In dit document worden de hoofdstukken 5.1, 5.4, 5.5, 5.7 (lezen) 6.5 (schrijven) ; 7.5 (spellen) samengevat voor de kennistoets van de cursus 'Instructievaardigheden Taal en Engels' in het 2e jaar van de Pabo. Het is een uitgebreide samenvatting, waarin begrippen gemarkeerd zijn.
Succes met ...
5.1 → Achtergronden
Een veel gehanteerde definitie van lezen is: het achterhalen van de betekenis van
geschreven taal. Deze definitie zegt echter nog niets over het doel van lezen. Lezen doe je:
● Als je informatie nodig hebt
● Als je wilt weten hoe je iets moet doen
● Als je je mening wilt geven
● Genieten van een mooi gedicht
Om deze doelen te bereiken, moet je teksten die je hiervoor gebruikt kunnen begrijpen.
Daartoe zet een lezer kennis in. We maken onderscheid tussen twee soorten kennis:
● Kennis van de taal
● Kennis van de wereld
→ Het belang van lezen
Maatschappelijke, culturele en persoonlijke belangen
om volwaardig te kunnen deelnemen aan de maatschappij, moeten we alle teksten kunnen
gebruiken en begrijpen. Het is dan ook nodig om iedere leerling die het onderwijs verlaat, zo
geletterd mogelijk te laten zijn. Geletterd zijn betekent:
● de techniek van het lezen en schrijven beheersen
● Teksten kunnen kiezen en begrijpen die passen bij de doelen die je hebt
→ Als iemand dat laatste niet kan, spreken we ook wel van functioneel analfabeet.
Waarom lezen?
In de definitie van lezen wordt gesteld dat het kunnen begrijpen van teksten om een drietal
redenen van belang is:
● Kunnen lezen
● Kunnen deelnemen aan de maatschappij
● Kunnen genieten van lezen
Lezen en andere taalvaardigheden
Lezen, schrijven, luisteren en spreken zijn taalvaardigheden:
● Expressieve functie → middelen die je in staat stellen om jezelf te uiten
● Communicatieve functie → om met andere te communiceren
● Conceptualiserende functie → om greep te krijgen op de wereld om je heen
Receptieve vaardigheden → lezen en luisteren
Productieve vaardigheden → Spreken en schrijven
Wanneer je lezen en schrijven vergelijkt met luisteren en spreken, zijn er twee opvallende
verschillen:
● Bij lezen en schrijven is de gesprekspartner afwezig
● Het taalgebruik in geschreven teksten in formeler
Modellen van het leesproces
Om inzichtelijk te maken wat lezen is, zijn door diverse onderzoekers modellen opgesteld.
Deze modellen werken we hier kort uit:
● Bottom- upmodel → gaat uit van het idee dat lezen verloopt van lagere-orde
processen (letter- en woordherkenning) naar hogere- orde processen (begrip). De
visuele informatie (letters, woorden) wordt herkend doordat de lezer gebruikmaakt
van onderscheidende kenmerken van die letters (visuele discriminatie). Deze
informatie wordt vervolgens gekoppeld aan een klank (teken- klankkoppeling) Pas
daarna kan er een betekenis toegekend worden.
, ● Top- downmodel → gaat uit van het idee dat lezen verloopt van hogere- orde
processen naar lagere- orde processen. Op basis van visuele informatie activeert de
lezer zijn eerder opgedane kennis en vormt hij tijdens het lezen verwachtingen
(hypothese) over het verdere verloop van de zin of de tekst.
● Interactieve model → gaat ervan uit dat de lagere- orde processen en de hogere-
orde processen elkaar beïnvloeden. Een goed verlopend woord herkenningsproces
zorgt dat begrip gemakkelijker tot stand komt, terwijl door hogere- orde processen
(kennis van de taal en van de wereld inzetten) die herkenning sneller tot stand komt.
Spellende lezers (bottom- upmodel) → blijven lang hakken en plakken
Radende lezers (top-downmodel) → slaan het hakken en plakken te snel over
Wat doet een geoefend lezer als hij leest?
