Summary
Samenvatting Handboek Erfrecht, ISBN: 9789013154290 Erfrecht I
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting inhoudende aantekeningen hoorcolleges, werkgroepen, het boek en casusvoorbeelden met antwoorden
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Followtanishagomez-louws
Reviews received
Content preview
21/22Erfrecht I
SAMENVATTING
TANISHA LOUWS
,Week 1
Wat zijn de basisbeginselen in het erfrecht?
Het erfrecht vormt het geheel van regels betreffende de vermogensrechtelijke aspecten van
het overlijden van een natuurlijk rechtssubject. Erfrecht is ten nauwste verbonden met het
hebben van eigen vermogen, van individuele eigendom.
De plaats van de overledenen persoon wordt vermogensrechtelijk ingenomen door diens
‘erfgenamen’. Zij volgen onder algemene titel op in de rechten en verplichtingen. Dit is de
saisineregel. Dat opvolgen kan geschieden op grond van de wet, versterfrecht, of een
uiterste wilsbeschikking.
In de wettelijke regeling van de erfopvolging speelt de bloedverwantschap van oudsher een
belangrijke rol.
Wat is het overgangsrecht?
Het overgangsrecht regelt de overgang van de oude naar de nieuwe wet voor op het
moment van invoering van de nieuwe wet bestaande rechtstoestanden. Het gaat met
andere worden niet om hetgeen na de invoering van de wet ontstaat, maar om de werking
van nieuwe regels op bestaande rechtstoestanden, welke worden gevormd door netwerken
van rechtsposities en rechtsverhoudingen.
Wat zijn de factoren die in het nieuwe erfrecht in rol spelen?
Het nieuwe erfrecht verschilt op belangrijke onderdelen fundamenteel van het oude
erfrecht. Het bijzondere karakter van uiterste wilsbeschikkingen vormt een extra
complicerende factor waarmee rekening gehouden dient te worden. Uiterste
wilsbeschikkingen zijn eenzijdige rechtshandelingen die pas bij overlijden effect sorteren. De
wetgever neemt in het erfrechtelijke overgangsrecht op belangrijke onderdelen een ander
uitgangspunt dan de hoofdregel in het overgangsrecht. De uit de uiterste wil van erflater
blijkende uiterste wilsbeschikking dient zo veel mogelijk geëerbiedigd en te worden
geïnterpreteerd vanuit de context van het oude recht. Dit heeft onder meer het gevolg dat,
in die gevallen waarin in een uiterste wilsbeschikking gebruik is gemaakt van rechtsfiguren
die het oude recht maar het nieuwe recht niet meer kent, deze rechtsfiguren via het
overgangsrecht nog tot in lengte der jaren een rol blijven spelen.
Hoe staan de uitgangspunten van het nieuwe en oude recht in verhouding tot elkaar?
Verder in deze samenvatting zal het duidelijk worden dat het uitgangspunt in het algemene
overgangsrecht (onmiddellijke werking) noodzaakt tot het maken van een aantal
uitzonderingen in de specifieke op het erfrecht toegesneden overgangsbepalingen,
waardoor een ander uitgangspunt in het erfrechtelijke overgangsrecht (eerbiedigende
werking ten aanzien van gemaakte uiterste wilsbeschikkingen) voldoende tot zijn recht kan
komen.
Wat zijn belangrijke punten van de Overgangswet?
De bepalingen van de Overgangswet kunnen inhoudelijk worden onderscheiden in twee
groepen.
Verwijzingsregels
bepalingen die aangeven welk recht (oud of nieuw) op een
bepaald geval van toepasising is
Overbruggingsregels
regels die aangeven welke bijzondere overbruggingsregels
op bepaalde gevallen van toepassing zijn
1
,Wat zijn de algemene beginselen van het overgangsrecht?
De algemene bepalingen in titel 4 zijn, naast de bijzondere erfrechtelijke
overgangsbepalingen van titel 5, van groot belang voor het erfrechtelijke overgangsrecht.
Het overgangsrecht neemt evenals het Burgerlijk Wetboek een gelaagde structuur tot
uitgangspunt. Deze structuur houdt in dat op bepaalde rechtsfiguren zowel algemene
leerstukken uit de Boeken 3 en 6 als meer specifiek op die rechtsfiguur toegesneden
bepalingen uit Boek 4 van toepassing zijn. Een tweede belangrijk inhoudelijk uitgangspunt is
de keuze die de wetgever bij het ontwerpen van het overgangsrecht heeft gemaakt voor de
hoofdregel van de onmiddellijke werking. In het overgangsrecht bestaan ruwweg de
volgende uitgangspunten:
- Terugwerkende kracht;
- Onmiddellijke werking;
- Uitgestelde werking;
- Eerbiedigende werking.
Wat zijn de bovenstaande uitgangspunten uitgewerkt?
De wetgever staat bij het ontwerpen van overgangsrecht steeds voor de vraag in hoeverre
de rechtszekerheid moet wijken voor het tempo van de rechtsontwikkeling. Het antwoord
op die vraag zal afhangen van tal van omstandigheden.
Bij het ontwerpen van de wettelijke regeling van het erfrechtelijke overgangsrecht moest de
wetgever een van de vier hiervoor genoemde uitgangspunten kiezen. Het lag voor de hand
om hieraan te sluiten bij het uitgangspunt van de onmiddellijke werking als hoofdregel van
de Overgangswet.
