Deze samenvatting is gemaakt voor het tentamen complexe opvoedsituaties en systemisch werken.
De samenvatting bestaat uit de toetsstof van de opleiding pedagogiek leerjaar 3 van het NHL Stenden. Hoofdstukken 1 tot en met 7 en 9 komen aan bod in deze samenvatting.
Hoofdstuk 1 Het samengestelde gezin: de feiten
In 2003 waren er 104.000 samengestelde gezinnen in Nederland en momenteel zijn dat er ongeveer
187.000. Dit zijn alleen de samengestelde gezinnen waar de kinderen hoofdzakelijk wonen; 70%
woont vooral bij hun moeder en haar nieuwe partner. De co-oudergezinnen en de weekend
stiefgezinnen (vaak de vader met een nieuwe vriendin en eventuele kinderen) zijn niet meegeteld.
Als we die allemaal zouden meetellen, dan zou het aantal samengestelde gezinnen veel hoger zijn.
Meer dan 600.000 Nederlandse kinderen onder de 17 jaar woonden in 2015 niet in een gezin met
twee eigen ouders. Dat zijn er bijna 200.000 meer dan 20 jaar eerder. Nog enkele cijfers van het CBS:
- Meer dan 1 op de 3 huwelijken loopt stuk. In 2016 was het echtscheidingspercentage 36
procent en in 2014 40 procent.
- Ieder jaar zijn er meer dan 33.000 kinderen betrokken bij een scheiding. In 2016 waren dat er
33.561, in 2015 34.650 en in 2014 35.727
- Jaarlijks worden ruim 6.000 minderjarigen (half)wees. Kinderen wonen na verlies van hun
moeder vaker in een stiefgezin, pleeggezin of zelfstandig dan na het verlies van hun vader.
- Meer dan de helft van de tweede en volgende huwelijken en samenwoonrelaties valt uiteen.
- Van de nieuw samengestelde gezinnen strandt bijna twee derde binnen vijf jaar.
Dit laatste cijfer betekend dus dat deze kinderen al eerder een scheiding of het overlijden van een
van de ouders hebben meegemaakt.
Ervaringen en belevingen van kinderen in samengestelde gezinnen:
- Kinderen in vadergezinnen hebben meer problemen dan kinderen in moedergezinnen
- Kinderen met een stiefouder scoren lager op de Cito-toets
- Kinderen uit stiefgezinnen gaan eerder uit huis dan kinderen die bij hun eigen ouders wonen.
§1.1 De complexiteit van een samengesteld gezin
Het is vaak extra moeilijk om van een nieuw gezin een succes te maken, omdat het is opgebouwd uit
‘resten’ van een of twee eerdere gezinnen. Het vormen van een stiefgezin duurt vier tot zeven jaar.
Wanneer je door deze periode heen bent is de kans van slagen groter. Tegelijkertijd blijkt het vormen
van een stiefgezin een levenslang project. Het is een proces wat altijd doorgaat. Het proces van een
samengesteld gezin verloopt vaak moeizaam en het is erg complex. Door deze complexiteit dreigt er
weer een nieuwe breuk. Een breuk op een breuk. Duizenden kinderen die opgroeien in deze
gezinnen krijgen tijdens hun jeugd niet altijd voldoende vertrouwen in duurzame relaties. Kinderen
van gescheiden ouders hebben 34% kans om later ook te scheiden ten opzichte van 16% als de
ouders niet gescheiden zijn. Als beide partners in een nieuwe relatie gescheiden ouders hebben, is
het percentage van deze stellen dat voor een scheiding kiest zelfs 54 %.
1
,De mijne zijn de liefste
Hoofdstuk 2 Van gezin naar systeem
De start van een samengesteld gezin verschilt in niets van de start van een kerngezin. Je wordt
verliefd en de hormonen gieren door je lijf. Tot zover geen problemen, maar toch worden verschillen
al snel zichtbaar. Het is mogelijk dat een van jullie beiden of jullie allebei al kinderen hebben.
Kinderen spelen al snel een rol in de verdere kennismaking. Misschien zelfs al bij het regelen van een
volgende date. Wanneer zijn de kinderen bij mijn ex-partner of is de oppas beschikbaar? En waar
spreken we dan af en worden we dan gezien? En vertel ik het de kinderen wel of niet? Of misschien
heb je nog niet verteld dat je kinderen hebt? De drempel om dit te vertellen is soms erg groot.
Omdat ouders bang zijn voor de gevolgen.
Als blijkt dat de relatie inderdaad leuk is en vatbaar voor vervolg, komt het volgende naar boven: op
welk moment en hoe ga je de kinderen aan je nieuwe partner voorstellen? Als er op een bepaald
moment besloten wordt om samen in één huis verder te gaan, blijkt al snel dat samenstellen geen
gemakkelijke opgave is. Alleen al logistiek: haar kinderen zijn er doodeweeks en ieder weekend naar
de vader. Zijn kinderen komen iedere woensdag en twee weekenden in de maand. En als er een
gezamenlijk kindje wordt geboren, is dat er zeven dagen per week.