Een goede lezer heeft de volgende kenmerken:
● Hij heeft een leesdoel
● Hij maakt gebruik van aanwijzingen rondom de tekst
● Hij roept eerder verworven kennis op
● Hij kiest voor een bepaalde leesmanier
● Hij maakt al lezend steeds gebruik van zijn kennis van de taal
● Hij gaat tijden het lezen na of hij de tekst nog steeds begrijpt (monitoren)
● Hij bepaalt na het lezen of zijn leesdoel bereikt is
→ De rol van de school
Kennis van de taal
Om betekenis te kunnen geven aan wat hij leest, combineert een lezer verschillende vormen
van kennis van taal:
● Orthografische kennis en fonologische kennis → kennis over de letters en spelling en
over de uitspraak van klanken
● Morfologische kennis → Deze heeft betrekking op de opbouw van woorden en
bevordert het vermogen om de betekenis van een onbekend woord af te leiden
● Semantische kennis → dit betekent dat je weet dat er woorden zijn die verwijzen
naar iets uit onze werkelijkheid en dat er woorden zijn die alleen een grammaticale
betekenis hebben.
● Syntactische kennis → de lezer maakt hiervan gebruik om betekenis toe te kennen
aan de tekst. Als er omdat staat in de tekst, weet de lezer dat er een reden volgt.
● Tekstuele kennis en pragmatische kennis → Een lezer die weet welke tekstsoorten er
zijn en welke functies deze hebben en die tekstsoorten kan herkennen is beter in
staat een tekstkeuze te maken bij zij leesdoel.
Kennis van de wereld
Hoe meer kennis van de wereld je hebt, hoe meer voorkennis je kunt activeren en hoe
eenvoudiger het wordt om teksten te begrijpen. Op school wordt de kennis van de wereld
van leerlingen uitgebreid door veel te lezen en door situaties te creëren waarin ze iets met
dat gelezene kunnen of moeten doen.
Motivatie
Leerlingen blijven motiveren om te lezen is ook een belangrijke rol van de school.
, 5.4 → Praktijk algemeen
→ Fasen in de geletterdheid ontwikkeling
Ontluikende geletterdheid (voorschoolse periode)
Sommige kinderen hebben thuis een rijke taalomgeving gehad, andere niet. Het belang dat
wordt gehecht aan geletterdheid is niet in alle samenleving en niet in alle groepen in een
samenleving even groot. In de ene cultuur vindt men taal belangrijker dan een andere.
Om geletterd te worden, moeten kinderen actief betrokken worden bij mensen, materialen
en gebeurtenissen en zo ervaring opdoen met het plezier dat geschreven taal kan
verschaffen (denk aan voorlezen). Ze moeten ook doorkrijgen welke functies geschreven
taal (net zoals mondelinge taal) kan hebben: communiceren, jezelf uitdrukken en grip krijgen
op de wereld om je heen. Een thuissituatie kan een belangrijke rol spelen hierin.
Beginnende geletterdheid (groep 1,2 & 3)
In de onderbouw van de basisschool worden leerlingen betrokken bij diverse geletterdheid
activiteiten. Voorlezen is hier één van, wat veel belangrijke dingen bevat:
● Ze zien dat in prentenboeken illustraties en tekst samen een verhaal vertellen.
● Door vooraf, tijden en na het voorlezen met leerlingen te praten over het verhaal,
betrekt de leerkracht hen daar actief bij.
● Hoewel jonge kinderen nog niet zelf kunnen lezen, zijn ze wel bezig een lezer te
worden.
● Leerlingen breiden hun kennis van de wereld met behulp van boeken uit
● Leerlingen leren ook meer formele aspecten van het lezen: ze ontdekken
bijvoorbeeld de leesrichting.
→ In groep 3 leren leerlingen de elementaire leeshandeling: het omzetten van geschreven
taal in klanken
Gevorderde geletterdheid (groep 4 tot en met 8)
In groep 4 begint de gevorderde geletterdheid. De leesvaardigheid van leerlingen wordt
groter doordat ze steeds meer verschillende soorten teksten gaan lezen. De leerlingen gaan
teksten gebruiken om doelen te bereiken:
● Om iets te leren van de wereld
● Een mening te vormen
● Om te weten hoe ze iets moeten doen
→ Daarbij leren ze ook over tekstsoorten, tekststructuren en tekstverbanden.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller zoeveldhuizen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.89. You're not tied to anything after your purchase.
