Summary
samenvatting bestuurskunde
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting bestuurskunde
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
FollowNinkeL
Content preview
BESTUURSKUNDE2020 - 2021
Prof. Hondeghem
,
,INHOUDSTAFEL
DEEL 1 SITUERING VAN DE BESTUURSKUNDE
HOOFDSTUK 1. INTRODUCTIE TOT DE BESTUURSKUNDE: SFEREN IN DE SAMENLEVING ..................1
1. Vier sferen vanuit het individu bekeken ...............................................................................1
1.1. De sfeer van de gemeenschappen ................................................................................1
1.2. De sfeer van de staat ...................................................................................................2
1.3. De sfeer van de markt ..................................................................................................2
1.4. De sfeer van de ‘civil society’ .......................................................................................2
2. Relaties tussen de sferen .....................................................................................................3
2.1. De staat en de andere sferen .......................................................................................3
2.2. De markt en andere sferen ..........................................................................................3
3. Tijd en ruimte: de context maakt en verklaart verschil .........................................................4
4. Basistermen ........................................................................................................................5
4.1. Publieke en private sfeer..............................................................................................5
4.2. Formele en informele organisatievormen ....................................................................5
4.3. Profit-organisaties en non-profitorganisaties ...............................................................5
5. Governance: arrangementen voor besturing .......................................................................5
HOOFDSTUK 2. DE BESTUURSKUNDE ALS DISCIPLINE ......................................................................6
1. Definities van bestuurskunde...............................................................................................6
2. Het studieobject van de bestuurskunde ...............................................................................6
3. De omgeving van het openbaar bestuur ..............................................................................6
4. Empirische, normatieve en prescriptieve bestuurskunde .....................................................8
5. Kennisintegratie en multi- of interdisciplinariteit ............................................................... 10
6. Besluit ............................................................................................................................... 10
HOOFDSTUK 3. PUBLIEKE VERSUS PRIVATE ORGANISATIES .......................................................... 11
1. Inleiding ............................................................................................................................ 11
2. Publieke en private invloedssferen .................................................................................... 11
2.1. Publiek en privaat domein ......................................................................................... 11
2.2. Publieke en private goederen; het klassieke liberaal-economische onderscheid......... 12
3. Publieke en private organisaties ........................................................................................ 13
3.1. Multidimensionale modellen ..................................................................................... 13
3.2. Gevolgen van het ‘publiek zijn’................................................................................... 15
3.3. Vormen van dienstverlening ...................................................................................... 15
3.3.1. Dienstverlening via het overheidsapparaat......................................................... 16
3.3.2. Dienstverlening door niet-overheidsorganisaties (private sector) ....................... 17
, 3.3.3. Afwegingen bij de keuze voor een dienstverleningsvorm.................................... 17
4. Stereotypen in de overheid ............................................................................................... 18
5. Publiek/privaat: een doorlaatbare grens ............................................................................ 19
3. Besluit ................................................................................................................................... 20
HOOFDSTUK 4. MAATSCHAPPIJ, BESTUUR EN BESTUURSKUNDE: EEN HISTORISCHE SCHETS ......... 21
1. Een driehoek van wederzijdse beïnvloeding....................................................................... 21
2. De nachtwakersstaat (1800-1870) ..................................................................................... 22
2.1. Maatschappelijke condities ........................................................................................ 22
2.2. Rol van de overheid ................................................................................................... 22
2.3. Bestuurskunde ........................................................................................................... 22
3. De infrastructuurstaat (1870-1919) ................................................................................... 23
3.1. Maatschappelijke condities ........................................................................................ 23
3.2. Rol van de overheid ................................................................................................... 23
3.3. Bestuurskunde ........................................................................................................... 23
4. De welvaarstaat (1919 – 1976) .......................................................................................... 24
4.1. Maatschappelijke condities ........................................................................................ 24
4.2. Rol van de overheid ................................................................................................... 25
4.3. Bestuurskunde ........................................................................................................... 25
5. De ondernemende staat (1973 – 2000) .............................................................................. 25
5.1. Maatschappelijke condities ........................................................................................ 25
5.2. Rol van de overheid ................................................................................................... 26
