PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
Persoonlijke documenten en de constructie van de levensloop aantekeningen
14-09-2021: Inleiding
Doelstellingen van de cursus
- De rol van persoonlijke documenten in de psychologie. Persoonlijke documenten is het hele
arsenaal aan dagboeken, brieven, autobiografische schetsen, zelfs ook een ouderwets
poeziealbum. Elke uiting van een persoon over zichzelf of over zijn omgeving of over zijn
relatie of over de dingen die hij/zij heeft gedaan, is een persoonlijk document.
Karl Weintraub: de dagelijkse optekeningen door de dagboekschrijver worden bepaald door het
fundamentele gegeven dat het autobiografische moment voor hem de dag is. Alles is gecentreerd
over wat de persoon op dit moment meemaakt. Een dagboek waarbij er elke dag meerdere keren op
een dag geschreven wordt, zal een heel ander dagboek worden die alleen op het laatste moment van
de dag wordt geschreven of zelfs maar één keer in de week.
Weintraub: de onvervalste autobiografische inspanning komt voort uit het onvervalste verlangen
betekenis te vinden in en toe te kennen aan een leven. Autobiografisch schrijven/persoonlijke
documenten worden in veel gevallen ingegeven door de poging om betekenis te geven aan datgene
waar je je op dit moment in bevind. Je wil iets kwijt. Je wil iets begrijpen. Bij een autobiografie is dit
alweer heel anders, want dan schrijf je achteraf, je reflecteert op je gehele leven. We brengen
samenhang aan in ons eigen leven.
- Psychologie van de persoonlijkheidsontwikkeling (zelf, identiteit, etc.): je zou kunnen zeggen
dat in het creëren van persoonlijke documenten, we eigenlijk ook onze persoon proberen te
construeren.
Wilhelm Dilthey: de autobiografie is slecht de te boek gestelde zelfbezinning van de mens op de
eigen levensloop. Onbegrijpelijkheden probeer je op te schrijven om er samenhang in te brengen en
om het te proberen te begrijpen.
Karl Weintraub: een zelfbewuste persoonlijkheid kan haar eigen geschiedenis slechts vertellen als
deel van de geschiedenis van haar wereld. Op het moment dat jij over jezelf na gaat denken, moet je
je ook bijna altijd verhouden tot de wereld waar je vanuit maakt. De mensen die daar deel vanuit
maken, maar ook maatschappelijke aspecten, levensbeschouwelijke aspecten. We zijn geneigd om
als we het over onszelf hebben, dat altijd in onze context te plaatsen, in onze relaties.
- Inzicht in het denken over de samenhang in de levensloop.
o Kinder- jeugdjaren
o Volwassenheid en ouderdom
o Continuïteit en/of discontinuïteit in de levensloop: is het zo dat ons leven een soort
geschakelde eenheid van gebeurtenissen laat zien (continuïteit), of zijn het juist
alleen maar toevalligheden met zaken die totaal niks met elkaar te maken hebben
(discontinuïteit).
Willem de Kooning: om dezelfde persoon te blijven, moet je voortdurend
veranderen.
o Theorie en praktijk van de ontwikkeling
De levensloop als constructie: wat zijn de bouwstenen?
De levensloop als beeld: hoe praten menen over hun levensloop? In alledaagse
situaties schetsen we plaatjes van ons eigen leven, wanneer we over onszelf praten.
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
Bouwstenen van de levensloop
De constructie van de levensloop
- Genen, opvoeding, temperament, hechting, zelfbeeld, identiteit, psychosociale crisis,
veroudering (biologisch/psychologisch).
- Afkomst, sociaaleconomische status, onderwijs en opleiding, beroep, generatie, (sociaal/
historisch).
- Doelen, verwachtingen, idealen, eisen (ideologisch/levensbeschouwelijk).
Over persoonlijke documenten
Gorden Allport – The use of personal documents in psychological science
In psychology the font and origin of our curiosity in, and knowledge of, human nature lies in our
acquantaince with concrete individuals (Allport). onze basale belangstelling en de oorsprong van
de menselijke literatuur ligt eigenlijk in het verwerven van kennis over concrete individuen. Die
concrete individu is eigenlijk de psychologie van dat moment uitgebonjourd. Het behaviorisme stond
op dit moment op zijn hoogtepunt, waarbij er dus alleen naar het gedrag van mensen en eigenlijk
vooral naar dieren gekeken werd. Allport wil eigenlijk gaan kijken naar als we gaan kijken naar het
behaviorisme, waarbij alles om het laboratorium gaat en niets om het individu, of we dan niet een
belangrijke kwestie van de psychologie buiten werking gesteld.
