Summary
Samenvatting van alle persoonlijkheidsstoornissen
- Course
- Institution
Samenvatting van 13 pagina's voor het vak Persoonlijkheid aan de OU
[Show more]
1 review
By: samraoui • 5 year ago
Clearly
Seller
FollowPattyDeijkers
Reviews received
Content preview
PersoonlijkheidsstoornissenPersoonlijkheidsstoornissen is een categorie van psychische aandoeningen in het DSM-IV-
TR, die gekenmerkt wordt door een star en duurzaam patroon van gedachten, gevoelens en
gedragingen die binnen de cultuur van de betrokkene duidelijk afwijkt van de verwachtingen.
Dit kunnen denkbeelden zijn over zichzelf of anderen , (te) intens of juist geen gevoel,
problemen in de omgang met anderen of impulsiviteit
Er zijn tien verschillende persoonlijkheidsstoornissen onderverdeeld in drie clusters :
- Cluster A ( Vreemd of excentriek gedrag)
- Cluster B ( theatraal , emotioneel of grillig gedrag)
- Cluster C ( Gespannen of angstig gedrag)
Daarnaast is er een categorie persoonlijkheidsstoornis niet anders omschreven (nao) voor
stoornissen in het persoonlijk functioneren die niet voldoen aan de criteria van een van de
persoonlijkheidsstoornissen. Deze diagnose krijgen de mensen die niet binnen de criteria van
een bepaalde persoonlijkheidsstoornis vallen, maar wel kenmerken hebben van twee of meer
persoonlijkheidsstoornissen.
Persoonlijkheidsstoornis
De diagnose voor een persoonlijkheidsstoornis kan gesteld worden als iemand aan de
volgende criteria voldoet:
- Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk binnen
de cultuur van de betrokkene afwijken van de verwachtingen. Dit patroon wordt
zichtbaar op twe (of meer) van de volgende terreinen
1. Cognities : Wijze van waarnemen en interpreteren van zichzelf, anderen en
gebeurtenissen
2. Affecten: Draagwijdte, intensiteit, labiliteit en adequaatheid van emotionele reacties.
3. Functioneren in het contact met anderen.
4. Beheersen van impulsen
- Het duurzame patroon is star en uit zich op een breed terrein van persoonlijke en
sociale situaties
- Het duurzame patroon veroorzaakt in significante mate lijkden of beperkingen in het
sociaal en beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere belangrijke
terreinen
- Het patroon is stabiel en van lange duur en het begin kan worden teruggevoerd naar
ten minste de adolescentie of de vroege volwassenheid.
- Het duurzame patroon is niet eerder toe te schrijven aan een uiting of de consequentie
van een andere psychische stoornis
- Het duurzame patroon is niet het gevolg van de directe fysologische effecten van een
middel (bv drug, geneesmiddel) of een somatische aandoening (bv schedeltrauma)
, Er zijn 10 soorten persoonlijkheidsstoornissen, onderverdeeld in drie clusters.
De persoonlijkheidsstoornissen
Cluster A ( vreemd of excentriek gedrag)
- Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
- Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
- Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
Cluster B ( Theatraal, emotioneel of grillig gedrag)
- Antisociale persoonlijkheidsstoornis
- Borderline persoonlijkheidsstoornis
- Theatrale persoonlijkheidsstoornis
- Narcistische persoonlijkheidsstoornis
Cluster C (gespannen of angstig gedrag)
- Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis
- Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
- Obsessieve compulsieve persoonlijkheidsstoornis
Persoonlijkheidsstoornissen nao
Deze diagnose krijgen de mensen die niet binnen de criteria van een bepaalde
persoonlijkheidsstoornis vallen, maar wel ‘trekken’ hebben van 2 of mee persoonlijkheids
stoornissen, net niet binnen de criteria .
Het patroon van afwijkend reageren en handelen is niet gemakkelijk te veranderen.
Wat is een persoonlijkheidsstoornis ?
De persoon voelt vaak niet meer de vrijheid om flexibel te reageren op de eisen van alledag.
Het denken en waarnemen kunnen daarbij sterk vervormd zijn. De beleving en uiting van
gevoelens kunnen eveneens verstoord zijn, zoals bijvoorbeeld bij sterk wisselende of te
intense emoties. Vaak gaan zulke verstoringen samen met terugkerende moeilijkheden in de
beheersing van de eigen impulsen.
