomer), bloeide de natuur op. In de maanden dat ze niet bij haar dochter kon zijn
(herfst en winter) werd de natuur onvruchtbaar. Zo kwamen dan de seizoenen tot stand.
-> Het gaat er in een mythe om om uit te leggen hoe het bestaande tot stand is gekomen
= verklaringsmethode:
- Niet kritisch -> de myhte trekt de geldigheid van haar verklaringsmethode niet in
twijfel
- Normatief -> ze verklaart niet alleen waarom de dingen zijn wat ze zijn, maar ze geeft
ook aan waarom de dingen zo moeten zijn
- Gelegitimeerd -> het bestaande wordt bevestigd
Cultuurschok? Door contact met vreemde volkeren, kolonistie,.. kwam geleidelijk een
nieuwe wereldbeschouwing tot stand, dit leidde tot kritiek op de myhte. Voortaan moeten
de verhalen worden geïnterpreteerd.
Bv. Xenophanes, hij wijst erop dat de goden naar het beeld en de gelijkenis van de mensen
zijn opgevat. Verschillende volkeren hebben verschillende beelden op hoe hun goden eruit
zien. De traditionele voorstelling van de goden wordt bekritiseerd, waardoor ook de
verklarende waarde van de mythe wordt gerelativeerd. Er worden nieuwe
verklaringsmethoden gezocht die niet langer gebonden zijn aan lokale tradities en mythen,
maar die een universeel inzicht bieden.
Ook de manier van overlevering verandert: van monderling naar schriftelijk
Wat men zoekt:
- Universele geldigheid
- Objectieve inzichtelijkheid
- Systematische ordening
= logos (=uitleg, rede, principe, verklaring) -> rationele verklaring
-> de verklarende waarde van de mythen is definitief weg.
3
, ‘Griekse wonder’ = de overang van mythos naar logos
Mytho-logie? Er had al een eerste rationalisering plaatsgevonden vooraleer men sprak over
logos.
Decralisering van de natuur = de natuur wordt gescheiden van het sacrale (heilige),
waardoor de wereld haar betovering verliest en klaar is voor de objectiverende blik van de
rede. (letterlijk: onheerlijking van de natuur).
Voortaan zoekt de mens de verklaring van de wereld niet meer in de kracht van de goden,
maar in de universaliteit van de rede.
Theoria = ‘weten omwille van het weten’. -> vanop afstand kijken, niet ingrijpen
Een theoros is een reiziger die uit belangstelling op pas gaat
PRESOCRATEN
NATUURFILOSOFEN
Logos en theoria worden de motor van de nieuwe wetenschappelijke mentaliteit.
De eerste filosofen zijn natuurfilosofen, ze bestuderen de natuur als een organisme dat
zichzelf in stand houdt en dat dus moet worden verklaard vanuit principes die zelf een
onderdeel zijn van de natuur.
Doel natuurfilosofen: op een rationele manier uitleggen hoe er orde aanwezig is in de natuur
Het verklaringsmodel van de eerste filosofen is materialistisch, ze gaan op zoek naar het
(materiële) oerbeginsel (oerstof) waaruit de gehele werkelijkheid bestaat.
De kosmologie = leer van de orde, filosofisch realisme -> ‘ ik geloof dat er een werkelijkheid
is en ik kan deze blootleggen’
Parmenides en Heraclitus -> de ontdekking van de orde in de werkelijkheuid leidt bij hent tot
een reflectie over hoe het zijnde kan bestaan, en hoe het zich verhoudt tot de wereld van
het worden.
Heraclitus (ca. 543 BC) - ‘ alles vloeit’
Bekend als de ‘duistere’:
§ Misprijzend, neerkijkend op de massa
§ Niet helder, moeilijk te vatten
Aforismen -> concrete afgebakende uitspraken, zinnen, spreuken die heel duister zijn
Ook bekend als de huilende filosoof
Geografisch -> westkust van azie
Algemene leer: filosofie van het worden
Heraclitus :‘ alles stroomt en niets blijft’ (in dialoog van plato -> Cratylus (over taal))
Plato zei dat wat we zien (schaduwen) niet stabiel is maar dat de ware werkelijkheid dit wel
is.
Heraclutus: alles is werkelijkheid maar niets blijft bv dag en nacht, seizoenen,….
De ware werkelijkheid is de werkelijkheid dat we nu zien ,de tegengestelden vormen samen
1 geheel = de kosmos (ordelijk geheel dat door tegengestelde krachten tot standkomt)
De wereld is onderhevig aan een permanente flux -> voortdurende verandering, hierdoor
kan de wereld als een kosmos (ordening) bestaan.
‘oorlog is de vader van alles’
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller marievanhoolandt. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.47. You're not tied to anything after your purchase.