Gewone mensen: wat hebben gewone mensen te vertellen over hun alledaagse leven.
- Thomas & Znaniecki, The Polish Peasant, een van de eerste studies waarbij er simpelweg
gekeken werd naar wat gewone mensen te zeggen hebben. Hiermee hebben ze
belangstelling aangewakkerd voor niet belangrijke personen, de gewone persoon wordt
belangrijk.
- The Great Depression, heeft dit proces aangesterkt. Heeft wereldwijd een enorme impact
gehad op het leven van mensen, wat mensen ertoe heeft gezet om hun verhaal kwijt te
willen, door het bijvoorbeeld op te schrijven.
- De 1e Wereldoorlog (en 2e WO). De Eerste Wereldoorlog is de eerste oorlog waar enorm
veel mensen persoonlijk betrokken bij waren. Er werd enorm veel geschreven, bijv. door
soldaten die brieven naar hun familie schreven. Er zijn nog nooit zoveel dagboeken
geschreven als tijdens de tweede wereldoorlog.
Nomothetische (empirische psychologie) vs. ideografische kennis
- Verklaren vs. begrijpen
- Populatie vs. individu
- Algemene kennis proberen te creëren vs. bijzonder
De oorsprong van persoonlijke documenten in de psychologie
De stand van zaken in de psychologie rond 1900:
- Traditie van fenomenologie en introspectie.
- Invloed ban biologisch positivisme (subject als onderzoeksmateriaal).
- Ontdekking van individuele verschillen.
- Belangstelling voor morbiditeit en genie in allerlei casestudies. Bij onderzoek naar een genie,
wordt er onderzoek gedaan naar één persoon, het genie.
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
- De ontwikkeling van de psychologische roman.
- Neergang van de Victoriaanse terughoudendheid en taboe tav intieme gevoelens in brieven,
dagboeken en autobiografieën.
De bijdragen van William James, Stanley Hall en Sigmund Freud.
Het gebruik van persoonlijke documenten
De bepaling van de psychologische betekenis
- Wat voor soort persoonlijk document (dagboek, autobiografie, brieven, etc.) Bijv. een
dagboek schrijf je voor jezelf, maar een brief schrijf je voor iemand anders.
- Voor wie geschreven (privé of publiek).
- Wat is de status (uniek of is er ondersteunend materiaal). Zijn er meerdere bronnen,
ondersteunen ze elkaar of spreken ze elkaar tegen?
- Kan in de betrouwbaarheid (herkomst) worden aangetoond. Er bestaan valse dagboeken en
valse autobiografieën. Een voorbeeld hiervan zou het dagboek van Hitler zijn.
- Wat is de waarde van het materiaal (voor een onderzoeker).
- Lenen ze zich voor hypotheses, theorie, ed.
- Wat is de invloed (bias) van de interpretator.
Any self revealing record that intentionally or unintentionally yields information regarding the
structure, dynamics and function of the author’s mental life – Allport.
Autobiografisch schrijven als historisch genre (Baggerman en Dekker)
Egodocumenten in de geschiedwetenschap (Jacques Presser): egodocumenten zijn historische
bronnen, waarin de gebruiker zich gesteld ziet tegenover een ík’ of een enkele keer een ‘hij’ als
schrijvend en beschrijven subject [die] voortdurend in de tekst aanwezig [is]. Alles wat geschreven
vanuit het perspectief van de persoon.
De gevaarlijkste van alle bronnen, volgens Jan Romein. Veel vonden het te subjectief.
Moderne oriëntatie:
- Actor-perspectief (nadenken over de geschiedenis vanuit de betrokkene zelf en niet vanuit
grote historische lijnen) en beleving van het verleden.
- Postermoderne denken: motieven en onbedoelde betekenissen. Een tekst is niet alleen maar
een feitelijk weergave, maar ook juist een tekst met allemaal motieven en onbedoelde
betekenissen. Je moet tussen de regels door lezen.
Autobiografisch schrijven
Michael Mascuch: een culturele praktijk, waarbij de tekst een publiek vertoon is van de eigen
identiteit, de ‘self-identity’. Er ontstaat een soort identiteit in het schrijven zelf.