5.3. Bestuurskunde ........................................................................................................... 26
6. De netwerkstaat (2000 - …)................................................................................................ 27
6.1. Maatschappelijke condities ........................................................................................ 27
6.2. Rol van de overheid ................................................................................................... 27
6.3. Bestuurskunde ........................................................................................................... 28
7. Besluit ............................................................................................................................... 28
HOOFDSTUK 5. VAN BUREAUCRATIE OVER NEW PUBLIC MANAGEMENT NAAR NEW PUBLIC
GOVERNANCE ............................................................................................................................... 29
1. Het bureaucratisch organisatiemodel ................................................................................ 29
1.1. De Weberiaanse bureaucratie .................................................................................... 29
1.2. Kenmerken en voordelen van de bureaucratie ........................................................... 31
1.3. Kritiek op het bureaucratiemodel............................................................................... 31
1.3.1. Een bestuurssociologische visie op de bureaucratie ........................................... 32
1.3.2. Een economische visie op de bureaucratie ......................................................... 32
2. Het New Public Management ............................................................................................ 33
, 2.1. Het ontstaan van het NPM ......................................................................................... 33
2.2. Kenmerken van het NPM ........................................................................................... 34
2.3. Variaties in NPM-hervormingen ................................................................................. 36
2.4. Impact van het NPM .................................................................................................. 37
2.5. Dysfuncties van het NPM ........................................................................................... 38
2.6. Bijsturingen van het NPM .......................................................................................... 39
3. Het New Public Governance .............................................................................................. 39
4. Samenvatting .................................................................................................................... 40
5. Besluit ............................................................................................................................... 41
DEEL 2 CARTOGRAFIE EN ONTWIKKELINGEN IN HET OPENBAAR BESTUUR
HOOFDSTUK 6. DE FEDERALE OVERHEID ....................................................................................... 42
1. Inleiding ............................................................................................................................ 42
2. Bevoegdheden van de federale overheid ........................................................................... 42
3. De politiek-bestuurlijke instellingen van de federale overheid ........................................... 43
3.1. De wetgevende macht ............................................................................................... 43
3.2. De uitvoerende macht ............................................................................................... 43
3.3. Andere instellingen .................................................................................................... 44
3.3.1. De Raad van State .............................................................................................. 44
3.3.2. Het Grondwettelijk Hof ...................................................................................... 45
3.3.3. Het Rekenhof ..................................................................................................... 45
3.3.4. De federale Ombudsman.................................................................................... 45
4. De administratieve instellingen van de federale overheid .................................................. 46
4.1. De Copernicushervorming.......................................................................................... 46
4.2. De Federale en Programmatorische Overheidsdiensten ............................................. 47
4.3. De Federale Wetenschappelijke instellingen .............................................................. 51
4.4. De Openbare Instellingen van Sociale Zekerheid ........................................................ 51
4.5. Andere openbare instellingen .................................................................................... 52
5. De federale overheidsbedrijven ......................................................................................... 52
5.1. De NMBS-groep ......................................................................................................... 52
5.2. Bpost ......................................................................................................................... 53
5.3. Proximus.................................................................................................................... 53
5.4. Belgocontrol .............................................................................................................. 53
6. Het leger ........................................................................................................................... 54
7. De federale politie ............................................................................................................. 54
8. Justitie ............................................................................................................................... 55
, 9. Personeels- en financiële middelen van de federale overheid ............................................ 58
9.1. Personeel................................................................................................................... 58
9.2. Financiën ................................................................................................................... 58
10. Besluit ........................................................................................................................... 59
HOOFDSTUK 7. DE REGIONALE OVERHEID: VLAAMSE OVERHEID ................................................... 60
1. Inleiding ............................................................................................................................ 60
2. Historisch overzicht: Vlaanderen in de staatshervorming ................................................... 60
