2.1 – Inleiding
Epidemiologie: Kennis over de verbreiding van ziekten in de bevolking.
Doel: vaststellen hoe vaak een ziekte/afwijking voorkomt, nagaan wat de kenmerken zijn, nagaan welke
bevolkingscategorieën er het meest last van hebben, oorzaken opsporen, onderzoeken of de frequentie in de
loop der tijd toe- of afneemt.
Determinanten: (positieve of negatieve) factoren die samenhangen met het optreden van een ziekte.
Kennis over causale (oorzakelijke) determinanten kan inzicht geven in de wijze waarop een ziekte voorkomen
kan worden. Kennis over niet-causale determinanten biedt de mogelijkheid om groepen aan te wijzen waarbij
extra aandacht voor preventie nodig is.
2.2 -Typen epidemiologisch onderzoek
2.2.1 – Beschrijvend epidemiologisch onderzoek
Beschrijvend epidemiologisch onderzoek is er op gericht gegevens te verzamelen over prevalentie (% van de
bevolking met cariës) en incidentie (hoeveel cariëslaesies iemand krijgt per tijdseenheid) van een ziekte + de
prevalentie of incidentie van determinanten van een ziekte.
Onderzoekspopulatie: bevolkingsgroep waarover informatie wordt verzameld.
Representatieve steekproef: mensen d.m.v. een toevalsprocedure (‘at random’) selecteren uit
onderzoekspopulatie.
Als de maatstaven en waarnemingsmethoden overeenstemmen kunnen er vergelijkingen worden gemaakt met
andere populaties, of met dezelfde populatie op een eerder moment.
2.2.2 – Analytisch epidemiologisch onderzoek
Analytisch epidemiologisch onderzoek is erop gericht een samenhang te ontdekken tussen de prevalentie of
incidentie van een ziekte en andere kenmerken van mensen, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen
determinanten en kenmerken die statistisch samenhangen.
Hypothese-genererende functie (dus NIET hypothese-toetsend).
Cofounder = een determinant die het zicht op de relatie tussen twee kenmerken verstoort.
1
,2.2.3 – Experimenteel epidemiologisch onderzoek
Experimenteel epidemiologisch onderzoek wordt uitgevoerd om na te gaan of een bepaalde interventie
(ingreep) leidt tot een verandering van een bestaande situatie.
Experiment testgroep (interventie) en controlegroep (normale situatie).
Beide groepen moeten op t=0 identiek zijn (nulmeting) + er mogen geen verstorende factoren in het spel
aanwezig zijn.
Effect interventie = (T(t1) – T(t0) – (C(t1) – C(t0)).
Binnen dit kader is ook het begrip ‘dubbelblind’ van belang zowel onderzoeker als patiënt weten niet wie
test- en controlegroep zijn + welke interventie gebruikt is.
2.3 – Epidemiologie van tandcariës
2.3.1 – Maatstaven voor de prevalentie van cariës
Cariësprevalentie: percentage personen bij wie cariës is opgetreden (ongeacht het aantal carieslaesies).
Cariëservaring: de som van alle carieslaesies die ooit in het gebit zijn ontstaan geeft de mate van de
‘cariësaanval’ aan.
Bij cariëservaring wordt het gebit onderzocht waarbij een cariësscore per tandvlak (surface, S), per
gebitselement (tooth, T) of per dentitie (melkgebit of blijvend gebit) genoteerd wordt. In het laatste geval
noteert men of het gebit gaaf is ( geen zichtbare carieslaesies, geen vullingen, geen verloren elementen).
Als er per tandvlak (S) of element (T) wordt gescoord, wordt er meestal onderscheid gemaakt tussen
vlakken/elementen met:
- een caviteit (decayed, D)
- gevulde vlakken/elementen (filled, F)
- verloren vlakken/elementen (missing, M)
Opgeteld geeft de DMFS het aantal door cariës aangetaste gebitsvlakken en de DMFT het aantal door cariës
aangetaste gebitselementen.