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
De diversiteit van persoonlijke documenten
Drie voorbeelden van oorlogsdocumenten die totaal niet op elkaar lijken.
- Victor Klemperer (1881-1960): autobiografie. Memoires. Over hoe hij als jood steeds meer
uitgesloten werd.
- Peter Ginz (1928-1944): dagboek van een jonge adolescent in Praag, van hoe hij de druk toe
ziet nemen op de joodse bevolking in de stad. Heel beknopt geschreven. Naarmate het
benauwder wordt, werden de notities korter. Uiteindelijk is hij zelf ook opgepakt.
- Marcel Cohen (1937): joodse auteur, die 5 was toen zijn familie weg is gevoerd uit Parijs. Hij
kon zelf nog in een onderduikadres terechtkomen. Hij heeft het overleefd, maar heeft totaal
geen herinnering van zijn familie of de oorlog. Hij is hierachter proberen te komen door
voorwerpen van zijn familie terug te vinden. Hij heeft geprobeerd door nog wel bestaande
familie een verhaal te construeren.
Psycholoog als beoordelaar
De psychologie zelf construeert ook verhalen. Bijna elk eerste contact tussen een psycholoog en
client is een beeld te krijgen van de cliënt, je wil de achtergrond van de cliënt weten, waar de
problemen vandaan komen. Wij gaan juist opzoek naar die specifieke concrete levens. Dit kan vanuit
een hypothese, of de psycholoog kan een bedoeling hebben om jou ergens te krijgen (bijv. van een
depressie afkomen).
- Psychologische uitspraken: door wie, waar en wanneer. Denk aan de voorbeeld video. Als
een psychologie op tv over een persoon gaat zeggen dat hij die en die stoornis heeft, dan
wordt die persoon gelabeld, waardoor niemand meer hetzelfde naar die persoon zal kijken.
- Ooit een normaal mens ontmoet? Mag je wel iemand normaal, of abnormaal noemen, wat
zijn de consequenties daarvan?
- Normaal en volwassen gedrag. Wanneer een persoon zich iets wat kinderlijk gedraagt is dit
abnormaal?
- Zelfkennis als opdracht en deugd.
In het ideale geval zal iedere uitspraak over een persoon die persoon veranderen en tevens de kern
van zijn persoonlijkheid bevestigen (Hans Eysenck).
Persoonlijkheid als concept
Psychologische theorieën: Freud, Jung, Erikson, Allport, Bowlby, Murphy, Buss, Eysench, etc.
William James: de (on) mogelijkheid van kennis. Zelfkennis is een belangrijk aspect, maar eigenlijk is
de zelf zoals we die zouden willen kennen ontoegankelijk. Je hebt ‘i’ (kennende zelf): alles wat je op
dit moment ervaart. Bijv. gelukkig is het college bijna klaar, wanneer houdt die man op met praten,
etc. Wanneer bijv. iemand je vraagt waarover je dacht, dan ga je je bedenken waarover je ook alweer
dacht, maar dan denk je dus eigenlijk alweer helemaal aan wat anders en volgens James schiet je dan
in de toestand van de ‘me’ (empirische zelf): je doet uitspraken over jezelf. Je zegt iets waaraan je
had kunnen denken of waaraan je had willen denken. Eigenlijk had iemand anders die beschrijving
ook wel kunnen geven. Je kan dus eigenlijk nooit direct uitspraken over jezelf maken. Hierdoor is de
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
gedeelde psychologie veel meer naar de attributies van mensen gaan vragen, niet waar mensen aan
denken, maar bijv. hoe oud iemand is, wat iemand voor werk doet.
Maar van wie is dan het zelfbeeld? Hoe persoonlijk zijn persoonlijke documenten? Hoeveel weet je
eigenlijk echt over jezelf?
21-09-2021: De kindertijd als basis
Vorige week
Doelstellingen van de cursus:
- De rol van persoonlijke documenten.
- Psychologie van de persoonlijkheid.
- Samenhang in levensloop.
Persoonlijke documenten (Allport): eigenlijk is er altijd wel aandacht geweest voor persoonlijke
documenten, alleen op een onsystematische manier. Volgens hem is het wel de kern van de
psychologie: namelijk de kennis van personen.
De psycholoog als beoordelaar (Den Haag Vandaag): mensen treden altijd op als beoordelaar,
beoordelaar van hunzelf, beoordeling van anderen. De psycholoog is een bijzondere beoordelaar.