Wat met name opvalt is dat het lijkt alsof de kinderen en de ex-partners ervoor zorgen dat er steeds
ruzie komt. Ziet hij nou echt niet dat zijn zoon zich zit aan te stellen en vaak gewoon om aandacht
vraagt? Begrijpt zij nou niet dat zijn zoon nu eenmaal wat meer tijd nodig heeft dan haar kinderen,
die er altijd zijn? In een uiterste poging wordt een stiefplan geschreven, met daarin alle afspraken.
Maar dan nog blijft het hard werken en het verlangen naar rust wordt steeds groter.
§2.1. Samengestelde gezinnen
Een samengesteld gezin is een gezin waarvan een of beide partners kinderen heeft uit een eerdere
relatie. De andere biologische ouder van de kinderen is ofwel overleden, ofwel ex-partner of is donor
van het kind (en niet in de ouderrol aanwezig en in het leven van het kind). De leeftijden van de
kinderen kunnen variëren, evenals het aantal kinderen. Ook eventuele zwangerschappen en
kinderen die niet meer thuis wonen, kunnen gerekend worden tot een samengesteld gezin
§2.2 Juridische positie
Op het moment dat je trouwt of een geregistreerd partnerschap aangaat met de moeder of vader
van een minderjarig kind dat bij haar of hem ingeschreven staat, word je juridisch stiefouder. Dat wil
zeggen dat je de plicht hebt naar draagkracht mee te betalen aan de opvoeding en verzorging van de
kinderen van je partner. Als het kind ouder is dan 18 jaar is de stiefouder verplicht mee te betalen
aan de kosten voor studie en levensonderhoud totdat hij of zij 21 wordt. Dit geldt alleen wanneer het
kind deel uitmaakt van het gezin van de stiefouder. In tegenstelling tot alle plichten die stiefouders
aangaan, hebben ze geen zeggenschap over de stiefkinderen en nauwelijks rechten. Die kunnen
alleen opgeëist worden bij lange zorg relaties door inschakeling van een rechter. Dit alles geeft de
indruk dat eraan wordt gewerkt om de stiefouder een plek te geven binnen het stramien van het
gezin. ‘erbij horen’ is vaak ook een verlangen van de stiefouder zelf.
2
, De mijne zijn de liefste
§2.3 De nieuwe kijk: van kerngezin naar stiefsysteem
Een samengesteld gezin onderscheidt zich van een kerngezin. Een kerngezin is een meer gesloten
systeem met daarbinnen duidelijke rollen: vader, moeder, kinderen. Het stiefgezin is een open
systeem met meer rollen. Stel jij hebt twee kinderen en je partner heeft twee kinderen en er wordt
nog een kindje geboren in een dan krijg je de volgende situatie:
- Je bent vader en ook stiefvader
- Je bent moeder en ook stiefmoeder
- De kinderen zijn broer, stiefbroer, halfbroer of zus, stiefzus en halfzus.
De dynamiek in het huis waar een nieuwe samenlevingsvorm wordt gecreëerd, wordt medebepaald
door meer mensen dan alleen de mensen die in het huis wonen. Daarom spreken wij lievere van een
stiefsysteem. De term systeem geeft aan dat we te maken hebben met een groep mensen die elkaar
wederzijds beïnvloeden en die een geïntegreerd geheel vormen. De twee halve gezinnen die een
samengesteld gezin vormen noemen wij een subsysteem. En dan heb je ook nog alle
relatiegeschenken die bij de verbintenis meekomen. Denk aan allerlei schoon- en stieffamilie. We
spreken ook liever van stiefverzorger, omdat het dan de kinderen duidelijk is dat het niet een
‘nieuwe’ vader of moeder is. In de meest recente literatuur over stiefouders wordt vaak aangegeven:
‘om een ideale stiefmoeder te zijn kin je het beste niet te veel moeder zijn’. En daarmee
samenhangend: ‘om een ideaal stiefgezin te zijn, kun je maat her beste niet te veel ‘gezin’ willen zijn’.
Door de termen stiefgezin, stiefvader en stiefmoeder lot te later, komt er ruimte om opnieuw
invulling te geven aan de rollen die horen bij de plek die je inneemt ten opzichte van elkaar. Die plek
is niet belast met allerlei verwachtingen en kan met elkaar bepaald worden. In eerste instantie
tussen ouder en stiefverzorger, maar vervolgens ook zeker met de kinderen. Niet alleen over de
regels, maar ook over hoe je elkaar noemt bijvoorbeeld.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rgmie. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.76. You're not tied to anything after your purchase.