3. Bevoegdheden van de Vlaamse overheid........................................................................... 62
3.1. De bevoegdheden van de Vlaamse Gemeenschap...................................................... 62
3.2. Bevoegdheden van de gewesten ................................................................................ 62
3.3. De bedrieglijke eenvoud van het onderscheid ............................................................ 62
4. De politiek-bestuurlijke instellingen ................................................................................... 63
4.1. Wetgevende macht.................................................................................................... 63
4.2. Uitvoerende macht .................................................................................................... 64
4.2.1. De Vlaamse Regering.......................................................................................... 64
4.2.2. De kabinetten .................................................................................................... 64
5. De Vlaamse financiële middelen ........................................................................................ 65
5.1. De inkomsten............................................................................................................. 65
5.2. De uitgaven................................................................................................................ 65
6. Administratieve instellingen .............................................................................................. 66
6.1. Departementen ......................................................................................................... 67
6.2. Agentschappen .......................................................................................................... 67
6.2.1. Intern verzelfstandigde agentschappen (IVA) ..................................................... 67
6.2.2. Extern verzelfstandigde agentschappen (EVA) .................................................... 68
6.3. Andere Vlaamse instellingen ...................................................................................... 68
6.3.1. Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT) .......................................................... 68
6.3.2. Enkele andere instellingen (p.235)...................................................................... 68
6.4. Sturingsinstrumenten ................................................................................................ 68
6.5. De beleidsraad ........................................................................................................... 69
6.6. Het managementcomité ............................................................................................ 69
6.7. Het voorzitterscollege ................................................................................................ 69
6.8. Het adviesstelsel en de strategische adviesraden ....................................................... 70
7. Personeelsmiddelen van de Vlaamse overheid .................................................................. 70
8. De Vlaamse administratie .................................................................................................. 70
9. Besluit ............................................................................................................................... 72
HOOFDSTUK 8. DE LOKALE BESTUREN ........................................................................................... 73
, 1. Inleiding ............................................................................................................................ 73
2. Lokale besturen in België ................................................................................................... 73
2.2. Lokale besturen en de staatshervorming .................................................................... 73
2.2. Aantal en soorten lokale besturen .................................................................................. 75
2.3. Lokale autonomie versus centraal toezicht................................................................. 75
2.3.1. Autonomie en medebewind ............................................................................... 75
2.3.2. Toezicht ............................................................................................................. 77
2.4. Lokale inkomsten en uitgaven .................................................................................... 77
2.4.1. Inkomsten .......................................................................................................... 78
2.4.2. Uitgaven............................................................................................................. 80
2.5. De provinciale besturen en provinciale autonomie..................................................... 81
3. Politieke organisatie van de Vlaamse lokale besturen ........................................................ 82
3.1. De verkozen raden ..................................................................................................... 82
3.2. Uitvoerende macht .................................................................................................... 83
4. De administratieve organisatie van de Vlaamse lokale besturen ........................................ 83
4.1. De gemeentelijke ambtenaren en de ambtelijke organisatie ...................................... 83
4.2. New Public Management op lokaal niveau ................................................................. 85
4.3. Beleids- en beheercyclus............................................................................................ 85
4.4. Personeel en personeelsbeleid................................................................................... 85
4.5. Gemeenten in netwerkverbanden ............................................................................. 86
5. Andere lokale actoren ....................................................................................................... 86
5.1. OCMW’s .................................................................................................................... 86
5.2. Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden ........................................................... 87
5.3. Politiezones en hulpverleningszones .......................................................................... 87
6. De lokale besturen in het binnenlands bestuur .................................................................. 88
6.1. Het lokaal bestuurssysteem in Vlaanderen ................................................................. 88
6.2. Centralisatie versus decentralisatie ............................................................................ 89