Psychologen worden vaak gevraagd om een beoordeling te maken, bijv. bij cliënten, wanneer ze om
hun mening vragen. De rol van de beoordelaar, en dat je probeert een zo objectief mogelijk oordeel
aan te geven, is een belangrijk onderdeel tussen de psycholoog en het publiek.
De (on)mogelijkheid van zelfkennis: de zelf is de kern van de persoonlijkheid. William James heeft
geschreven dat er iets ingewikkelds zit in de zelf, we zijn ervarende individuen in onze persoonlijke
habitat, we kunnen onszelf niet los zien van al die ervaringen. Op het eerste gezicht zijn wij de meest
aangewezen personen om uitspraken over onszelf te doen. Maar op het moment dat je dit doet,
word jij de beoordelaar, je oordeelt over jezelf, maar iedereen kan wel een oordeel over je maken.
We zagen zelfs dat google aan de hand van likes, vaak al meer informatie oplevert over het individu
dan wat de beste vriend/familieleden over jou weten te vertellen. Wie weet eigenlijk het meest van
jezelf? Een ander, of een anonieme buiten wereld (google)?
Bouwstenen van de levensloop
De constructie van de levensloop
- Genen, opvoeding, temperament, hechting, zelfbeeld, identiteit, psychosociale crisis,
veroudering (biologisch/psychologisch).
- Afkomst, sociaaleconomische status, onderwijs en opleiding, beroep, generatie, (sociaal/
historisch).
- Doelen, verwachtingen, idealen, eisen (ideologisch/levensbeschouwelijk).
Op zoek naar de kindertijd
De kindertijd is eigenlijk binnen de ontwikkelingspsychologie de bron geworden waarover we
uitspraken over onszelf de ontwikkeling/persoonlijkheid doen. Die kindertijd heeft een lastige kant,
omdat heel veel van die kindertijd niet meer direct toegankelijk is tot ons. Een groot deel van onze
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
kindertijd is ontoegankelijk voor onszelf. Eigenlijk bestaat onze eigen kindertijd voor het grootste
deel uit verhalen die we over onze kindertijd hebben gehoord, die ons vertellen wat we hebben
gedaan, of hoe we waren, of op wie we leken. Hier is onze kindertijd op gebaseerd.
Het gewicht van de kindertijd
Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst.
Kijken in de ziel. Coen Verbraak begon jaren geleden met de serie ‘kijken in de ziel’. Hij begon hierin
met praten met een aantal psychotherapeut en psychiaters. Hij sprak met ze over hun werk,
waarmee ze bezig zijn, waarvan één aflevering ging over de kindertijd en vooral de rol die de
kindertijd speelt in hun werk als psychiater/psychotherapeut.
Je ouders hebben een grote rol in je kindertijd. Maar niet alles is afhankelijk van de ouders, want een
groot deel is ook al genetisch vastgelegd. Opvoeden is liefde, veiligheid, consequentie en dat is het
wel. Of je het streng doet of heel los, maakt niet uit voor hoe het kind wordt later.
De jeugd is erg bepalend voor iemands verdere leven. Het brein wordt grotendeels ontwikkeld. Het
groeit enorm, nieuwe verbindingen, andere verbindingen worden afgedankt. Dit heeft allemaal te
maken met de ontwikkeling die een kind meemaakt, voor wat er groeit en voor wat er gesnoeid
wordt.
Freud heeft altijd al aangegeven dat de eerste levensjaren enorm belangrijk zijn. Veranderingen die
in deze tijd optreden, kunnen enorme impact hebben en kunnen niet meer veranderen. Als je in je
eerste levensjaren onder enorme stress staat, dan zien de hersenen dit als het basis stressniveau,
waardoor ze hun hele leven dat hoge stressniveau hebben.
Het brein is heel erg flexibel. Maar je kunt iemand in de eerste vier jaar van zijn leven enorm
verpesten. De veerkracht van de mens/hersenen is ongelofelijk groot, dat zelfs een kind die in zijn
eerste 4 jaar verpest is, toch enigszins kan herstellen.
