Grondslagen - Samenvatting van ALLE stof voor tentamen
3 views 0 purchase
Course
Grondslagen van het recht (RGBUSBR001)
Institution
Universiteit Utrecht (UU)
Book
Grondslagen van het recht 2: Achtergronden
Samenvatting van alle colleges (geordend per week), dus hoorcolleges, evaluatiecolleges en werkgroepen. Ook alle literatuur, online en op papier, staat erin. Kortom, alles wat je nodig hebt om voor het tentamen voorbereid te zijn.
Week 1 aantekeningen
5 functies van het rechtssysteem:
- Het scheppen van gedragspatronen waardoor (andermans) gedrag voorspelbaar wordt;
- Niet-gewelddadige conflictbeslechting;
- Ontplooiing en autonomie van de burger;
- Rechtvaardige verdeling van schaarse goederen;
- Kanaliseren van sociale verandering.
3 visies op recht:
- Regels zijn regels: rechter mag geen oordeel vellen over rechtvaardigheid van een wet;
- Recht bestaat uit hogere beginselen;
- Recht moet rekening houden met maatschappelijke belangen.
6 onderscheidingen:
- Publiekrecht vs privaatrecht;
- Positief/geldend recht vs wenselijk/ideëel recht (let op: positief heeft altijd gelding. De
effectiviteit gaat over de vraag of het nageleefd wordt (vgl. gedoogbeleid));
- Materieel recht vs formeel recht:
o Materieel: rechten en plichten van individuen;
o Formeel: hoe het materiële recht gehandhaafd wordt.
- Nationaal recht vs internationaal recht;
- Dwingend recht vs aanvullend recht:
o Dwingend: een wet die voor iedereen geldt;
o Aanvullend: een wet die geldt voor diegenen die zelf niet geregeld hebben (bijv. voor
hen die niet over de verdeling van de erfenis bepaald hebben, gelden bepaalde
regels).
- Objectief recht vs subjectief recht:
o Objectief: ‘law’;
o Subjectief: ‘right’.
Soorten regels:
- Sanctienorm;
- Bevoegdheidsverlenende norm;
- Gedragsnorm:
o Een norm die iets gebiedt;
o Een norm die iets verbiedt;
o Een norm die iets toestaat.
Bestuursrecht: bevoegdheden van bestuursorganen, gaat over de uitvoering;
Staatsrecht: hoe de staat is opgebouwd.
,Week 2 aantekeningen
Recht is op te delen in drie perspectieven:
- Recht is recht;
- Bereiken van gerechtigheid;
- Bereiken van doelen of belangen.
Het recht kent a.d.h.v. deze perspectieven drie theorieën:
- Rechtspositivisme (rechtszekerheid): het recht komt niet altijd overeen met
moraal/rechtvaardigheid. Rechters mogen niet hun ideaal recht mee laten wegen. Zo leidt
rechterlijke objectiviteit tot rechtszekerheid. Recht moet zich ook afzijdig houden van politiek
en beleid. Er is een scheiding tussen recht en moraal. Het maken van goede wetgeving is de
verantwoordelijkheid van het volk/wetgever, niet de rechter.
o Tegenargument: de wetgever kan niet elke (uitzonderlijke) situatie voorspellen. De
wetgever is niet feilloos.
- Natuurrecht (rechtvaardigheid): vroeger leefde men in een natuurtoestand: men kende
alleen zijn eigenbelang en streefde dat na. In deze toestand is geen recht te vinden. De vraag
is nu: hoe heffen we de natuurtoestand op? Door elkaars belangen en vrijheden te erkennen
kan vrede ontstaan. Het hoger gelegen belang is het respecteren van een ieders belangen.
Recht is dus wederkerigheid. Recht en rechtvaardigheid zijn onlosmakelijk aan elkaar
verbonden. Er bestaan natuurlijke, universele, morele regels, die rationeel te beredeneren
zijn: tribunaal van het gezond verstand. Richt op de geest van de wet.
o Tegenargument: er zijn slechts enkele regels echt universeel.
- Rechtsrealisme (doelmatigheid): recht dient tot maatschappelijke belangen/doelen te leiden.
