Aansprakelijkheid in de financiële sector
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 - Claimcultuur en onrechtmatige daad ..................................................................................................... 6
Kennisclips. ..................................................................................................................................................................................................... 15
Literatuur. .......................................................................................................................................................................................................... 16
T. Hartlief, 'Aansprakelijkheidsrecht voor morgen', NJB 2017/94 ...................................................................................... 16
K.J.O. Jansen, ‘Het subjectieve element van de onrechtmatigheid, Over de structuur van art. 6:162
BW’, NTBR 2007, p. 222-228 ................................................................................................................................................................. 16
Hoorcollege 2 – Dark Waters ................................................................................................................................................... 19
Hoorcollege 3 – Schadevergoeding I ................................................................................................................................... 29
Online meeting – Schade(vergoeding) I........................................................................................................................................ 43
Literatuur ........................................................................................................................................................................................................... 48
C.J.M. Klaassen, Monografieën Nieuw BW-35, tweede druk 2017, nrs. 2-16, 80-83. ................................................... 48
I. Haazen, ‘Schade in een niet-rechtmatig belang', WPNR 6816, p. 827-836, m.n. § 1 en 2. ...................................... 56
S.D. Lindenbergh, ‘Abstracties bij vaststelling van schade’ in S.D. Lindenbergh en A.Ch.H. Franken, Abstracte
schadeberekening, preadviezen VASR, Deventer: Kluwer 2013, p. 1-31 (online te raadplegen) .......................... 57
Hoorcollege 4 – (Bewijs van) Causaal verband ............................................................................................................... 64
Kennisclip ......................................................................................................................................................................................................... 84
Nefalit/Karamus (arrest) ........................................................................................................................................................................ 84
Literatuur. .......................................................................................................................................................................................................... 85
C.J.M. Klaassen, Monografieën Nieuw BW B-35, tweede druk 2017, nrs. 17-45. ........................................................... 85
C.J.M. Klaassen, ‘Kroniek Causaliteit in het aansprakelijkheidsrecht’, AV&S 2012/5. ................................................. 88
C.J.M. Klaassen, ‘Kansschade en proportionele aansprakelijkheid: volgens de Hoge Raad geen zijden van
dezelfde medaille’, AV&S 2013/4........................................................................................................................................................ 89
R.L.M. Cox, ‘Proportionele aansprakelijkheid versus kansverlies - Tussen dogmatiek en praktijk’, NTBR
2016/40. ......................................................................................................................................................................................................... 89
De paragrafen 213-224a inzake toerekening naar redelijkheid uit het voor BR2 voorgeschreven boek T.
Hartlief e.a., Verbintenissen uit de wet en schadevergoeding, Deventer: Wolters Kluwer 2018, 8e druk,
worden bekend verondersteld ............................................................................................................................................................. 91
Hoorcollege 5 – Relativiteit ....................................................................................................................................................... 92
Literatuur ......................................................................................................................................................................................................... 105
I Haazen, ‘Schade in een niet-rechtmatig belang’, WPNR 6816, p. 827-836, m.n. § relativiteit en de daarop
volgende. ..................................................................................................................................................................................................... 105
I. Haazen, 'Relativiteit en causaliteit naar aanleiding van het schietincident Alphen aan den Rijn. Noot bij HR
20 september 2019, ECLI:NL:HR:2019:1409', TVP 2019/4, p. 143-149........................................................................ 106
S.D. Lindenbergh, Alles is betrekkelijk. Over de relatie tussen normschending en sanctie in het
aansprakelijkheidsrecht (oratie Rotterdam), Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2007 .................................. 106
Hoorcollege 6 – Kwalitatieve aansprakelijkheden ........................................................................................................ 107
Geldt HR Dijkdoorbraak Wilnis ook voor art. 6:175 BW?................................................................................................. 117
Online meeting. ........................................................................................................................................................................................... 118