Ze zijn het er allemaal mee eens dat de kindertijd belangrijk is. De ene legt de nadruk meer op de
buitenwereld, het model dat ouders aan kinderen aanbieden en waarvan kinderen hun eerste
omgangsideeën aan elkaar ontleden. Anderen zeggen dat het vastligt in de hersenen, het
temperament vastligt. Anderen zeggen weer dat het brein enorme plasticiteit heeft. Maar ze zijn het
er allemaal over eens dat de kindertijd een enorme invloed heeft op het latere leven van mensen.
Freud was een van de eerste die de kindertijd onder de aandacht bracht.
- De opkomst van het kind in de geschiedenis (van kleine volwassene naar eigen persoon). Er is
een hele lange periode geweest waarbij kinderen niet in de belangstelling stonden. Kinderen
waren vroeger ook eigenlijk overal ook bij aanwezig, bijv. zaken over de dood of seksuele
zaken. Later komt pas het besef dat kinderen eigenlijk een andere soort mensen zijn.
- De pedagogisering van het kind
Lock, Rousseau). Lock: tabula rasa,
de wereld geeft invloed op de
blanke geest van het kind,
waardoor de kind tot
onwtwikkeling kwam. Volgens
Rousseau hebben kinderen hun
eigen manier van denken en
voelen, hij haalt kinderen en
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
volwassenen uit elkaar. Kinderen hebben hun eigen wereld. Hij legt ook een accent op de
opvoeding. Eigenlijk moet je in die kindertijd, juist je tijd een beetje verknoeien, je moet het
kind kind laten, en niet zozeer snel op laten groeien (Rousseau). Rousseau is een van de
eerste die de kindertijd lang laat duren.
- Revolution des Sentiments (halverwege 18e eeuw): het gevoel begint een belangrijke rol te
krijgen.
- The child is the father of man. Heeft Freud meer of minder als motto
genomen. De vader is niet de oorsprong van het kind, nee, het kind
is de oorsprong van de volwassene. Het belang voor de kindertijd
werd rond 1800 enorm benadrukt.
- Tussen romantisering en rationalisering
Het kind van de toekomst (Baggerman)
Dagboek van een kind.
- Otto van Eck (1780-1798). De vader van Otto was erg geïnspireerd door wat er in de Franse
Revolutie was gebeurd, het gewone volk wou de macht grijpen en wou een meer egalitaire
samenleving waarbij broederschap een rol speelde. Er kwam ook meer aandacht voor
kinderen, vooral over de opvoeding. Otto’s ouders hebben hierna besloten om Otto aan het
dagboek schrijven te zetten, toen Otto 11 was. Hij kreeg eens schriftje om dagelijks notities te
maken voor wat hij deed op een dag.
- Dagboek als opvoedingsinstrument. Vader had hierbij het idee dat het een belangrijk
pedagogisch instrument is om Otto meer zelfbewustzijn te geven. De ouders van Otto lazen
het boek ook. Hij onderhoudt een soort communicatie met zijn ouders via het dagboek. Je
ziet dat hij op een gegeven moment door heeft wat zijn ouders willen horen, namelijk
zelfkritiek, het is een soort gestuurde zelfkritiek. Otto kreeg soms zelf de opdracht van zijn
ouders om een stukje voor te lezen wanneer er bezoek is. Hij moet ook vaak teruglezen uit
zijn dagboek, om te kijken wat er toen fout ging en dat hij daarvan moet leren.
- Het belang van zelfreflectie. Zelfreflectie wordt steeds belangrijker in deze periode.
- Het aanhalen van de affectieve band tussen ouder en kind. Een vader die geïnteresseerd was
in wat zijn kind deed, was in veel opzichten al nieuw.
- Ouderlijke controle over het kind. De ouders willen eigenlijk weten waar het kind over
nadenkt en willen hem sturen. Ze willen hem steunen in zijn ontwikkeling en hem op het
recht pad houden.
De opkomst van de wetenschappelijke ‘baby science’
‘Baby science’ als familiebedrijf – Brian
Er was nog geen onderzoektraditie op het gebied van kinderen. Darwin was een van de eerste die
een baby biografie heeft geschreven: hierin wordt het gedrag van een baby geobserveerd en
opgeschreven (rond 1900). Hij schrijft dingen op als: op wat voor manier reageert mijn kind, wanneer
ik boven de wieg hangt. Dit was eigenlijk het begin van andere psychologen om ook hun kinderen op
deze manier te observeren. Zo ontstond de traditie van de baby biografie.