Recht en maatschappij zijn met elkaar verbonden. Het is niet een kwestie van rechtelijke,
abstracte theorie, maar van menselijke werkelijkheid. Eén te zijn met het volk is noodzakelijk
voor het gezag van de rechter. Recht is ingebed in de maatschappij. Daarom verandert recht
ook constant. De normen en waarden van de bevolking is leidend.
o Tegenargument: flexibiliteit kan leiden tot conflicteren met rechtszekerheid.
Week 3 aantekeningen
Rechtspositivisme (H.L.A. Hart)
In een primitieve samenleving gelden primaire regel (gewoonte, groepsmoraal):
- Gebruik van geweld wordt beperkt;
- Eigendom moeten worden beschermd;
- Afspraken moeten nagekomen worden;
- Sancties.
, In een complexe samenleving, die vaak pluriform is, zijn er geen primaire regels meer; iedereen hoort
tot een andere sociale groep en heeft andere regels. Een complexe samenleving kán geen primaire
regels hebben:
- Onzekerheid: wat zijn de regels? Iedereen hoort tot een ander sociale groep;
- Primaire regels zouden de moderne samenleving een statisch karakter geven. Primaire regels
(gewoonte, groepsmoraal) veranderen uiterst langzaam;
- Het is onduidelijk hoe gehandhaafd en beslecht moet worden.
In een juridische samenleving gelden primaire én secundaire regels. Deze lossen de problemen van
de pre-juridische samenleving op (onzekerheid, statisch karakter, onduidelijkheid over handhaving
en geschilbeslechting):
- Herkenningsregels: de sociale conventie die de algemene kenmerken specificeert waar een
regel aan moet voldoen om als recht te gelden. De manier om erachter te komen welke
regels rechtsregels zijn en welke dat niet zijn, bv. morele regels etc. Voorbeeld: als
uitgevaardigd is door de wetgever en gepubliceerd is. Of (Common Law, Engeland): als een
rechter het heeft bepaald, is het een rechtsregel;
- Veranderingsregels: er geldt een procedure om regels te maken en veranderen;
- Rechtsspraakregels: strafprocesrecht; de regels die bepalen hoe regels gehandhaafd worden
en hoe de rechterlijke macht is gestructureerd;
In de moderne samenleving gelden dus secundaire regels. Deze staan los van de morele regels van de
primaire regels. Recht en moraal zijn dus gescheiden. Het probleem met dit verschil tussen recht en
moraal is dat het recht in verkeerde handen kan vallen. Hart zegt dat we dit op de koop toe moeten
nemen.
Rechtspositivisme:
- Normatief: recht is recht en iedereen moet zich eraan houden;
- Descriptief (Hart): recht is recht, maar het individu mag ervan af wijken, terwijl het recht wel
gehandhaafd moet worden. Zo geeft het ruimte aan alle morele waarden.
Natuurrecht:
Recht is moraliteit. Een heerser moet niet alleen gebonden zijn aan de wetten hem dienen, daarom
moet recht aan rechtvaardigheid getoetst worden. Recht is aanwezig in allen en is te verklaren vanuit
de ratio. Iedereen heeft mensenrechten, hoewel niet elke overheid ze erkent. Het probleem is de
vraag of onrechtvaardig recht ook recht is. Augustinus: lex iniusta non est lex. Er zijn dus twee
soorten wetten. Rechtvaardige en onrechtvaardige wetten. Die laatste heeft geen bindingskracht.
Een ander probleem is wat rechtvaardig is; wie bepaalt dat?
(Gustav) Radbruch-formule: in de regel geldt het positieve recht, ook als het onrechtvaardig is.
Ongehoorzaamheid is pas toegestaan als het positieve recht zo ondraaglijk onrechtvaardig wordt dat
het de naam recht niet meer kan dragen. Dit is het geval als de wetgever niet gelijkheid (de kern van
rechtvaardigheid) als doel heeft. Recht is een stelsel van regels dat uitdrukking wil geven aan
rechtvaardigheid.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jrva. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.81. You're not tied to anything after your purchase.