DEEL 3 ORGANISATIE, PROCESSEN EN ACTOREN IN HET OPENBAAR BESTUUR
HOOFDSTUK 9. REGULERING............................................................................................................. 90
1. Inleiding ............................................................................................................................ 90
2. Het concept regulering ...................................................................................................... 90
2.1. Definities van regulering ............................................................................................ 90
2.2. Waarom reguleren? ................................................................................................... 91
2.2.1. Economische motieven ...................................................................................... 91
, 2.2.2. ‘Public interest’ motieven................................................................................... 92
2.2.3. Positivistische economische theorie ................................................................... 93
2.3. Reguleren voor en door verschillende actoren ........................................................... 93
2.4. Stijlen van regulering ................................................................................................. 94
2.4.1. Command and control ........................................................................................ 94
2.4.2. Zelfregulering ..................................................................................................... 94
2.4.3. ‘Slimme’ regulering / ‘betere’ regulering ............................................................ 95
2.5. Evaluatie van de werking ........................................................................................... 95
3. Evoluties in economische regulering .................................................................................. 96
3.1. De regulerende staat ................................................................................................. 96
3.2. Privatisering en liberalisering ..................................................................................... 97
4. Regulerende agentschappen en regulerende constellaties................................................. 98
4.1. Regulerende agentschappen ...................................................................................... 98
4.1.1. Ontstaan ........................................................................................................... 98
4.1.2. Economische motieven ...................................................................................... 99
4.1.3. Kritiek .............................................................................................................. 100
4.2. Multiactor regulering en regulerende constellaties .................................................. 100
4.2.1. Vier assen van coördinatie ............................................................................... 100
4.2.2. Competitie of samenwerking tussen actoren .................................................... 101
5. Besluit ............................................................................................................................. 102
HOOFDSTUK 10. POLITIEK-AMBTELIJKE VERHOUDINGEN ............................................................ 103
1. Inleiding .......................................................................................................................... 103
2. Klassieke dichotomie: vaak het uitgangspunt en de norm ................................................ 103
2.1. Wilson en Weber ..................................................................................................... 103
2.2. Voorbij de dichotomie ............................................................................................. 104
3. Politiek-ambtelijke verhoudingen in België in de praktijk ................................................. 106
3.1. Hoe wordt men ambtenaar? .................................................................................... 106
3.2. Politieke benoemingen ............................................................................................ 108
3.3. Ministeriële Kabinetten............................................................................................ 110
4. Theoretische modellen in de bestuurskunde ................................................................... 112
4.1. Aberbach, Putnam en Rockman: beelden van politiek ambtelijke relaties ................ 112
4.2. Svara: roltyperingen................................................................................................. 113
4.3. Peters: systeemtyperingen....................................................................................... 113
4.4. Public Service Bargain (PSB) ..................................................................................... 115
5. Politiek-ambtelijke verhoudingen: de contextuele factoren ............................................. 116
5.1. Kenmerken van politieke systemen .......................................................................... 116
, 5.2. Settings.................................................................................................................... 116
5.3. Beroepsbeelden en persoonlijke eigenschappen ...................................................... 117
5.4. Beleidsuitvoerders maken keuzes ............................................................................ 118
6. Besluit ............................................................................................................................. 118
HOOFDSTUK 11. BESTUUR EN BURGER ....................................................................................... 119
1. Inleiding .......................................................................................................................... 119
2. Burger en bestuur: zicht op een complexe relatie ............................................................ 119
2.1. Vertrouwen ............................................................................................................. 119
2.2. Exit, voice en loyalty ................................................................................................ 121
2.2.1. Voice ................................................................................................................ 121
2.2.2. Exit................................................................................................................... 121
2.2.3. Loyalty ............................................................................................................. 122
2.3. Maatschappelijke trends: individualisering en informalisering ................................. 122
3. Nieuwe rollen voor de burger .......................................................................................... 123