Alle mensen met persoonlijkheidsstoornissen ervaren moeilijkheden in contact met anderen
en lopen vaak vast op verschillende terreinen van hun leven
Aard en ernst van de stoornis kan erg verschillen.
Of er sprake is van een persoonlijkheidsstoornis kan men pas zeggen na een grondig
diagnostisch onderzoek door een psychiater, psycholoog of psychotherapeut
Hoe ontstaat een persoonlijkheidsstoornis ?
De oorzaak bestaat niet men zal nog tientallen jaren onderzoek moeten doen.
Steeds is sprake van een ingewikkeld samenspel van factoren. Daarbij wordt het volgende
onderscheid gemaakt :
- Biologische factoren
Mensen verschillen in aanleg, in temperament. De een wordt sneller angstig, de ander eerder
somber. De een is erg gesloten, de ander juist extravert. Ons temperament erven we bij onze
,geboorte. Zoals je ook aanleg kan hebben voor psychiatrische symptomen als depressie ,
ADHD , verslaving
- Psychologische factoren
Welke ervaring doen mensen op , hoe werken deze door in iemands beleving van zichzelf en
zijn omgeving.
- Sociale factoren
Bijvoorbeeld : sociaal – culturele omstandigheden, het gezin en de omgeving.
Persoonlijkheidsstoornissen worden ook wel ontwikkelingsstoornissen genoemd. Hiermee
wordt uitgedrukt dat in iemands ontwikkeling van jong kind tot volwassene reeds problemen
aanwijsbaar zijn
Cluster A
Paranoïde persoonlijkheidstoornis
Deze mensen zijn vaak vijandig of kritisch naar anderen. Zij ervaren anderen vaak als
bedreigend en kwaadwillend en hebben het gevoel dat zij zich steeds tegen deze dreiging
moeten beschermen. Terwijl ze juist kampen met angst en kwetsbaarheid, zullen zij er alles
aan doen om deze niet te laten zien
Paranoïde mensen zijn vaak angstig en zien overal dreigingen. Zij ervaren contact met
anderen al bedreigend en stellen zich agressief , kwaadaardig en wantrouwend op om zich
tegen dit gevoel van bedreiging te weer te stellen. Het contact met hen verloopt problematisch
en kenmerkt zich door veel conflicten.
Het denken van mensen met pps wordt gekenmerkt dor wantrouwen en achterdocht.
DSM criteria
Iemand heeft paranoïde persoonlijkheidsstoornis als tenminste 4 van de volgende criteria
aanwezig zijn in meerdere situaties.
De persoon:
- Vermoedt, zonder gegronde redenen, dat anderen hem of haar uitbuiten, schade
berokkenen of bedriegen
- Is geheel gepreoccupeerd door onrechtvaardige twijfels aan trouw of betrouwbaarheid
van vrienden of collega’s
- Neemt anderen met tegenzin in vertrouwen; vreest dat de informatie op een
kwaadaardige manier tegen hem/haar gebruikt zal worden.
- Zoekt achter onschuldige opmerkingen of gebeurtenissen vernedering en bedreigingen
- Vergeeft geen beledigingen, aangedaan onrecht of kleineringen
- Bespeurt kritiek, voor anderen niet duidelijk herkenbaar, op zijn of haar karakter of
reputatie en reageert snel met woede of tegenaanval
- Is terugkerend achterdochtig, zonder rechtvaardiging, over de trouw van de partner.
,Oorzaken en risicofactoren
Meer mannen dan vrouwen hebben deze stoornis
Erfelijke factoren lijken een rol te spelen.
Stressvolle levensgebeurtenissen.
Psychotrauma in de jeugd.
Buitensporige kritiek en afwijzing van een ouder, verwaarlozing, emotioneel – seksueel – en
lichamelijk geweld.
Behandeling
Er is nog maar weinig onderzoek gedaan dat gericht staat op de behandeling van paranoïde
persoonlijkheidstoornis en ook de werking van medicijnen is nauwelijks onderzocht.
Er wordt medicatie gegeven om de symptomen te verlichten. Zoals kalmeringsmiddelen bij
angs en anti depressiva bij depressies. Er bestaat wat bewijs voor het inzetten v
psychotherapie bij deze stoornis.Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen in hoeverre en
op welke manier mensen met een paranoïdepersoonlijkheidsstoornis van psychotherapie
kunnen profiteren.
Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
Ze hechten niet aan hechte relaties met anderen en hebben weinig behoefte aan contact.zelfs
als het om gezins of familieleden gaat. Mensen met een schizoïde persoonlijkheidsstoornis
brengen hun tijd het liefst alleen door.
