Summary
Samenvatting taalkunde 2e fase vwo van hulsof et al
- Course
- Institution
8,5 gehaald op tentamen samenvatting hoofdstuk 1-7 van het boek Taalkunde 2e Fase VWO, van Hulsof et al...'
[Show more]
Seller
Follow
s1160236
Content preview
Hoorcollege 7 september 2021 (h1,2) pp1- Taalkunde
Bekijk leerdoelen (gebruik onder andere dit als basis voor
samenvatting)
Deze staan op de PowerPoints
Taal en communicatie en taalvariatie
Communicatie is informatie uitwisseling. Kan via non-verbaal,
verbaal, (gesticuleren) gebaren, schrijven en signaleren
Communicatiemodel
- Zender boodschap ontvanger
Bij het communicatiemodel kan ruis ontstaan door onleesbaarheid,
onverstaanbaarheid of een taalbarrière
Communicatie kan overgedragen worden via stem, handen, ogen,
gezichtsuitdrukking en oren.
Er zit een verschil tussen taal en communicatie
Signalen
Een hoorbaar of zichtbaar gedrag dat een boodschap
overdraagt
(knikken, schudden, wijzen, emoties uitdrukken via
gezichtsexpressie)
Bij taal hoort bewustzijn van wat gezegd wordt. Ontbreekt dit, is er
sprake van communicatie
Brabbelen (bv 9 maand oude baby) is een combinatie van klanken
en een voorteken van taal.
Kenmerk taal:
- Taal is productief
Het is dus mogelijk om nieuwe, nog niet bestaande woorden en
zinnen te maken (gebarentaal is ook productief)
- Mensen zijn productief met taal, dieren niet. Een eigenschap
van mensentaal is dat we, nieuwe, betekenisvolle signalen
kunne maken door eenheden te combineren tot grotere
gehelen terwijl bij dieren b.v. het ontbloten van de kaak altijd
agressie betekent.
, - Ook al heb je nog nooit iets eerder gehoord, kan het toch
volkomen te begrijpen zijn.
- Het aantal woorden is niet oneindig maar de boodschappen die
ermee kunnen worden gevormd wel. De
combinatiemogelijkheden van woorden maken taal productief.
Dieren hebben ook productiviteit zoals bijvoorbeeld de bijendans
waarin richtingen en snelheden gebruikt worden als
communicatiemiddel waarmee oneindig aantal boodschappen kan
worden gecommuniceerd. ws
- Culturele transmissie
Overdracht van informatie aan de volgende generatie (heeft
gebarentaal ook)
- Hond hoeft niet te leren blaffen. Er is dus geen overdracht
- Een aap kan gebarentaal leren, maar zal dit niet overdragen
(mens kan dit wel doen)
- Er is wel culturele transmissie bij dieren: het leren van een
vocaal communicatiesysteem is enkele keren los van elkaar
geevolueerd bij een aantal diersoorten.
- Mensen kunnen praten via ontkenningen / sprake van
verplaatsing (over dingen praten buiten plaats en tijd waar die
dingen plaatsvinden). Mensen kunnen ook discussies aangaan
en liegen.
- Verplaatsing in bijendans: bijen maken duidelijk waar het
gevonden voedsel ligt. Wat uniek is bij de mensentaal is dat
mensen kunnen praten in ontkenningen, praten over hier EN
daar, net als liegen en discussies aangaan.
Verschil dieren- en mensentaal:
- Woorden kunnen zowel verwijzen naar dingen als emoties
uitdrukken/oproepen
Een dier waarschuwen op een arend gaat niet via woorden
maar signaal dat gevaar uit lucht aangeeft. dat signaal is een
koppeling tussen een alarmgeluid en een aansporing om
veilige plek te zoeken . het alarmsignaal is een verwijzing,
maar geen symbolische zoals woordinterpretatie van mensen.
Dit blijkt uit het feit dat het signaal niet in andere contexten
gebruikt kan worden en dan een andere betekenis kan krijgen.
Het dier was het alarmsignaal gaf kan niet zeggen dat die
arend bijvoorbeeld al heeft gegeten.
