Samenvatting Sociaal Recht in essentie, negende editie

Sociaal Recht
Deel 1: Inleiding
Sociaal recht:
< 19e eeuw
1789: Franse Revolutie  Liberté, Egalité et Fraternité
 Ancien Régime: gilden, standenmaatschappij (clerus, adel, …) (gilden verboden
door Franse Revolutie)
1804: Code Napoléon: wilsautonomie, contractsvrijheid
Probleem: Industriële Revolutie
Platteland  fabrieken in en rond de steden
 uitbuiting van arbeidersproletariaat = Sociale Kwestie (reactie daarop: ontstaan van
het sociaal recht)
 arbeiders verenigen zich:
- vakorganisaties (vakbond) (waren eigenlijk verboden). Probleem: geen
syndicale vrijheid
 in 1867 toegelaten (pas na WOI “volledige syndicale vrijheid”)
- maatschappijen voor onderlinge bijstand (MOB)
- politieke partijen. Probleem: politieke vrijheid
- coöperaties

Hoofdstuk 1: Wat is sociale wetgeving eigenlijk?
 Sociale wetgeving: geen duidelijk afgebakend geheel
 Gemeenschappelijke kenmerken
- Bijzonder doel:
 Bescherming van belangen van de werknemers
 Bevorderen van hun welzijn
- Beschermingswetten en sociale verzekeringswetten
- Sociale wetgeving omvat dus:
 Arbeidsrecht
 Socialezekerheidsrecht
 Sociale wetgeving: poging tot schematisch overzicht:
- Individuele relaties tussen werkgever en werknemer
- Collectieve relaties tussen werkgevers en werknemers
- Beschermingsmaatregelen voor werknemers
- Arbeidsvoorziening
- Sociale zekerheid
- Minimumvoorzieningen
- Geschillen van sociaal recht

 Sociaal Recht
= sociale correctie op het burgerlijk recht
1. Arbeidsrecht (arbeidsverhouding op de werkvloer) Modernisering Europees en
2. Sociale zekerheid (bescherming buiten de arbeidsverhouding) Internationaal Recht
 sociaal risico

,1. Arbeidsrecht
1.1. Individueel arbeidsrecht
 Overeenkomstenrecht
- Wet van 3 juli 1978 op de AO
- Wet 1978 tijdelijke arbeid, uitzendarbeid
- …
 Arbeidsreglementering
- Arbeidswet 1971: arbeidsduur (max 9u/dag, gemiddeld maar max 38u/week)
Zwangerschapsrust (15 weken)
Nachtarbeid (in principe verboden, uitzonderingen)
- Wet arbeidsreglement 1965
- Wet bescherming van het loon 1965  Trucksysteem (ipv met geld betaald
worden, met producten uit de fabriek)
- Feestdagenwet
 Arbeidsbescherming
- Welzijnswet 1995  Welzijnscodex (= KB)

1.2. Collectief arbeidsrecht
 Collectieve arbeidsverhoudingen
- Onderneming:
o Ondernemingsraad: vanaf 100 WN Informatie en
o Comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) (opgericht door overlegorganen
welzijnswet) vanaf 50 WN
 Syndicale delegatie onderhandelt bedrijfs CAO’s
- Bedrijfstak: Paritair Comité
- Interprofessioneel:
o Nationale Arbeidsraad (NAR)
 CAO over GGMMI = gewaardig gemiddeld minimum maandinkomen
! CAO’s kunnen door de Koning ge-AVVd worden = algemeen verbindend verklaard !

2. Sociale Zekerheid
= Bescherming tegen: schade (onvrijwillige werkloosheid, handicap, armoede,
pensioengerechtelijke leeftijd, arbeidsongeschikt (minstens 66%)
professionele risico’s (arbeidsongevallen, beroepsziekten)
 Vervangingsinkomen (werkloosheidsuitkering, arbeidsongeschiktheid, rustpensioen)
 Aanvullend inkomen (tussenkomst en gezondheidsinkomen, gezinsbijslag (
groeipakket)

Hoofdstuk 2: Bronnen van sociale wetgeving
1. Internationale rechtsbronnen
1.1. Bilaterale verdragen
 Verdrag tussen België en één ander land
 Regels van toepassing op werknemers afkomstig uit het ene land die in het andere land
gaan werken
1.2. Multilaterale verdragen en instellingen
 Internationale Arbeidsorganisatie (IAO): conventies en aanbevelingen
 Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO): beslissingen,
akkoorden, aanbevelingen en resoluties
 Raad van Europa: EVRM, Europees Sociaal Handvest
 Internationale Vereniging voor de Sociale Zekerheid (AISS)