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
Brian benoemt hier dat er een belangrijk punt werd gecreëerd op de creatie van normaliteit (en
abnormaliteit). Vooral de elite klasse werd bestudeerd, waardoor zij de basis werden van normaliteit.
Ondanks dat dit maar een kleine groep van kinderen was, is hier wel enorm mee gegeneraliseerd.
Een aantal van de psychologen vonden de moeder geschikt, die weet het meest van kinderen en die
moet je de opvoeding laten doen. Zij hebben de affectieve relatie met de kinderen en zijn het meest
bij het kind. Sully en Lewes worden steeds sceptischer over de rol van de moeder, zij vinden dat de
moeder geen objectieve blik hebben, omdat ze niet neutraal naar hun kind kunnen kijken.
De ogenschijnlijke afwezigheid van kindermeisjes/verzorgsters. Deze vrouwen speelden een grote rol
in het leven van de kinderen, maar die rol wordt eigenlijk nooit benoemd. En omdat het handjevol
kinderen dat bestudeerd werd alleen uit de elite klasse kwamen, had ook bijna ieder kind zo’n nanny.
De baby biografie als ‘bourgeious’ gezingsgeschiedenis. Het was niet hoe het eraan toe ging in de
arbeidersgezinnen of de krottenwijken van de steden.
Begin 20e eeuw: van individu naar groep. Het beeld kantelt: er wordt afstand genomen van de baby
biografie methode en er wordt meer gepleit voor groepen proefpersonen. Het mag niet meer in de
huiskamer gemeten worden. Het moet objectiever zijn.
De kindertijd als psychologische basis
Early formation theories: een belangrijk fundament voor het verdere leven, wordt gelegd in de
vroege kindertijd, waarop de rest wordt voortgeborduurd.
- Personal construct theory
- Life script theory
- Psychoanalyse
Personal construct theory (Kelly)
Een rationele benadering.
- Cognitieve interpretatie van de complexe wereld. Het kind is bezig een beeld te krijgen van
de werkelijkheid. Hij komt telkens weer in aanraking met aspecten uit de werkelijkheid, en hij
moet telkens proberen te begrijpen wat er gebeurt. Bijv. ze zien een hond, ze weten dat dat
een hond is omdat hun ouders dat zeiden, ze zien nu alles op vier poten als een hond, en na
een tijdje begrijpen ze dat niet alles op vier poten een hond is.
- Er wordt een categorie gemaakt: categoriesystemen. Er zijn ook katten.
- Individu als wetenschapper. “Is dit een hond, of is dit een kat?” Bijv. als het blaft is het een
hond en als het miauw zegt is het een kat. En zo kan hij/zij de categorieën weer uit elkaar
houden.
- Ontwikkeling van nieuwe rollen. Je hebt vriendjes en je hebt je ouders.
- De neerslag van alle categorieën vormt de grondslag van hoe kinderen verder gaan.
- Therapie: als die basis categorieën een punt hebben bereikt, dat je terug kan vallen op deze
categorieën. Als je bijv. in je hoofd hebt: alle mensen zijn slecht, en je komt een goed
persoon tegen, dan moet je je categorie aanpassen. Nieuwe kennis is wel in staat om dat
systeem op te schudden en up te daten. Therapie kan een rol spelen in het veranderen van
de basis categorieën.
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
Het begint vanaf de kindertijd, dan wordt het construct in werking gezet. Maar is ook nog steeds
verandering mogelijk.
Life script theory (Eric Berne)
De kindertijd als toneel.
- Life scripts bestaan uit complexe sets van transacties. Ieder individu bestaat uit transacties
tussen andere personen, maar ook met objecten. Op basis van die vroege transacties
ontstaan de scripts.
- Strategie om situaties te begrijpen en te controleren. Ouders helpen hier de hele tijd bij in de
kindertijd. Bijv. je hebt een tweejarig kind en je krijgt bezoek, dat je tegen je kind zegt: geef
die meneer maar even een handje. Dit wordt dan het script van kennis maken met iemand.
Wij hebben die scripts nodig om te weten hoe we ons in bepaalde situaties moeten
gedragen. Iemand die bijv. nog nooit in een restaurant heeft gegeten, die weet niet hoe die
moet beginnen wanneer diegene al het bestek ziet liggen. Het script van een restaurant is
wel heel anders dan het script van thuis eten, al is het alleen maar omdat je een rekening op
het eind krijgt.
- Gevormd in de eerste 5 levensjaren, richtgevend voor de levensloop.