, Symbolische tekens die niet (alleen maar) gedrag sturende
signalen zijn maar naar een aspect van gedeelde kennis over
omgeving verwijzen, zijn niet beperkt tot mensen
(gebaartaalsprekende apen hebben kunnen dit soms ook)
- Menselijke taal heeft gearticuleerdheid; (iets, bij mensen een
zin) zin bestaat uit onderdelen, woorden, die zelf een betekenis
hebben (verkeersborden) dit is niet uniek aan mensen, denk
aan bijendans. (gebarentaal heeft ook aparte woorden in een
zin, dus gearticuleerdheid)
- Verkeersborden is een gearticuleerd communicatiesysteem.
Namelijk (de drager) de rode circel: betekent altijd mag niet
(…)
In menselijke taal kunnen we wel uniek met beperkt aantal klanken
veel mogelijkheid tot communicatie creëren.
Productief aspect: in menselijke taal kunnen uitingen gevormd
worden door meerdere elementen (elk met betekenis) samen
te voegen.
Diezelfde aspecten komen terug in verschillende
boodschappen: ik ben boos ik, ben, boos zijn te
onderscheiden. Een boodschap waarin onderdelen met
specifieke waarde te herkennen zijn = gearticuleerdheid
Het grommen van een hond is bijvoorbeeld geen gearticuleerdheid
want de grom heeft geen te onderscheiden onderdelen die met
dezelfde functie in andere hondenuitingen ook voorkomen, dus
waarmee andere hondenuitingen te maken en te begrijpen zouden
zijn
- Dubbele articulatie binnen taal
Dubbele articulatie talige boodschappen die zijn opgebouwd uit
betekenisvolle kleinere eenheden, die zelf weer zijn
opgebouwd uit betekenisloze kleinere eenheden
- Een gesproken zin is opgebouwd uit woorden. Woorden weer
uit klanken. Woorden hebben betekenis, de klanken niet =>
variaties mogelijk
Klanken zijn nietszeggend in tegenstelling tot woorden
- 1 klank verandert de hele betekenis wanneer toegevoegd of
verwijderd
- Het effect van dubbele articulatie is dat de kleinste
betekeniseenheden van taal niet direct verbonden zijn aan de
kleinste vormeenheden (afzonderlijke klanken), maar aan
, combinaties van die vormeenheden lettergrepen of
combinaties hiervan. Het woord boek b of oe drukken
betekenis van woord niet uit, het zit hem in de combinatie van
de klanken.
- In dierlijke communicatiesystemen is een bepaalde functie
direct gekoppeld aan een vormeenheid. Een bij kan de
kwispelbeweging niet combineren met het ronde deel van de
dans om daarmee iets totaal anders aan te duiden dan afstand
en richting van voedsel (b.v. indringers aanduiden)
- Dubbele articulatie: klanken zijn betrouwbaarder en beter te
onderscheiden dan afzonderlijke klanken. Dus door betekenis
te geven aan combinaties van klanken kunnen met hetzelfde
geluidsbereik op een betrouwbare manier gecommuniceerd
worden. Dieren gebruiken bijvoorbeeld ie voor veilig en i voor
gevaar verwarring door articulatie ipv dubbele.
- uniek voor menselijke taal: ja
Verschillen binnen talen heet taalvariatie, dit wordt mogelijk
gemaakt via het spreken van dialecten.
Een taal is te herkennen als aparte taal wanneer:
1. Taalafstand (genoeg verschil van andere talen)
2. Taalwil (de sprekers ervan willen graag dat kunnen kinderen
hun taal ook leren)
3. Taalstatus (de taal heeft binnen de gemeenschap een bepaalde
status)
Deze drie punten leiden tot de formele erkenning van een taal door
de nationale overheid en door de internationale gemeenschap.
Dit is een bevestiging van de FEITELIJKE status van de taal.