Kennisclip. ...................................................................................................................................................................................................... 125
HR Dijkdoorbraak Wilnis ..................................................................................................................................................................... 125
HR Nijmeegse marktkraam ................................................................................................................................................................. 126
Literatuur. ........................................................................................................................................................................................................ 127
C.J.M. Klaassen, ‘Risico- en foutaansprakelijkheid, twee woorden één gedachte’, in: S.C.J.J. Kortmann (red.),
Op recht (Struycken bundel), Zwolle 1996, p. 137-143. ........................................................................................................ 127
1
, I. Haazen, ‘Risicoaansprakelijkheid voor micro-organismen ‘in’ de uitoefening van een bedrijf: absoluut
gevaar of relatief risico?’, RM Themis 2017/2, p. 56-68, m.n. par. 4-5. ........................................................................... 127
Hoorcollege 7 - Aansprakelijkheid van banken ............................................................................................................. 132
Hoorcollege 8 - Zorgplicht vermogensbeheerder ......................................................................................................... 153
Hoorcollege 9 – overdracht vorderingen, rechten en verplichtingen die overgaan, toerekening,
relativiteit, causaal verband en schadeberekening. .................................................................................................... 172
Hoorcollege 10 – Schade, klachtplicht, onredelijk bezwarende bedingen ........................................................ 198
Literatuur weken 7 – 10 .......................................................................................................................................................................... 221
De invloed van het Europees financieel toezichtrecht op het Nederlands privaatrecht – D. Busch .................. 221
D. Busch, ‘De civiele zorgplicht van banken tegenover professionele beleggers –renteswaps met
(semi)publieke instellingen en het MKB’, ONDR 2013/5. ..................................................................................................... 223
D. Busch, ‘Zijn opslagwijzigingsbedingen in algemene voorwaarden van Euribor-hypotheken onredelijk
bezwarend?’, Ars Aequi (2020), p. 179-186. ............................................................................................................................... 224
D Busch, ‘Bancaire zorgplicht en dwaling bij het aangaan van renteswaps’, Ars Aequi (2020), p. 70-76. ...... 226
D. Busch, ‘De toekomst van de bijzondere zorgplicht in de financiële sector’, NJB 2020/7. ................................. 227
D. Busch, Vermogensbeheer, Monografieën BW deel B6, Deventer: Wolters Kluwer 2014, Hoofdstuk IV & V.
......................................................................................................................................................................................................................... 230
V.P.G. de Serière, ‘Hoofdstuk 2 - Drie arresten over renteswaps, dwaling en zorgplicht’, in: D. Busch e.a.
(red.), Zorgplicht in de financiële sector – Bundel ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Instituut
voor Financieel Recht (SOR Deel 122), Deventer: Wolters Kluwer 2020. ..................................................................... 242
C.W.M. Lieverse, ‘Hoofdstuk 3 - De toetsing van oneerlijke bedingen in kredietovereenkomsten en
verzekeringsovereenkomsten aan Richtlijn 1993/13’, in: D. Busch e.a. (red.), Zorgplicht in de financiële
sector – Bundel ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Instituut voor Financieel Recht (SOR Deel
122), Deventer: Wolters Kluwer 2020........................................................................................................................................... 244
Hoorcollege 11 – Civiele aansprakelijkheid van toezichthouders......................................................................... 249
Literatuur ......................................................................................................................................................................................................... 268
D. Busch, ‘Naar een beperkte aansprakelijkheid van financiële toezichthouders?’, ONDR 2011, p. 54-66. ... 268
S. Sahtie, ‘Wettelijke aansprakelijkheidsbeperking DNB en AFM’, MvV 2012, p. 271-278. ................................... 269
Hoorcollege 12 – Prospectusaansprakelijkheid ............................................................................................................ 272
Literatuur. ........................................................................................................................................................................................................ 286
B.J. de Jong, ‘Aansprakelijkheid’, in: Handboek Beursgang, Deventer: Kluwer 2011.* ............................................ 286
Arresten ........................................................................................................................................................................................... 287
Week 1 - Verdieping (buiten contractueel) aansprakelijkheidsrecht: onrechtmatigheid en
toerekenbaarheid ....................................................................................................................................................................................... 287
HR Kelderluik – Gevaarzetting en waarschuwingsverplichting ......................................................................................... 287
HR Taxus – maatschappelijk verkeer betaamde zorgvuldigheid – voorzienbaar zijn, kennis van hebben .... 287
