Summary
Samenvatting Van gedachten wisselen (de Brabander)
- Course
- Institution
Samenvatting van 30 pagina's voor het vak Ethiek aan de RU
[Show more]
Seller
Follow
Margot7
Reviews received
Content preview
Van gedachten wisselenHoofdstuk 1 ‘De zelfoefening van het denken’
Filosofie en sociaal werk
1.1
Filosofie wordt steeds populairder door het tijdperk waarin we leven. Door de
ontwikkelingen in technologie en kennis zijn steeds meer dingen mogelijk. Door al die
nieuwe mogelijkheden worden we steeds vaker geconfronteerd met vragen die een
filosofisch karakter hebben. Professionele sociaal werkers worden in de praktijk ook vaak
geconfronteerd met zulke vragen. De antwoorden op zulke vragen zijn niet eenduidig en
de meningen kunnen verschillen.
1.2
Hoe werken de filosofische vragen door in de praktijk van het sociaal werk?
Vooronderstellingen over verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid, respect en over de
relatie tussen individu en samenleving werken concreet door in hoe we cliënten
benaderen.
De manier waarop begeleiders omgaan met hun cliënten wordt voor een belangrijk deel
bepaald door hun opvattingen over mens en maatschappij.
Ook overheids- en instellingsbeleid zijn gebaseerd op een mensbeeld. In de huidige
discussie over burgerschap bijvoorbeeld wordt de mens gezien als rationeel en autonoom
wezen dat zelf heel goed kan bepalen wat goed voor hem is.
Er is een verschil tussen concrete mensen die we tegen het lijf lopen en het beeld van de
mens.
Iemands mensbeeld bepaalt zijn waarden en normen en daarmee zijn handelen niet
eenduidig, waarden en normen zijn abstract en kunnen op verschillende manieren
concrete invulling krijgen. In specifieke situaties kunnen de meningen verschillen over
wat bijvoorbeeld respect is.
1.3
Waarom moeten sociaal werkers zich bezighouden met zulke eigenaardige vragen zonder
eenduidig antwoord?
Juist omdat de eenduidigheid ontbreekt en dat in onze samenleving zichtbaar wordt.
Omdat hun handelen directe gevolgen heeft voor het dagelijks leven van andere mensen,
die ook weer hun eigen normen en waarden hebben.
Sociaal werk wordt als normatieve professionaliteit betiteld, de interventies van sociaal
werkers hebben in veel gevallen een normatief kader. Ze hebben ideeën over wat
normaal is en wat niet.
Sociale werkers moeten hun handelen kunnen verantwoorden en legitimeren omdat
mens- of maatschappijbeelden en waarden en normen geen onweerlegbare feiten zijn, ze
hebben geen objectieve geldigheid zoals een wiskundig bewijs.
Soms kunnen normatieve opvattingen, opvattingen over wat
goed/nastrevenswaardig/normaal is onhoudbaar zijn in het dagelijks leven en ze kunnen
botsen met andere waarden.
Er kunnen allerlei filosofische vragen worden gesteld over het handelen van sociaal
werkers en de ideeën die hieraan ten grondslag liggen. Sociale werkers kunnen echter
niet zomaar hun eigen opvattingen volgen, want:
- Ze moeten zich in eerste plaats aan de wet houden, die cliënten beschermt tegen
willekeurig ingrijpen.
- Ten tweede werken sociaal werkers in een instelling die bepaalde methodes
hanteert.
- Tot slot hebben de cliënten een eigen visie op wat het betekend mens te zijn en
hoe zij hun leven willen inrichten.
Een sociaal werker staat met zijn ene been in het systeem van wetten en regels en met
het andere been in de leefwereld van cliënten en doelgroepen.
Discretionaire ruimte: Er is een spanningsveld tussen de wensen van een cliënt en de
beperkingen die worden opgelegd door het werk. Maar niet alles kan in regels en wetten
worden vastgelegd. Binnen de wettelijke kaders blijft er ruimte bestaan waarbinnen
1
, sociaal werkers naar eigen inzicht kunnen handelen. Die handelingsruimte vraagt van het
dat zij hun handelen kunnen verantwoorden.