- Verschil TAAL, DIALECT, ACCENT:
(Standaardtaal) Vertegenwoordigd de norm van de
taalgebruikers en is de taal waarvan onder andere de overheid,
het onderwijs, de media en de rechtspraak zich bedienen
(stadsdialect) taalgebruik van inwoners uit bepaald gebied
(accent) persoonlijke of regionale uitspraak van de
standaardtaal
ABN Standaardnederlands
Rond 1900 naam voor spreektaal die werd opgenomen als norm
naast de schijftaal (gesproken in elite West-NL)
,Straattaal, whatsapp-taal is een voorbeeld van een sociolect
Verschil sociolect en jargon is: jargon is vaktaal en sociolect wordt
alleen gebruikt binnen een bepaalde setting
Samenvatting H1, H2, H3, H4 en H5
H1: taal en communicatie
1.2 mensentaal en communicatie bij dieren
Signalen bij dieren kunnen ervoor zorgen dat dieren overleven (b.v.
wegrennen wanneer tegenstander tanden laat zien en deze er
gevaarlijker uitzien dan de jouwe of een gevecht afbreken wanneer
je ziet dat de tegenstander zich na jouw signaal terugtrekt waardoor
een gevecht vermijden kan worden)
Zelfstandige vorm van gedrag is:
Het gedrag heeft op zichzelf de functie het gedrag van de
ander te beïnvloeden het is een signaal
Hoorbare signalen zijn signalen gebaseerd op geluiden die
geassocieerd zijn met nuttig gedrag dat in de 1e instantie niet
communicatief is (b.v. diepe ademhaling voor het aanvallen of een
jong dat benauwt is ademt om aandacht moeder te trekken)
Communicatie is een manier om het gedrag van een ander dier te
beïnvloeden, maar een minder directe vorm dan lichamelijke
interactie
Een communicatiesysteem kan ontstaan als die indirectheid voor
zowel zender als ontvanger voordelen oplevert. Een communicatie
systeem is gedrag dat geritualiseerd is
- Een dier dat gaat aanvallen ademt diep. Weet een ander dier
wat het ademen betekent, heeft het een voordeel. Het diep
ademende dier kan in die paar seconden de aanval afbreken
wanneer nodig en zo het risico van een gevecht uit de weg
gaan.
Er is sprake van communicatie als het ene dier gedrag vertoont dat
gericht is op een ander dier waarbij de reactie van dat dier een
voordeel oplevert voor het communicerende dier. Het gedrag van
het communicerende dier is een signaal
, 1.2.5 weinig klanken, oneindig veel woorden
Menselijke taal is dus productief omdat we oneindig veel
boodschappen kunne maken door signalen (woorden) te
combineren, maar we ook heel makkelijk nieuwe signalen (woorden)
leren en maken en dat zonder de beperkte klanken waarmee we dat
doen uit te breiden
Verschil dieren! dieren zijn hierin beperkter: apen kunnen niet
meer dan 100 klanken leren, meestal tientallen, en dieren breiden
hun communicatiesysteem niet zomaar uit met nieuwe signalen
1.3 weinig klanken versus veel signalen : dubbele articulatie
Waarnemingsgeheugen kan het aantal mogelijke signalen van
mensen beperken doordat je een woord moet kunnen onthouden /
herkennen + kunnen uitspreken.
Gemiddeld 30.000 woorden die volwassene kent
Vanwege dubbele articulatie omvat menselijke taal twee systemen
van regels voor het combineren van onderdelen tot grotere gehelen.
Twee grammatica:
1. Grammatica voor betekenisloze klanken en lettergrepen
2. Grammatica voor betekenisvolle woorden en zinnen
De grammatica van klanksysteem bepaalt hoe klanken met elkaar
gecombineerd kunnen worden, hoe lettergrepen in elkaar zitten, hoe
accenten verdeeld zijn erover b.v.
Fonetiek = studie van spreken en verstaan bestuderen van het
klanksysteem: hoe worden klanken gerealiseerd
Fonologie = de studie van regelmatigheden in klankstructuren:
klanksystemen binnen gesproken taal
Grammatica gewone zin van het woord = vastleggen hoe eenheden
met betekenis tot grotere gehelen kunnen worden gecombineerd +
hoe samengestelde zinnen enz. in elkaar zitten
Gewone grammatica heeft alleen zin in vocale
communicatiesystemen met dubbele articulatie want de grammatica
in het algemeen subtiele en abstracte betekenissen uitdrukt (is iets
meervoud, verleden tijd of -on-bepaald) als een taal maar tientallen
woorden omvat heeft het geen zin om ze volgens vaste patronen te
combineren plus heeft het geen zin om een deel van die beperkte
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller s1160236. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now