Ze gedrag zich afstandelijk en hebben moeite emoties te uiten. Ze leggen moeilijk contact en
zijn vaak verlegen, teruggetrokken en stil.
Mensenb met deze stoornis halen weinig plezier aan activiteiten. Hebben een rijke
fantasiewereld , maar er is geen verlies van contact met de werkelijkheid.
DSM criteria
A. Een diepgaand patroon van afstandelijkheid in sociale relaties en beperkingen
in het uiten van emoties in intermenselijke situaties, beginnend in de vroege
volwassenheid en tot uiting komend in diverse situaties, zoals blijkt uit vier (of
meer) van de volgende kenmerken:
- Heeft noch behoefte aan , noch plezien in hechte relaties, inclusief het tot een gezin of
familie behoren
- Kiest vrijwel altijd acticiteiten die alleen gedaan moeten worden.
- Heeft weinig of geen belangstelling voor seksuele ervaringen met een ander
- beleefd weinig of geen genoegen aan acticiteiten.
- Heeft geen intieme vrienden of vertrouwelingen buiten eerstegraads familieleden.
- Lijkt onverschillig voor lof of kritiek van anderen.
- Het affect is emotioneel kil, afstandelijk of afgevlakt.
B. komt niet uitsluitend voor in het beloop van schizofrenie , een
stemmingsstoornis ,et psychotische kenmerken , een andere psychotische
stoornis of een pervasieve ontwikkelingsstoornis, en is niet het gevolg van de
directe fysiologische effecten van een somatische aandoening.
,Oorzaken en risicofactoren
Naar de oorzaken van schizoïde persoonlijkheidsstoornis zijn weinig onderzoeken uitgevoerd,
maar er zijn wel een paar risicofactoren:
- De stoornis komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen
- Er is enig bewijs dat volwassenen met de stoornis in hun jeugd door hun ouders
verwaarloosd werden, grote emotionele afstand voelden ten opzochte van hun ouders
en het contact als kil ervoeren
- Emotioneel , Seksueel enb lichamelijk geweld zouden van invloed kunnen zijn
Behandeling
Er is weinig onderzoek gedaan naar de behandeling van schizoïde persoonlijkheidsstoornis ,
ook medicatie is niet onderzocht
Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
Iemand met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis zijn altijd er angstig. Hij/zij is
aanhoudend achterdochtig en voelt zich, mede hierdoor vrijwel steeds ongemakkelijk in
gezelschappen. Voor de omgeving komen mensen met deze stoornis vreemd of raar over , ook
abnormale oogbewegingen en motorisch disfuncioneren zijn kenmerkend. Ze voelen zich
ongemakkelijk in aanwezigheid van anderen en zijn wantrouwend. Ze hebben merkwaardige
ideeen en overtuigingen.
DSM criteria
Volgens de DSM heeft iemand de schizotypische persoonlijkheidsstoornis als hij/zij voldoet
aan 5 of meer van de onderstaande 9 criteria :
De persoon
- heeft betrekkingsideeen ( geen betrekkingswanen)
- Heeft eigenaardige overtuigingen of magishe denkbeelden, die het gedrag beïnvloeden
en die niet in overeenstemming zijn met de eigen subculturele normen.
- Heeft ongewone waarnemingen
- Merkwaardige gedachte en spraak
- Is achterdochtig en heeft paranoïde ideeen
- Heeft een afgevlakt gevoel
- Is excentriek of gedraagt zich vreemd of heeft een vreemd uiterlijk.
- Heeft geen intieme vrienden of vertrouwelingen buiten de eerstegraads familieleden
- Heeft buitensporige (paranoïde) sociale angst die niet afneemt in een vertrouwde
omgeving en die eerder de neiging heeft samen te gaan met paranoïde angst dan met
een negatief zelfbeeld
Oorzaken en risicofactoren
Deze stoornis is voor een groot deel genetisch bepaald.
De omgevingsfactoren kunnen bepalen of de stoornis zich wel of niet uit.
Bij iemand met een schizotypische stoornis is de werking van neurotransmitters ontregeld.
Het gaat dan vooral om dopamine. Dopamine is belangrijk voor het denken, waarneming en
motoriek. Overmatige activiteit van dopamine kan tot psychotische symptomen leiden.
De risicofactoren zijn :
- Erfelijkheid
- De stoornis komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
- De genen spelen een rol ,om welke genen het gaat is onduidelijk.
