Summary
Samenvatting Historische Context 1 Feniks VWO
- Course
- Level
- Book
Samenvatting Historische Context 1 (Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden).
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
daniquevangeest
Content preview
De Republiek der Zeven VerenigdeNederlanden, 1515-1648
1.1: Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden, 1515-1572?
Kenmerkende Aspecten:
- De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van
steden.
- He begin van staatsvorming en centralisatie.
- De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-
Europa tot gevolg had.
- Het streven van vorsten naar absolute macht.
In de 15/16e eeuw werd de positie van de stedelijke burgerij sterker door de opbloei van handel en
nijverheid. De uitbreiding van privileges in ruil voor belastingafdrachten aan de vorst botste met
het centralisatiebeleid van Karel V, die landsheer werd van (uiteindelijk) alle 17 de gewesten. De
Opstand begon als een meningsverschil over de manier waarop de overheid moest reageren op
de aanhang voor het protestantisme onder een minderheid van de Nederlandse bevolking.
Discussies over het geloof hadden in het begin van de 16 e eeuw tot een scheuring binnen de
rooms-katholieke kerk geleid.
Luther verkondigede dat de machtsaanspraken en zelfgemaakte wetten en regels van de kerk
onterecht waren. Alleen de bijbel was richtinggevend en moest daarom in de volkstaal worden
verspreid. Tegen de aflatenhandel stelde hij 95 stellingen op. De paus deed hem in de kerkelijke
ban. In 1521 vond er op de Rijksdag te Worms een theologische discussie plaats. Daarna sprak
Karel V ook de Rijksban over hem uit, waardoor hij vogelvrij werd verklaard. Luther vond steun
voor zijn opvattingen bij Duitse vorsten. In 1555 werd met een afspraak afgedwongen dat de vorst
het geloof van zijn onderdanen voortaan bepaalde. In de Nederlanden versterkte Karel V het
centrale bestuur door de instelling van de drie Collaterale Raden in 1531. Hier kreeg een andere
protestante kerkhervormer, Calvijn, meer volgelingen dan Luther. De calvinisten waren van
mening dat lagere overheden zich tegen een hogere overheid mochten verzetten als deze Gods
geboden niet juist diende. Karel V vervolgde deze ketters streng. De bestaande plakkaten tegen
de andersgelovigen werden verscherpt. Onder de burgers kregen de nieuwe plakkaten (1550)
tegen de ketters de naam Bloedplakkaten. Bestaande privileges moesteen daarvoor wijken. Veel
Nederlanders twijfelden aan de zin van strenge vervolging en waren bezorgd over de aantasting
van hun privileges. De adel diende in april 1566 een verzoek in om de ketterwetgeving te laten
opheffen. Een tijdelijke opschorting van de ketterwetgeving leidde tot meer calvinistische activiteit
en de Beeldenstorm. Filips II gaf de adel hiervan de schuld, en stuurde Alva om orde op zaken te
stellen. Die stelde de Raad van Beroerten in, die hard optrad en ook bij katholieken impopulair
was. Duizenden vluchtten naar het buitenland, riep vanuit Duitse ballingschap op tot verzet, maar
vond weinig weerklank. Zijn invasie mislukte. Hij gaf de watergeuzen toestemming een guerrilla te
opstand te ontketen in Holland, Zeeland en een aantal steden elders in de Nederlanden. Een deel
van de Statenvergadering van Holland riep Oranje uit tot stadhouder.
Verplichte voorbeelden:
- Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms (1521)
- Instelling van de drie Collaterale Raden (1531)
- Instelling van de Bloedplakkaten.
, Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms (1521)
Martin Luther leefde in grote angst. Ondanks al zijn boetedoeningen wist hij niet zeker of God hem
zou willen vergeven. En als je geen vergeving van de zonden kreeg dan was het eeuwige
zielenheil niet voor je weggelegd. Aan dezelfde universiteit als waar hij zelf had gestudeerd werd
hij enkele jaren later professor in de studie van het Oude en Nieuwe Testament. Hiervoor moest
hij de bijbel intensief bestuderen en zo werd hem volkomen duidelijk dat de zondige mens de
eeuwige zaligheid niet kan verdienen door goede werken. Alleen de kracht van het geloof kan
volgens Luther een mens in het reine brengen met God.