, De Benelux Economische Unie
 Europese Unie: is het belangrijkst
 6 hoofdinstellingen:
o Europese Raad
o Europese Commissie
o Europese Raad van Ministers
o Europees Parlement
o Europees Hof van Justitie
o Europese Rekenkamer
 4 nevenorganen:
o Economisch en Sociaal Comité
o Comité van de Regio’s
o Europese Investeringsbank
o Europese Centrale Bank
 Europese rechtsregels:
o Worden uitgevaardigd door de Raad en de Europese Commissie na raadpleging
van het Europees Parlement
 Hiërarchie van Europese rechtsregels op basis van hun binding:
o Verordeningen: rechtstreekse uitwerking in alle lidstaten
o Richtlijnen: verplichte omzetting in nationale wetgeving
o Besluiten: rechtstreekse toepassing op welbepaalde bestemmeling(en)
o Aanbevelingen: binden de lidstaten niet
o Adviezen
 Mogelijkheid Europese “cao’s” algemeen bindend te verklaren
 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie
o Is ook belangrijk voor het Belgische arbeidsrecht

Hiërarchie van nationale rechtsbronnen
Art. 51 Wet 1968 op CAO

2. Nationale rechtsbronnen
2.1. Sociale grondrechten
 Artikel 23 van de Grondwet (geen directe werking voor de burger – wel richtlijn en
doelstelling voor de overheid)
2.2. Sociale rechtsbronnen
 Wetten en decreten
 Koninklijke besluiten
 Ministeriële besluiten
 Rechtspraak en rechtsleer (in België geen precedentenrecht)
 Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s)
 Het gebruik
 De eenzijdige verbintenis
2.3. Hiërarchie van de nationale rechtsbronnen
1. Dwingende bepalingen van de wet
2. Algemeen verbindend verklaarde cao’s
3. Niet algemeen verbindend verklaarde cao’s wanneer de werkgever lid is van een
organisatie die de cao ondertekend heeft of de cao zelf ondertekende
4. Geschreven individuele arbeidsovereenkomst

, 5. Niet algemeen verbindend verklaarde cao waarbij de werkgever (die de cao niet
ondertekende of geen lid is van een ondertekende organisatie) behoort tot het ressort
van het PC
6. Arbeidsreglement
7. Aanvullende bepalingen van de wet
8. Mondelinge individuele arbeidsovereenkomst
9. Gebruik

Hoe deze hiërarchie interpreteren?
 Een lagere norm mag slechts afwijken van een hogere norm als
- hij hiermee niet strijdig is
- of de rechten van de werknemer vermindert
- of zijn plichten verzwaart

1. Dwingende bepalingen van wet
- Dwingend in voordeel van werknemer
2. Ge-AVVde CAO’s
- NAR
- Paritaire Comité
- Paritair Subcomité
3. Niet ge-AVVde CAO als WG tekende of aangesloten
- NAR
- PC of PsC
- Buiten paritair orgaan: onderneming
4. Geschreven individuele arbeidsovereenkomst
5. Niet – geAVVde CAO als de WG niet tekende of niet aangesloten is
6. Arbeidsreglement
 Ondernemingsraad of WGN overleg met WN
7. Aanvullende bepalingen wet +/- vangnet
VB: ziek  WG onmiddellijk verwittigen
Eventueel: ziektebriefje
Als termijn niet geregeld is: binnen 2 werkdagen
8. Mondelinge Arbeidsovereenkomst
= steeds AOT (onbepaalde tijd) (vast contract)
9. Gebruik
- Besteding
- Vast
- Algemeen



Deel 2: Arbeidsrecht
Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen van de arbeidsovereenkomstenwet van 3
juli 1978 (BELANGRIJKE WET)
1. Toepassingsgebied van de Arbeidsovereenkomstenwet
1.1. Wat is een arbeidsovereenkomst?
 Een wederkerige overeenkomst  eenzijdig statuut (ambtenaar)
 Voor het verrichten van arbeid  volgen van opleiding (leerovereenkomst)
 Tegen loon  onkostenvergoeding (vrijwilligerswerk)
 Onder gezag van een werkgever  geen gezag (zelfstandige
aannemingsovereenkomst)