, - Traumatische gebeurtenis alhoewel omgevingsfactoren een minder belangrijke rol
spelen.
- Stressvolle ervaringen
Behandeling
Er is nog niet zoveel bekend over de behandeling van een schizotypische
persoonlijkheidsstoornis. Dat komt ook doordat mensen met deze diagnose weinig tot geen
hulp vragen. Als ze al een behandeling beginnen, stoppen ze daar na een tijdje vaak weer mee.
Maar vaak krijgen mensen een combinatie van individuele psychotherapie en medicijnen.
Antipsychotica bijvoorbeeld kan helpen tegen de vreemde gedachtens. Soms wordt er ook
antidepressiva gegeven maar de werking ervan bij deze stoornis is nog niet goed onderzocht .
Cluster B
Borderline persoonlijkheidsstoornis
Borderline kenmerkt zich door sterke wisselingen in stemmingen, gedachten en gedrag.
Ze voelen zich niet in balans , maar erg instabiel en kunnen onvoorspelbaar reageren.
Ze hebben weinig grip op emoties, de kleinste aanleiding kan diegene erg raken. Vaak worden
ze niet begrepen omdat de omgeving vind/denkt dat diegene overdrijft qua reactie op iets.
Ze zijn enorm impulsief, denken vaak zwart-wit en reageren extreem.
Mensen met borderline kunnen wel verschillen in de mate waarin ze bepaald gedrag vertonen.
DSM criteria
De diagnose Borderline kan gesteld worden wanneer er sprake is van een diepgaand patroon
van instabiliteit in intermenselijke relaties, zelfbeeld en emoties en duidelijke impulsiviteit.
Dit patroon moet begonnen zijn in de vroege volwassenheid en tot uiting komen in diverse
situaties.
Je moet voldoen aan vijf of meer van de volgende 9 criteria:
- Krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te
worden.
- Een patroon van instabiele en intense relaties met anderen gekenmerkt door
wisselingen tussen overmatig idealiseren en kleineren ( zwart wit denken)
- Identiteitsstoornis : aanhoudend wisselend zelfbeeld of zelfgevoel
- Impulsiviteit met negatieve gevolgen voor zichzelf op minstens twee gebieden:
geldverspilling, veel wisselende seksuele contacten, middelenmisbruik, roekeloos
rijgedrag, vreetbuien.
- Terugkerende pogingen tot zelfdoding, gestes of dreigingen, of zelfverwonding.
- Sterk wisselende stemmingen, als reactie op gebeurtenissen.
- Een chronisch gevoel van leegte.
- Inadequate, intense woede of moeite boosheid te beheersen.
- Voorbijgaande aan stress gebonden paranoïde ideeën of ernstige dissociatieve
verschijnselen
Oorzaken en risicofactoren
Er valt nog weinig te zeggen over de oorzaak van borderline maar er zijn wel een aantal
risicofactoren.
Erfelijkheid speelt een grote rol.
Trauma’s
,Mensen met borderline zijn zoiezo gevoelige mensen, door omstandigheden kan het dan tot
uiting komen.
Behandeling
Er bestaan verschillende behandelingen met verschillende doelen voor mensen met
borderline. Het kan zich richten op het beter om leren gaan met de stoornis , deze behandeling
is niet gericht op genezing. Voorbeeld is de dialectische gedragstherapie.
Ook wordt er gewerkt met medicatie. Onder andere antidepressiva, stemmingsstabilisator en
ook antipsychotica kan aan te pas komen.
Nog voorbeelden van therapieën zijn de linehan therapie (DGT) en schematherapie.
Antisociale persoonlijkheidsstoornis
Het belangrijkste kenmerk van een antisociale persoonlijkheidsstoornis is instabiliteit in het
denken, voelen en gedrag.
Ze houden geen rekening met anderen en dat is te merken aan dit soort dingen :
De persoon houdt zich niet aan de wet, is oneerlijk, doet dingen impulsief, is prikkelbaar en
agressief, onverschillig, onverantwoordelijk en heeft geen spijt als hij/zij iemand heeft
gekwetst of iets dergelijks.
