Summary
Samenvatting Historische Contexten Geschiedenis eindexamen vwo
- Course
- Level
- Book
Een samenvatting van alle vier de historische contexten die worden behandeld tijdens het eindexamen van 6vwo.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
jochemvannoesel
Content preview
Historische context: De RepubliekHS 1.1
Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms:
Luther -> alleen de kracht van het geloof kan een mens brengen bij God ook tegen aflaten.
1517 -> Luther stelt 95 stellingen op tegen de aflatenverkoop. Doel -> m.b.v. vreedzame discussies
tot een afschaffing van de aflatenhandel komen.
Door de komst van de drukpers verspreidde de stellingen over het gehele Rijk -> Luther krijgt veel
medestanders.
1518 -> Luther schrijft de Resolutiones -> document die hij opdroeg aan de paus waarin hij zijn
opvattingen over de aflaten verder verduidelijkte.
De paus was het hier niet mee eens en dreigde Luther in de kerkelijke ban te zetten.
Luther verbrandt openlijk de brief met deze boodschap met als gevolg dat de paus een ketterproces
tegen Luther begint.
Luther is professor aan de universiteit van Wittenberg, bij Frederik de Wijze. Deze weigert Luther uit
te leveren aan Rome.
Reactie -> de paus doet Luther in 1521 in de kerkelijke ban.
Luther mag onder vrijgeleide reizen naar Worms, om daar bij de Rijksdag voor Karel V en de
rijksvorsten zijn opvattingen te verdedigen.
Karel V was hier net als de paus er niet over eens. Met het Edict van Worms werd Luther nu (met zijn
aanhangers) nu ook in de Rijksban gestopt.
Frederik de Wijze neemt Luther in bescherming en bood hem onderdak bij Eisenach, waar hij het
nieuwe testament in het Duits vertaalde.
Voor steden en vorsten was het gunstig over te stappen naar de Reformatie -> Kerkgebouwen en
bezitten (met inkomsten) konden ze overnemen. Sommigen maakten hier gebruik van door hun
eigen bezit uit te breiden.
Karel V bestrijdt de protestantse steden in de Schmalkaldische oorlog (1546-1547) en won.
De protestantse vorsten krijgen de Franse koning als bondgenoot en drijven Karel V weg.
Ferdinand, Karel V’s meer gematigde broer, slaagt erin om met een compromis te komen -
> Augsburgse Religievrede (1555) -> katholieken en Lutheranen krijgen dezelfde rechten, elke vorst
mocht over zijn eigen gebied bepalen welke godsdienst ze hanteerden.
Het volk dat niet eens was met de religie uit hun gebied konden verhuizen naar een ander
gebied. Karel V ziet dit als een persoonlijke nederlaag en treedt af. Ferdinand volgt hem op.
Instelling van drie Collaterale Raden (1531):
1515 -> Karel V aanvaardt als heer der Nederlanden het bestuur over de gewesten, in 1543 krijgt hij
pas de bestuursmacht over alle 17 de gewesten.
,1531 -> Karel centraliseert zijn bestuur door drie centrale bestuursorganen in te stellen -> de drie
Collaterale Raden.
De drie Raden waren de Geheime Raad, de Raad van Financiën en de Raad van State.
- De geheime Raad -> universitair geschoolden die zich bezighielden met de algemene
wetgeving en de uitvoering daarvan.
- Raad van Financiën -> 3 edelen en 3 juristen die de persoonlijke bezittingen van de vorst
beheerden -> belastingen en inkomsten bv.
Het aandeel van edelen in het bestuur neemt af -> ongenoegen bij de hoge adel ontstaat, ze werden
vervangen door juristen.
- Raad van State -> neemt ongenoegen weg door de hoge adel een taak te geven ->
belangrijkste adviserende functie.
Veel hoge edelen waren ook in een of meerder gewesten stadhouder, bijgestaan door het
Gewestelijk hof (het hof zorgde voor de wetgeving en rechtspraak).
Omdat de stadhouders vaak naar Brussel moesten voor staatszaken of als bevelhebber van een leger
in een oorlog, nam het Hof in die gelegenheden alle bestuurstaken over.
Brussel krijgt meer greep op de Gewestelijke Hoven -> edelen daar worden vervangen door juristen
Mechelen -> plaats waar de Grote Raad zich bevond -> de hoogste rechtbank.
Instelling van de Bloedplakkaten (1550):
Het Lutheranisme heeft in de Nederlanden nooit een echte grote aanhang gekend, het calvinisme
wel. Het calvinisme had een hechte organisatie, strenge disciplines en een duidelijke propaganda.