Luther vond het dan ook verschrikkelijk dat er priesters en monniken door het Duitse Rijk reisden,
die in opdracht van de paus aflaten verkochten. Met een aflaat (een verklaring op papier) konden
gelovigen volgens de katholieke kerk de boetedoening voor hun zonden afkopen .daarmee
zouden ze hun zielenheil redden. Voor de paus betekende de aflatenverkoop een mooie
inkomstenbron die hij goed kon gebruiken voor de bouw van de Sint-Pieterskerk in Rome: ‘’Zo
gauw de munt in de geldkoffer klinkt, het zieltje in de hemel springt’’.
In 1517 stelde Luther 95 stellingen op tegen de aflatenverkoop. Het was zijn bedoeling om door
een vreedzame discussie tot afschaffing van de aflatenhandel te komen en dus tot een begin van
hervorming van de kerk van binnenuit, doordat de stellingen ook in druk verschenen, raakten ze
snel verspreid en kreeg Luther veel medestanders. Later gaf hij toe dat de publicatie van de
stellingen het begin van de Reformatie had betekend.
De kritiek op de aflatenprediking werd steeds heftiger en Frederik de Wijze verbood de
aflaatpreken in Saksen. De aflaatpredikers verlegden echter hun werkterrein naar Brandenburg,
waar ze nog wel toegelaten werden. In 1518 schreef Luther de Resolutiones waarin hij zijn
opvattingen over de aflaten verder verduidelijkte. De paus was echter niet gediend van Luthers
visie en liet de kerkelijke leer over de aflaten zo vastleggen dat die voor Luther onaanvaardbaar
was. Vervolgens dreigde hij de vasthoudende Luther in de kerkelijke ban te doen, wat betekent
dat Luther uit de kerk gezet zou worden en volgens de leer van de kerk uitgesloten zou zijn van de
genade van God. Luther verbrandde openlijk de pauselijke brief waarin hem dit werd meegedeeld.
Na deze belediging organiseerde de paus een ketterproces tegen Luther. Frederik van Saksen
weigerde echter zijn professor uit te leveren aan Rome. De paus vaardigde daarop in januari 1521
de ban uit tegen Luther. Onder vrijgeleide mocht Luther naar Worms reizen; dat wil zeggen:
niemand mocht hem op die reis arresteren als ketter. In Worms zou Luther tijdens de Rijksdag
voor keizer Karel V, de rijksvorsten en een aantal belangrijke theologen zijn opvattingen moeten
verdedigen.
Het standpunt van de katholieke Karel V was duidelijk. Met het Edict van Worms werd over Luther
nu ook de Rijksban uitgesproken, evenals over zijn aanhangers. Frederik de Wijze van Saksen
beschermde de verbannen Luther en bood hem onderdak, hier vertaalde de reformator het
Nieuwe Testament in het Duits. Ook al waren Luther en zijn aanhangers vogelvrij verklaard,
Luthers aanhang groeide snel. Steeds meer steden en vorsten in het Rijk gingen over naar de
Reformatie. Geheel volgens Luthers opvattingen organiseerden zij gemeenten en landskerken. De
kerkgebouwen en andere bezittingen, plus de inkomsten daaruit (zoals pachtgelden), namen ze
over. Zo hadden de nieuwe kerken meteen een financiële basis. Een aantal vorsten maakte van
de gelegenheid gebruik om met kerkelijke goederen hun eigen bezit uit te breiden. Karel V
bestreed en overwon de protestante vorsten en steden in de Schmalkaldische Oorlog (1546-
1547). De protestantse vorsten kregen daarna de Franse koning als bondgenoot en dreven Karel
V op de vlucht. Karels broer, de meer gematigde Ferdinand, slaagde erin met de Augsburgse
Religievrede (1555) een compromis te vinden. Door die religievrede kregen katholieken en
lutheranen gelijke rechten. Elke vorst bepaalde voortaan welk geloof in zijn land zou gelden:
‘’wiens land, diens godsdienst’’. Onderdanen die niet volgens het geloof van hun landsheer wilden
leven, konden nar een ander gebied verhuizen. Teleurgesteld over deze nederlaag trad Karel V af
als keizer. Ferdinand volgde hem op.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller daniquevangeest. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
83662 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now