Nu de wetgever in art 68a Overgangswet NBW voor het vermogensrecht het beginsel van
onmiddellijke werking voorop heeft gesteld, houdt zulks in dat deze regel in alle gevallen als
eerste in ogenschouw dient te worden genomen bij het oplossen van overgangsrechtelijke
kwesties. Alle overige bepalingen vormen steeds in meerdere of mindere mate
uitzonderingen op de algemene regel; art 68a Overgangswet NBW bepaalt immers dat de
wet van toepassing is vanaf het tijdstip van de inwerkingtreding, indien op dat tijdstip is
voldaan aan de door de wet voor het intreden van een rechtsgevolg gesteld vereiste, tenzij
uit de overige bepalingen van de Overgangswet iets anders voortvloeit.
Een volgend uitgangspunt, dat nauw verband houdt met het uitgangspunt van de
onmiddellijke werking, is dat het overgangsrecht bestaande goederenrechtelijke
rechtsposities in beginsel eerbiedigt. Dit is het beginsel van eerbiediging van verkregen
rechten, aan bestaande vermogensrechten wordt niet getornd, art 69 Overgangswet NBW.
Hoe moeten overgangsrechtelijke problemen opgelost worden?
Een belangrijk element in de oplossing van overgangsrechtelijke problemen is de kwestie van
kwalificatie van rechtsposities en rechtsbetrekkingen. Met name het antwoord op de vraag
of iets een vermogensrecht is dan wel een bevoegdheid verschaft, speelt daarbij een cruciale
rol.
Voor het overgangsrecht met betrekking tot het erfrecht dient men zich bovendien steeds te
realiseren dat dit twee situaties regelt, te weten:
- De nalatenschap is voor het in werking treden van de wet opengevallen
- De nalatenschap is na het in werking treden van de wet opengevallen.
In het eerste geval zal de regel van art 69 Overgangswet NBW van belang zijn, nu het
openvallen van de nalatenschap onmiddellijk resulteert in het verkrijgen van
vermogensrechten of legatarissen. In het laatste geval kan deze bepaling geen rol spelen.
2
, Wat is een belangrijk verschil binnen de Overgangswet?
Tussen art 68a Overgangswet NBW enerzijds en art 69 Overgangswet NBW anderzijds
bestaat een terminologisch verschil dat ook elders in de wet voorkomt. Eerstgenoemde
bepaling heeft het over het in werking treden van de wet, terwijl laatstgenoemde bepaling
het heeft over van toepassing worden. Het van toepassing worden is een ruimtebegrip dat
bij onmiddellijke werking samenvalt met het tijdstip van inwerkingtreding, maar bij
uitgestelde werking en terugwerkende kracht een daarvan afwijkend tijdstip aangeeft.
Mogelijk is dat tijdens een erfrechtelijke procedure de wet in werking treedt. Voor zo’n
situatie geldt art 74 Overgangswet NBW.
Hoe werkt het overgangsrecht als het gaat om (ver)nietig(bar)e rechtshandelingen?
Uitgaande van de drie mogelijkheden: geldig, vernietigbaar, en nietig, zowel naar oud als
naar nieuw recht, zijn zes situaties denkbaar, waarin oud recht een rechtshandeling anders
kwalificeert dan het nieuwe recht doet. Voor de uiterste wilsbeschikking als belangrijkste
voorbeeld van erfrechtelijke rechtshandelingen spelen, zoals al gezegd, twee situaties:
- De nalatenschap is voor het in werking treden van de wet opengevallen
- De nalatenschap is na het in werking treden van de wet opengevallen
In het laatste geval spelen overgangsrechtelijke kwesties alleen indien de uiterste
wilsbeschikking voor het tijdstip van het in werking treden is gemaakt.
Art 79-81 Overgangsrecht NBW zijn rechtstreeks van toepassing in geval een nalatenschap is
opengevallen voor het in werking treden van de wet. Voor het geval dat een nalatenschap
na het in werking treden van de wet is opengevallen, is de bijzondere erfrechtelijke
overgangsbepaling art 127 Overgangswet NBW van toepassing.
Oud/nieuw Geldig Vernietigbaar Nietig
↓
Geldig (79) Geldig Geldig (79) Geldig (79)
Vernietigbaar (80) Geldig (80 lid 1) Vernietigbaar Nietig (80 lid 2) i
Nietig (81) Geldig (81 lid 1), i, ii Vernietigbaar (81 lid Nietig
2) ii
i. Met terugwerkende kracht;
ii. Slechts indien onmiddellijk belanghebbende die zich op de nietigheid hadden
kunnen beroep, de rechtshandeling voordien als geldig hebben aangemerkt met
eerbiediging van reeds verkregen rechten van derden
Wat is de conclusie van de Overgangswet NBW?
Het nieuwe recht is van toepassing, maar wat geldig was, blijft geldig. Ingeval de
nalatenschap voor het inwerkingtreden is opengevallen, geldt dat conversie (omzetting) van
een nietige in een geldige dan wel in een vernietigbare rechtshandeling alleen plaatsvindt,
indien alle onmiddellijk belanghebbende die zich op de nietigheid hadden kunnen beroepen,
de handeling voordien als geldig hebben aangemerkt.
Wat is erfopvolging?
De sterfelijkheid van de mens als rechtssubject maakt het in vermogensrechtelijk opzicht
gewenst te voorzien in zijn opvolging. Deze erfopvolging heeft plaats:
- Bij versterf; of
- Krachtens uiterste wilsbeschikking (art 4:1 BW).
De uitdrukking ‘bij versterf’ houdt in ‘enkel op grond van de wet’, niet krachtens een uiterste
wilsbeschikking (ab instestato).
Erfopvolging leidt tot een verkrijging onder algemene titel, art 3:80 lid 2 jo art 4:182 BW.
Daaronder kan in dit verband worden verstaan de opvolging in een onbepaald aantal
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller tanishagomez-louws. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.80. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62555 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now