HR Struikelende broodbezorger – subjectiviteit bij onrechtmatigheid. ......................................................................... 287
HR Zwiepende tak – gevaarscheppende gedraging ................................................................................................................. 287
HR Jetblast I – waarschuwingsverplichting ................................................................................................................................. 287
HR A. c.s./C. c.s. – art. 6:169 en 6:164 BW leeftijd. ................................................................................................................... 288
HR Zutphense waterleiding – reden voor strijd met een ongeschreven zorgvulgheidsnorm. ............................. 288
Week 3 - Het schadevergoedingsrecht in Nederland: materiële schade .............................................................. 289
HR Pos/Van den Bos – 6:103 BW schadevergoeding in natura.......................................................................................... 289
HR Vehof/Helvetia Schadeverzekering – geen strenge eisen bewijs bij letselschade. 6:105 BW toekomstige
inkomensschade. Goede en kwade kansen, concrete ijkpunten. ....................................................................................... 289
HR Van Sas/Interpolis – 6:105 BW toekomstige schade, statisch bewijs maar kan weerleggen. Goede en
kwade kansen, concrete ijkpunten. ................................................................................................................................................. 289
HR Johanna Kruidhof – verplaatste schade, ouders verzorging kind, aanspraak?..................................................... 289
HR Rijnstate – 6:107 BW, abstraheren, criterium normaal en gebruikelijk. Geen ernstig letsel nodig. Derde
zelfstandige vordering. ......................................................................................................................................................................... 290
HR Bakkum/Achmea – 6:108 BW dubbele redelijkheidstoets, twee abstraheringen .............................................. 290
HR Philip Morris/Bolink – art. 6:108 lid 1 – behoeftigheidsvereiste. .............................................................................. 290
2
, Rb. Den Haag X/Reaal Schadeverzekeringen NV – abstraheren bij autoschades, herstelkosten vergoed. ..... 290
HR TenneT/ABB – doorberekeningsverweer mag .................................................................................................................. 291
Week 4 - Causaal verband: causaliteitsonzekerheid; omvang van de schade................................................. 293
HR Fibromyalgie – aannemen causaal verband zonder CSQN verband, TNR, art. 6:98 BW, terughoudend mee
zijn. ................................................................................................................................................................................................................. 293
HR Dijkdoorbraak Wilnis – schuld groter, ruimere toerekening gerechtvaardigd.................................................... 293
HR Amercentrale – engere toerekening bij risicoaansprakelijkheid. Verlaten in HR Kinder/Boekema ......... 293
HR Kinder/Boekema – niet alleen omdat het om risicoaansprakelijkheid gaat eng toerekenen ....................... 293
HR Renteneurose – persoonlijke predispositie van het slachtoffer. ................................................................................ 293
HR DES-dochters – alternatieve causaliteit, art. 6:99 BW. .................................................................................................... 293
HR Gynaecoloog - omkeringsregel................................................................................................................................................... 294
HR Nefalit/erven Karamus – proportionele aansprakelijkheid aanvaard. .................................................................... 295
HR Fortis/Bourgonje – proportionele aansprakelijkheid, terughoudend mee omgaan, geen aansprakelijkheid
hier. ................................................................................................................................................................................................................ 295
HR NN/zoon en moeder – geen billijkheidscorrectie 6:101 naar boven bij proportionele aansprakelijkheid
......................................................................................................................................................................................................................... 296
HR Deloitte Belastingadviseur/H&H Beheer – verschil kansschade en proportionele aansprakelijkheid..... 297
HR Baijings – grondslag kansschade, geen terughoudendheid vereist. Reele kans vereist. .................................. 297
HR Netvliesloslating – kansschade .................................................................................................................................................. 297
HR Effectenlease – bijzondere zorgplicht geschonden HR Treek/Dexia en HR Levob/Bolle en HR Aegon,
enkele kwalificatie rechtsverhouding niet doorsslaggevend: ............................................................................................. 298
HR Levob/Bolle – bijzondere zorgplicht, waarschuwingsplicht ........................................................................................ 299
HR World Online – stel en bewijsplicht, casuaal verband prospectusaansprakelijkheid. ...................................... 299
Week 5 – relativiteit ................................................................................................................................................................................... 300
HR Marchant et d’Ansembourg/Staat – niet meer zo dat iedere OD leidt tot schade ............................................... 300
HR Tandartsen – naast de wettelijke norm een maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm geschonden?