Hierdoor groeide de aanhang van Calvijn vanaf 1560 in de Nederlanden sterk, vooral vanuit het
Zuiden, omdat daar door de achteruitgang van handel en nijverheid veel ontevredenen waren.
Karel V liet de andersgelovigen in de Nederlanden als ketters hard vervolgen -> doel -> met eenheid
van geloof de eenheid van rijk behouden.
Al na de Rijksdag van Worms vaardigde Karel V plakkaten uit tegen ketters.
Na de Schmalkaldische oorlog volgde er opnieuw een opleving van kettervervolging ->
in 1550 vaardigde hij een nieuw plakkaat uit tegen ketters -> de inquisitie.
Door de vele doden onder de ketters kreeg dit plakkaat onder de volksmond de naam Bloedplakkaat.
Ook veel katholieken vonden de doodstraffen te streng -> tot ongenoegen van Karel V werden de
vonnissen en de uitvoeringen van de inquisitie vaak gesaboteerd en tegengewerkt.
Karel V kwam met het plan om de 17 verenigde Nederlanden in kerkelijk opzicht los te maken van
het heilige Roomse Rijk -> paste goed bij de maatregelen van de Contrareformatie.
In 1559 werden deze plannen pas uitgevoerd o.l.v. Filips II -> de aartsbisdommen (Mechelen, Utrecht
en Kamerijk) werden opgedeeld in kleinere bisdommen bij de herindeling van bisdommen.
Veel verzet hiertegen vanuit de bevolking -> centralistische maatregelen zouden een verscherping
van de vervolging van protestanten tot gevolg hebben.
, HS 1.2
Het ontzet van Leiden (1574):
Geen enkele stad in het zuiden durfde haar poorten te openen voor Willem en zijn troepen -->
Willem moet zijn leger aan huursoldaten ontbinden.
Door familiebezittingen te verkopen en contact te houden met protestantse vorsten verzamelde hij
het geld bijeen om opnieuw een militaire campagne bijeen te krijgen
1572 -> watergeuzen nemen per toeval Den Briel in.
Bij Oranjes tweede veldtocht verovert hij enkele steden -> andere steden openen nu wel haar
poorten vrijwillig.
Bartholomeusnacht -> Bloedbruiloft -> enorme moordpartij op de Franse calvinisten (hugenoten) op
de nacht van 23 op 24 Augustus -> geen steun meer vanuit het calvinistische zuiden.
Tegenaanval Alva -> veroverde steden nu weer in handen van de Spaanse troepenmacht.
W.v.O trekt naar het Noorden en verovert daar steden.
Steeds meer Zeeuwse en Hollandse steden sluiten zich aan bij de Opstand. Deze Staten erkennen
W.v.O als stadhouder (wederom nadat hij in 1567 uit de Nederlanden was gevlucht).
W.v.O zorgde ervoor dat in de Gewestelijke Staten van Holland zowel katholieken als protestanten
vrijheid van godsdienst hadden.
Alva vecht terug door de aanvoerwegen uit Duitse gebieden af te sluiten -> hard optreden
tegen bv. de burgers van Mechelen, Zutphen en Naarden -> veel steden weer onder gezag van de
koning.
Amsterdamse regenten nog steeds trouw aan Filips II -> Alva had het IJ in handen, gebied van
opstandelingen in 2 verdeeld.
Bij Alkmaar werden de dijken doorgestoken -> Spanjaarden moesten vluchten.
Leiden had twee beleggingen -> 1ste beleg werd door de Leidenaren doorstaan (door grote
voedselvoorraden), bij het 2e beleg werden ook daar de dijken doorgestoken.
De Alteratie van Amsterdam:
Katholieke regenten waren angstig om openlijk voor de Opstand te kiezen, want Calvinisten namen
op plunderende wijze kerken in bezit en grepen soms zelfs de macht in de stad.
Door de uitblijvende soldij werden Spaanse soldaten steeds misdraaglijker tot op het punt dat ze
gingen muiten -> de troepen plunderde Antwerpen in 1576 en vermoorden erg veel mensen.
W.v.O gebruikt dit om via onderhandelingen in Gent nog meer steden aan zijn kant te krijgen.
De Pacificatie van Gent (1576) -> centraal staat dat de Spaanse troepen uit het land moeten worden
verdreven -> voor beide religies gewetensvrijheid en handelaren mogen vrij reizen en handeldrijven.
Als W.v.O een satisfactie (verdrag waarin de positie van beide geloofsgroepen wordt vastgesteld)
sloot met de steden, mocht hij zijn positie versterken daar.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jochemvannoesel. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.43. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
76669 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now