DSM criteria
De antisociale persoonlijkheidsstoornis heeft volgens de DSM-IV-TR de volgende
kenmerken:
Een diepgaand patroonn van gebrek en achting voor en schending van de rechten van anderen
sinds het 15e jaar blijkend uit tenminste drie van de volgende zeven kenmerken:
- Niet in staat zich te conformeren aan de maatschappelijke norm dat men zich aan de
wet moet houden, blijkend uit het herhaadelijk plegen van handelingen die een reden
voor arrestatie kunnen zijn
- Oneerlijkheid zoals liegen, gebruik van valse namen.
- Impulsiviteit of onvermogen ‘vooruit te plannen’
- Prikkelbaarheid en agressiviteit
- Roekeloze onverschilligheid ten aanzien van eigen of andermans veiligheid
- Constante onverantwoordelijkheid zoals blijkt uit het herhaaldelijk niet in staat zijn
geregeld werk te behouden etc
- Geen spijtgevoelens hebben
Er zijn aanwijzingen voor een gedragsstoornis beginnend voor het 15 e jaar zoals blijkt uit
minstens drie van de volgende vijftien kenmerken:
- Pest, bedreigt of intimideert vaak anderen
- Neemt vaak het initiatief tot vechtpartijen
- Heeft een wapen ( ook fles, knuppel enz telt) gebruikt dat anderen ernstig letsel kan
toebrengen
- Heeft mensen mishandeld
- Heeft dieren mishandeld
- Heeft in direct contact een slachtoffer bestolen
- Heeft iemand tot seks gedwongen
- Was betrokken bij opzettelijke brandstichting
- Vernielde met opzet eigendommen van anderen
- Heeft ingebroken in iemands huis of auto
, - Liegt veel
- Heeft zonder direct contact met het slachtoffer gestolen
- Blijft vaak, ondanks verbod van ouders, ’s nachts van huis weg
- Is minstens tweemaal van huis weggelopen en ’s nachts weggebleven
- Spijbelt vaak
Oorzaken en risicofactoren
Een antisociale persoonlijkheidsstoornis is deels erfelijk en ontstaat door interactie van
biologische en sociale factoren. Verder is er weinig bekend over de oorzaken, wel zijn er een
aantal risico factoren.
Vooral mannen in de leeftijdsgroep tussen de 18 en 34 jaar
Wordt deels bepaald door genetische invloeden
De stoornis lijkt samen te gaan met hersenafwijkingen
Lagere intelligentie
Opvoeding was met weinig warmte, ouderlijk toezicht en een strenge discipline
Sociale uitsluiting versterkt de antisociale ontwikkeling.
Behandeling
Persoonlijkheidsstoornissen kunnen in het algemeen het best behandeld worden met
psychotherapie, psychosociale interventies en een eventuele behandeling met medicijnen,
Er is nog te weinig onderzoek gedaan of dit ook helpt bij de antisociale
persoonlijkheidsstoornis.
Ook stoppen mensen met deze stoornis snel met bv gedragstherapie.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis
Mensen met deze persoonlijkheisstoonis vinden het vanzelfsprekend dat anderen rekening
met hen houden. Zelf zijn ze daar niet zo goed in, ze kunnen zich moeilijk inleven in een
ander. Deze mensen zijn veel bezig met jaloezie: ze zijn zelf vaak jaloers en geloven dat
anderen jaloers op hen zijn.
Behalve deze ‘openlijke narcist’ is er ook nog de sensitieve of geremde narcist. Dat zijn juist
verlegen mensen die zich snel schamen of gekwetst zijn. Ze doen er alles aan om te zorgen dat
ze geen kritiek krijgen. Ze zijn voortdurend bezig met wat anderen van ze vinden. Waar het
omgaat is is dat mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis niet zichzelf waarderen
op een gezonde manier.
DSM criteria
Een diepgaand patroon van grootheidsgevoelens (in fantasie of gedrag), behoefte aan
bewondering en gebrek aan empathie, beginnend in de vroege volwassenheid en tot uiting
komend in diverse situaties, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende 9 kenmerken:
-Vindt zichzelf fantastisch en enorm belangrijk(hij overdrijft zijn prestaties en talenten,
verwacht dat men hem erkent als een superieur persoon zonder dat zijn prestaties hie
aanleiding toe geven)
- Is gepreoccupeerd met fantasieen over onbeperkt succes, macht, brille. Schoonheid ,of de
ideale liefde.
- Gelooft dij hij speciaal en uniek is en dat hij slechts begrepen kan worden door andere
speciale mensen, bij voorkeur met een hoge status, van wier kring hij eigenlijk ook deel zou
moeten uitmaken
- Eis excessieve bewondering
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller PattyDeijkers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53920 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now