Het is een gangbare methode om een dilemma in de praktijk op te lossen door een
stappenplan. Door de belangen tegen elkaar af te wegen in het licht van de morele
waarden. Maar de beroepsethiek wekt hiermee ten onrechte de suggestie dat ze neutraal
is.
1.4
Tot voor kort bestond er een onder een grote groep mensen sterke eensgezindheid over
wat het antwoord op veel filosofische vragen is. Belangrijke mensen, bijvoorbeeld
dominees, vertelde een groot verhaal waarin alles op zijn plaats viel. Tegenwoordig is er
niet meer een algemeen normatief kader (een ‘groot verhaal’) dat vanzelfsprekend door
de meerderheid wordt gedeeld.
- Het Grote verhaal: Een groot verhaal is een verhaal dat zichzelf voor waar houdt.
Het pretendeert alles te begrijpen en op elke vraag een antwoord te hebben.
Daarom zijn ze ongeloofwaardig en onrechtvaardig om dat ze andere verhalen
uitsluiten en ondergeschikt maken. Alle situaties, gedragingen en handelingen
worden herleid tot 1 verhaal. Grote verhalen kunnen hun pretentie om overal een
antwoord op te hebben niet waarmaken (Lyotard, 1987).
- Kleine verhalen: Onze huidige samenleving wordt niet meer vormgegeven op
basis van 1 groot verhaal, maar is een netwerk van kleine verhalen die alle
evenveel recht van spreken hebben, elkaar aanvullen en tegenspreken. De
lappendeken van kleine verhalen laat zich niet meer aaneenrijgen tot een groot
verhaal waarin alle stukken naadloos in elkaar passen.
De verschuiving van een groot naar meerdere kleine verhalen markeert de verschuiving
van een uniforme naar een pluriforme samenleving. Er is steeds meer diversiteit, en
hiermee steeds meer verschillende denkbeelden over mens en maatschappij. Dit heeft
weer invloed op het sociaal werk; we kunnen ons niet langer verschuilen achter grote
verhalen, regels en voorschriften. Daarom kunnen we er niet meer van uitgaan dat we
verantwoordelijk handelen door regels en voorschriften te gehoorzamen.
Verantwoordelijk zijn we op het moment dat we weigeren op voorhand de regels te
gehoorzamen en we de consequenties van ons handelen dragen.
- Sterk verhaal: Het tijdperk van de grote verhalen is voorbij, sommige verhalen zijn
nog steeds dominant. Dit noemen we sterke verhalen, zo’n verhaal probeert
andere verhalen te overtroeven. Het is onwaarschijnlijk en bepaalde aspecten
worden overdreven zodat het verhaal aannemelijk wordt.
Het sterke verhaal dat nu wordt verteld is die over de autonomie
(zelfstandigheid/onafhankelijkheid/zelfbepalen) van de mens.
1.5
De vraag of de mens een vrije wil heeft wordt al eeuwenlang door filosofen
bediscussieerd. Het sterke verhaal van de autonome mens begint in de 17 e eeuw:
Het moderne subject: In de filosofie wordt de autonome mens aangeduid met de term
modern subject. Modern verwijst hier naar moderniteit, er vinden vanaf de 17e eeuw
allerlei ontwikkelingen plaats die de hele westerse cultuur veranderen. Subject betekend
‘wat er onder ligt’, in de moderniteit ontdekt de mens zichzelf als fundament van het
weten en de kennis, en dit heeft als gevolg dat de mens zichzelf gaat onderzoeken.
Het idee van het moderne subject domineert nog steeds het denken over de mens en ligt
ten grondslag aan het idee van autonomie en zelfbeschikkingsrecht.
Er is veel kritiek gekomen op het idee dat de mens autonoom is. De discussie over de
vraag of de mens autonoom is loopt als een rode draad door verschillende visies op
sociaal werk.
1.6
Wat is het verschil tussen filosofie en wetenschap?
Menswetenschappen (sociologie, psychologie, pedagogiek) zijn empirische
wetenschappen, ze onderzoeken waarneembare situaties, gedragingen en kernmerken.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Margot7. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.01. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
66579 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now