Correctie langemeijer ............................................................................................................................................................................ 300
HR Astrazeneca/Menzis – correctie langemeijer. ..................................................................................................................... 300
HR Duwbak Linda - Onderzoek naar doel en strekking van de geschonden norm.................................................... 301
HR DNB/Vie d’Or – doel en strekkingsonderzoek geschonden norm, wel aanvaard. .............................................. 301
HR Hangmat – art. 6:174 BW medebezitterschap opstal, eigen schuld .......................................................................... 302
HR Verstekeling – kenbaarheidsvereiste, bedacht zijn op. ................................................................................................... 302
HR Maas-Willems – pot verwijt de ketel ....................................................................................................................................... 303
HR De Groot/Io Vivat – pot verwijt de ketel verweer. ............................................................................................................ 303
HR Iraanse vluchtelinge – relativiteitsvereiste 6:163 BW strekking norm gaat hier niet op. .............................. 303
HR Taams/Boudeling – omstandigheden die leiden tot schade worden ook meegewogen. Wijze van tot stand
komen schade valt niet onder bescherming van de norm. ................................................................................................... 304
HR Kindertaxi – schockschade, art. 6:106 lid 1 sub b BW ..................................................................................................... 304
HR Schietincident Alphen a/d Rijn – doel en strekkingsonderzoek geschonden norm. ......................................... 305
HR X/Y en Delta Lloyd’ of ‘Manegepaard Imagine – 6:179/181 BW aansprakelijkheid medebezitter. Verschil
wel aansprakelijk medebezitter art. 6:174 en niet bij 6:179 BW. ..................................................................................... 305
Week 6 - Kwalitatieve aansprakelijkheid .................................................................................................................................... 307
HR Bardoel/Swinkels – eigen energie dier art. 6:179 BW. ................................................................................................... 307
HR Delfland/Stoeterij de Kraal – art. 6:171 ‘eenheid bedrijf’ – dezelfde kernactiviteit .......................................... 307
HR X./Sijm Agro – 6:171 BW, ‘ter uitoefening van diens bedrijf’, niet-ondergeschikte. Eenheid bedrijf. ....... 307
HR Loretta – 6:179/181 BW. .............................................................................................................................................................. 307
HR Melchemie/Delbanco – alternativiteit, samenloop vorderingen, kwalitatieve aansprakelijkheid en OD 307
HR DB/EDCO – opstal schade en gebrek dat uit schade voortvloeit ................................................................................ 308
HR Schavemaker/Planet – art. 6:174/181 BW verband schade en gebrek. ................................................................. 308
HR Wilnis – 6:174. Ook uitleg in samenhang met art. 6:162 BW. Geen garantienorm. ........................................... 309
HR Groot Kievitsdal – functionele samenhang tussen werkgever en schade die is veroorzaakt door
ondergeschikte, art. 6:170 ................................................................................................................................................................... 310
HR Nijmeegse marktkraam – art. 6:174, elektriciteitskabels. Kelderluik criteria. .................................................... 311
Hof Arnhem-Leeuwarden X/Delta Lloyd Schadeverzekering N.V – geen garantienorm, kelderluik criteria 312
Week 7 – 10 - Aansprakelijkheid van banken .......................................................................................................................... 313
HR Van Zuylen/Rabobank – art. 85/86 Bfgo. Marginverplichting, niet geweigerd wel gewaarschuwd, eigen
schuld. Schrijven van put-opties....................................................................................................................................................... 313
HR De Treek/Dexia Bank – 6:101 BW, vermindering schade eigen schuld. Restschuld, aflossing en rente.
Twee losstaande zorgplichten: onderzoek en adviesplicht en waarschuwingsplicht. ............................................. 313
3
, HR Beckers/Dexia – cliëntremisiers. Vergoeding schade anders dan bij aanbieding effectenlease, nu 100% en
niet 2/3de. .................................................................................................................................................................................................. 314
HR X/Dexia - begrip ‘order’ ihkv totstandkoming effectenleaseovereenkomst. Nog steeds 100% vergoed bij
clientremisiers. Aanvraagformulier een order? ........................................................................................................................ 315
HR Fortis/Bourgonje – bijzondere zorgplicht t.o.v. particulier individueel vermogensbeheer.
Waarschuwingsverplichting. Proportionele aansprakelijkheid. Niet haalbaar bij vermogensschade. ............ 316
HR Rabo/X - zorgplicht beleggingsadviseur, vergewissen (waarschuwingsplicht) .................................................. 316
HR X/Aruba Bank N.V. & Island Finance Aruba N.V – zorgplicht t.o.v. de borg. Koppeling met dwaling. ....... 317
HR 16 juni 2017 ECLI:NL:HR:2017:1107 – zorgplicht banken oude regime 1999-2003 interne reglementen.
......................................................................................................................................................................................................................... 318
HR 14 december 2018 - overkreditering – aanbieder hypothecair krediet zelf geen bank. Zorgplicht. .......... 318
Commissie van Beroep KiFID 28 mei 2020 (2020-020) en 12 juni 2020 - nazorg tussenpersoon;
overlijdensrisicoverzekering; tussenpersoon is niet verplicht om consument te informeren over
premiedalingen in de markt. .............................................................................................................................................................. 319
HR Stichting Volendam/Fortis Bank – zorgplicht t.o.v. derden, maatschappelijke functie bijzondere
zorgplicht .................................................................................................................................................................................................... 320
HR Stichting Belangenbehartiging Gedupeerde Beleggers Van den Berg/ABN Amro – zorgplicht t.o.v. derde.