Aanduiding melkgebit dmfs en dmft
In het algemeen worden cariëslaesies die tot het glazuur beperkt zijn en zich uiten als witte of bruine vlek, bij
de berekening van de aantallen dmft/dmfs en DMFT/DMFS niet meegeteld. Om na te gaan of er een actief
ziekteproces is zijn dus 2 metingen in de tijd nodig.
Cariësincidentie: toename van score tussen twee DMF-meetmomenten soms lastig te vergelijken omdat er
nu minder röntgendiagnostiek wordt gedaan dan vroeger.
2.3.2 – Cariës bij kinderen
Dmfs bij kleuters: is afgenomen tot begin jaren 80. In de jaren daarna geen duidelijke trend. Het aantal 6-
jarigen met een gaaf gebit is 50-60%.
Dmfs bij schoolkinderen: na 20e eeuw een enorme toename van cariës. Door de daling van cariëservaring na
1965 komt het weer op hetzelfde niveau als voor WOII. De cariëservaring blijft dalen tot in de jaren 90,
waardoor in de jaren 90 50% een gaaf gebit had. De cariësreductie was bij put- en fisuurvlakken wat minder
dan bij approximale en vrij gladde vlakken.
2
, 2.3.3 – Cariës bij volwassenen
Transversaal of cross-selectioneel onderzoek:
Onderzoek waarbij een dwarsdoorsnede door de verschillende leeftijdscategorieën van de bevolking op 1
moment wordt beoordeeld.
- Niet betrouwbaar om af te lezen hoe gebitstoestand veranderd.
Longitudinaal onderzoek:
Onderzoek waarbij men proefpersonen gedurende een bepaalde tijdsperiode meerdere malen onderzoekt.
- Cariëservaring neemt bij het ouder worden geleidelijk toe.
- Cariësincidentie was lager naarmate de longitudinaal gevolgde groep (cohort) jonger was.
2.4 – Epidemiologie van parodontale aandoeningen
2.4.1 – Maatstaven voor prevalentie van parodontale aandoeningen
Parodontale aandoeningen waar epidemiologisch onderzoek naar wordt gedaan zijn gingivitis (= matige
tandvleesontsteking) en parodontitis (= ernstige, vergevorderde tandvleesontsteking). Daarnaast wordt het
voorkomen van determinanten hiervan, plaque en tandsteen, onderzocht.
Gingivitis herkennen: het bloeden van de gingival na sonderen.
Parodontitis herkennen: aanwezigheid van pockets dieper dan 3 mm.
Gingivarecessie: teken van parodontitis in het verleden.
Parodontologisch onderzoek wordt beperkt tot bepaalde kwadranten/index-elementen (is anders te veel tijd).
CPITN (Community Periodontal Index of Treatment Needs): index van WHO
- Bedoeld om behandelingsbehoefte weer te geven
- Wordt vaak gebruikt voor prevalentievaststelling van parodontitis bezwaar:
mate van aanhechtingsverlies niet meegenomen (immers, indien er sprake is
van gingivarecessie (teruggetrokken tandvlees) is het al dan niet aanwezig zijn
van een verdiepte pocket geen goede maat voor parodontale afbraak).
- Mond wordt in sextanten verdeeld en beoordeeld volgens:
0 – geen parodontale afwijking/aandoening geen behandeling.
1 – Bloeding van gingiva na sonderen Instructie mondhygiëne.
2 – Supra- of subgingivaal tandsteen Instructie mondhygiëne + professionele mondreiniging
3 – Pocket (>3 en <6 mm diep) Instructie mondhygiëne + professionele mondreiniging
4 – Pocket (≥ 6 mm diep) Instructie mondhygiëne + professionele mondreiniging + parodontale
behandeling.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Mariecusters. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.88. You're not tied to anything after your purchase.