- Veranderbaarheid? Berne zelf vindt dat er weinig mogelijkheid is om die scripts te
veranderen, omdat ze zo basaal zijn en eigenlijk met de paplepel zijn gegeven. Anderen
zeggen dat je wel nog met nieuwe informatie zo’n script kan veranderen. In therapie is dit
idee wel belangrijk, dat je de script d.m.v. therapie nog kan veranderen.
Freud en de nadruk op de kindertijd
Kindertijd als bron.
- Hij voerde de kindertijd als basis van het leven en daarmee de verloren onschuld. Dit werd op
een bepaalt moment in de 19e het ideaal van hoe ze kinderen zagen. Hele zoete context.
Deze kinderen waren nog niet bevlekt, door de kwalijke kanten van het leven.
- Freud: het is niet het rationele bewustzijn wat ons gedrag stuurt, het is het verschrikkelijk
onbewuste (seksuele) gebied wat voeding geeft aan die agressie en seksualiteit, wat de basis
is van de kindertijd. Als wij later problemen hebben met de seksualiteit, komt dat doordat we
vroeger gecorrigeerd zijn, we moesten alle driften beheersen. Hij legt de bron van alle
ellende in de kindertijd. Rond 1900.
- Psychologisering van de kindertijd. In de kindertijd gebeurt van alles en dat moeten we
afleiding aan het volwassen functioneren.
- Ontwikkeling in stadia/fases: al die fysieke seksuele fases. Niet pornografisch. Hij zag het als
de drift die aanstuurt waarom wij in actie komen. Hij vond het kind geboren worden al dat
het hele lichaam een bron was van potentiële seksuele lust. Bijv. in de orale fase, moet de
baby leren dat hij deze orale dwangen moet beheersen, bijv. dat borstvoeding stopt. De
kinderlijke ontwikkeling is het opgeven van de seksuele driften.
Het geheim van de kindertijd. Hij heeft de kindertijd in het centrum van de aandacht. Maar
tegelijkertijd is de kindertijd het grote geheim, waarvan we niks kunnen weten. Freud zegt dat als je
cliënten in analyse gaat nemen, wanneer ze gaan dromen, dan kun je een idee construeren van hoe
hun kindertijd was. Hij geeft daarna toe dat je nooit de volledige kindertijd kunt ontrafelen.
, PERS. DOC. EN DE CONSTR. V.D. LEVENSLOOP AANTEKENINGEN
Allport over Freud: Freuds casussen niet echt idiografisch, maar generaliserend (als bewijs voor zijn
theorie). Bij Freud staat de theorie centraal en alles wat je vertelt als cliënt voegt hij naar het model
van zijn theorie.
De persoon als zevenjarige
Seven Up – Michael Apted
Hij vroeg aan verschillende kinderen uit verschillende economische klassen verschillende vragen. Ze
krijg je variaties op de kindertijd te zien.
“Give me a child until he is seven, and I will show you the man.” Hij denkt dat hij als hij de eerste
zeven jaar van een kind weet, hij weet wat voor een volwassene het zal worden.
28-09-2021: Soeverein in niemandsland; over de adolescentie
Vorige week
Op zoek naar de kindertijd
- Kindertijd als raadsel
- Revolution des Sentiments (18e eeuw): op grote schaal begon nu dat mensen begonnen na te
denken en te schrijven over kinderen. Er kwam meer aandacht over wat er met kinderen aan
de hand is. Meer aandacht voor de rol van vader en moeder.
- Kinderdagboek en babybiografie: dagboeken en bibliografieën die bijgehouden worden door
ouders, waarmee ze in de gaten houden waar hun kind allemaal mee bezig is. Otto met zijn
dagboek. Hij was oud genoeg om zelf te schrijven. Voor jongere kinderen schreven ouders
hun observaties van het kind op.
Vader die zelfs tekeningen maakte van zijn kinderen. Als de kinderen zich niet gedroegen werd er
geen tekening gemaakt, als een soort van straf voor de kinderen. Hij begeleid de ontwikkeling van
zijn kinderen door middel van een soort van teken album. Jaren later werd dit gedaan door middel
van een fotoalbum.
Early formation theory
- Personal construct theory; life script theory; psychoanalyse.
Variaties op de kindertijd
- 7-up de veertien kinderen die hun verhaal doen. Die hun gehele leven gevolgd worden.