3.1. De burger in verschillende rollen.............................................................................. 123
3.2. Politieke opvattingen over burgerrollen ................................................................... 123
4. Burgers als klanten .......................................................................................................... 124
4.1. Klagende klanten ..................................................................................................... 124
4.2. Kiezende klanten ..................................................................................................... 124
5. Rechts- en belangenbescherming .................................................................................... 125
5.1. Openbaar onderzoek en bezwaarschriften ............................................................... 125
5.2. Openbaarheid van bestuur....................................................................................... 126
6. Burgers als adviseurs, participanten en co-creanten ........................................................ 127
6.1. Een participatieladder .............................................................................................. 127
6.2. Adviesraden ............................................................................................................. 129
6.3. Referendum en volksraadpleging ............................................................................. 130
6.4. Cocreatie en autonome burgerinitiatieven ............................................................... 131
6.4.1. Cocreatie.......................................................................................................... 131
6.4.2. Autonome burgerinitiatieven ........................................................................... 132
6.5. Enkele beschouwingen over participatie .................................................................. 132
7. Besluit ............................................................................................................................. 133
HOOFDSTUK 12. BESTUUR EN MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD ................................................. 134
1. Inleiding .......................................................................................................................... 134
2. Begripsbepaling ............................................................................................................... 134
2.1. De verzuiling en de omvang van het maatschappelijke middenveld.......................... 134
2.2. Het middenveld: een poging tot definitie ................................................................. 135
, 3. Het middenveld ‘ontrafeld’: een huis met vele kamers .................................................... 135
3.1. De non-profit sector................................................................................................. 135
3.2. Ledenverenigingen .................................................................................................. 136
3.3. Belangenorganisaties ............................................................................................... 136
3.4. Nieuwe burgerinitiatieven ....................................................................................... 137
4. Het middenveld: drie belangrijke maatschappelijke rollen ............................................... 137
4.1. Belangenverdediging en beleidsbeïnvloeding ........................................................... 138
4.1.1. Insider strategieën ........................................................................................... 139
4.1.2. Outsider strategieën ........................................................................................ 140
4.1.3. Collectieve strategieën ..................................................................................... 141
4.2. Beleidsuitvoering: het leveren van publieke diensten............................................... 142
4.2.1. België en Vlaanderen: een traditie van publieke dienstverlening door het
middenveld ..................................................................................................................... 142
4.2.2. Potentiële voordelen van dienstverlening door het middenveld ....................... 144
4.2.3. Potentiële nadelen van dienstverlening door het middenveld .......................... 144
4.3. Medebeheer ............................................................................................................ 144
4.4. Conflicterende rollen? ............................................................................................. 145
5. Besluit ............................................................................................................................. 146
DEEL 4 KWALITEITSMAATSTAVEN IN HET OPENBAAR BESTUUR
HOOFDSTUK 13. GOED BESTUUR ................................................................................................ 147
1. Inleiding .......................................................................................................................... 147
2. Bestuurskundige kwaliteitsmaatstaven ............................................................................ 147
2.1. Sigma waarden: een scherpe en doelgerichte overheid ............................................ 148
2.1.1. Definitie ........................................................................................................... 148
2.1.2. Wat zijn de kwaliteitsmaatstaven in de familie van de Sigma waarden? ........... 148
2.1.3. Kijken naar de overheid door een Sigma-bril .................................................... 148
2.2. Theta-waarden: een integere, rechtvaardige en democratische overheid ................ 150
2.2.1. Definitie ........................................................................................................... 150
2.2.2. Wat zijn de kwaliteitsmaatstaven in de familie van de Theta waarden? ............ 151
2.2.3. Kijken naar de overheid door een Theta-bril ..................................................... 151
2.3. Lambda waarden: een robuuste en dynamische overheid ........................................ 152
2.3.1. Definitie ........................................................................................................... 152
2.3.2. Wat zijn de kwaliteitsmaatstaven in de familie van de Lambda waarden? ........ 152
2.3.3. Kijken naar de overheid met een Lambda-bril .................................................. 153
3. Hoe verhouden kwaliteitsmaatstaven zich tot elkaar? ..................................................... 154
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller NinkeL. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.53. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
83637 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now