Veronderstellen bepaalde bewustheid bij de bank ponzi zwendel. ................................................................................. 320
HR Vereniging Belangenbehartiging Commandieten “Befra” c.s./Rabobank Kromme Rijn – geen zorgplicht
t.o.v. derden (stille vennoten). ........................................................................................................................................................... 321
HR 10 juli 2020, 1274/1276 - beantwoording prejudiciële vraag over zorgplicht bank bij overdracht
vordering van een bank aan een niet-bank. ................................................................................................................................ 322
HvJ EU Genil 48 SL e.a./Bankinter SA e.a. – Europees effectiviteitsbeginsel, gebreke EU regelgeving. Niet
afstuiten op relativiteitsvereiste. ..................................................................................................................................................... 325
HR Nabbe/Staalbankiers – marginverplichting art. 85/86 Bfgo. Relativiteitsvereiste art. 6:163 BW. Eenzelfde
gebeurtenis. Niet art. 6:100 BW. ....................................................................................................................................................... 325
HR Van der Heijden/Dexia – art. 6:100 BW eenzelfde gebeurtenis. ................................................................................ 326
HR Van de Steeg c.s./Rabobank – klachtplicht art. 6:89 BW. ............................................................................................... 326
HR Kramer/Van Lanschot – stelplicht en bewijslast klachtplicht art. 6:89 BW. ......................................................... 327
HR Veltman/Staalbankiers – art. 85/86 Bgfo, afstand doen claims met betrekking tot verleden...................... 327
EU HvJ 21 december 2016, C-154/15, C-307/15 en C-308/15 – floor clauses – transparantievereiste. ........ 328
HR Beantwoording prejudiciële vraag inzake effectenlease – restschuld, onredelijk bezwarend beding. ..... 328
HvJ EU NN/Van Leeuwen – aanvullende informatieverplichtingen, voorwaarde. .................................................... 328
HR 28 juni 2019 - beantwoording prejudiciële vraag over dwaling bij renteswaps.
Mededelingsplicht/waarschuwingsplicht. ................................................................................................................................... 329
HR 4 oktober 2019, 1499/1500 - renteswaps & dwaling ..................................................................................................... 329
HR X/ABN AMRO – bijzondere zorgplicht bank t.o.v. particuliere belegger. Beleggersadviesrelatie
vergewissen bij waarschuwen. ......................................................................................................................................................... 331
HR 7 april 2017 - Zorgplicht bank jegens advocatenkantoor met commerciële praktijk bij acceptatie van
cheque. Omvang tegenover advocatenkantoor. ......................................................................................................................... 332
HvJ EU Agnieška Anisimovienė e.a. tegen bankas ‘Snoras’ AB, in liquidation e.a. - Handelen voor eigen
rekening en beleggingsdienstverlening volgens MiFID I & II – kijken naar de werkelijkheid niet naar het
contract om te weten waar sprake van is. Inschrijvingsovereenkomsten wat is het? ............................................. 332
Commissie van Beroep KiFID Hanzevast Capital N.V./Consument – invulling bescherming belegger/cliënt bij
handelen voor eigen rekening of voor rekening van de cliënt. ........................................................................................... 333
HR clientremisier – 100% vergoed in geval van ondeugdelijke cliëntremisiers en de effectenlease ............... 334
HR 6 december 2019 - invloed publiekrechtelijke kwalificatie belegger op omvang zorgplicht. Niet-
professionele belegger geen bescherming onder de zorgplicht. ........................................................................................ 334
HR 10 januari 2020 - belegging in frauduleus fonds – zorgplicht financieel dienstverlener. Prospectus eigen
oordeel. ........................................................................................................................................................................................................ 335
Week 11 - Aansprakelijkheid van financiële toezichthouders ..................................................................................... 336
HR DNB/Stichting Vie d’Or – polishouders. Beleids en beoordelingsvrijheid toezichthouder,
terughoudendheid rechter. Toezichthoudersdilemma. ......................................................................................................... 336
HR Vereniging Belangenbehartiging Commandieten “Befra” c.s./Rabobank Kromme Rijn – geen zorgplicht
t.o.v. derden (stille vennoten). ........................................................................................................................................................... 337
HR Voûte en Van Wulfften Palthe/DNB en AFM – oneigenlijke formele rechtskracht civielrechtelijke
procedure.................................................................................................................................................................................................... 337
HR Stichting GSFS Pension Fund e.a./De Nederlandsche Bank N.V. – 1:25 Wft ook als je bevoegdheid niet had
ex de wet ..................................................................................................................................................................................................... 338
HvJ EU Nikolay Kantarav v Balgarska Narodna Banka – Bulgaars recht, toezichthouder aansprakelijk bij
opzettelijk handelen, te beperkt. ...................................................................................................................................................... 339
4
