Summary
Samenvatting Maatschappijleer rechtsstaat
- Course
- Level
- Book
De belangrijkste dingen van de rechtsstaat.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
floorvangelder2006
Content preview
Maatschappijleer H1 t/m H8Hoofdstuk 1
*Overheid beschermd burgers tegen elkaar maar burgers worden ook tegen overheid beschermd.
Nederland is een democratische rechtsstaat: burgers mogen meebeslissen. En een sociale
rechtsstaat: er zijn wetten en voorzieningen om de welvaart en het welzijn van de burgers te
bevorderen
*Voordelen rechtsstaat
- Relatief veel sociale vrede en sociale cohesie
- Sprake van vertrouwen en wederkerigheid (Burgers vertrouwen in rechtvaardig rechtssysteem -->
bereid om premies voor sociale voorzieningen te betalen)
- Overheid verwacht dat burgers zit aan wet houden, omgekeerd ook —> rechtszekerheid.
*Ontstaan rechtsstaat:
- Tot de 18e eeuw kende Europa een periode van godsdiensttwisten en bloedige oorlogen. Koningen
en ander machthebbers oefenden onbegrensde macht uit op burgers zonder zich te hoeven houden
aan een rechtssysteem.
- In de 18e eeuw (de eeuw van de Verlichting) ontstond het verlangen naar maatschappelijk geluk.
- Arme boeren, arbeiders, maar ook de burgerij en delen van de adel oefenden druk uit om de macht
van vorsten in te perken en rechtssystemen en machtsstructuren te institutionaliseren.
De burgerij geloofde in de kracht van de rede. Vanuit de rede konden voorwaarden voor een
rechtvaardige en gelukkige samenleving worden beredeneerd. Een belangrijke voorwaarde voor deze
samenleving is vrijheid. De macht van de staat moest worden ingeperkt.
*Democratisch vastgestelde regels leiden tot een sociaal contract tussen burgers en (gekozen)
bestuurders —> burgers én de overheid accepteren hun rechten en plichten.
Overheid heeft geweldsmonopolie, maar is gehouden aan afspraken die burgers en overheid
overeenkomen.
*De contractfilosofen zien deze grondbeginselen als voorwaardelijk voor een rechtsstaat:
-Het beginsel van grondrechten.
-Het soevereiniteits- en democratiebeginsel.
-Het legaliteitsbeginsel.
-Het beginsel van de trias politica.
*Eerste rechtsstaten:
-Verenigde staten:
Sinds 1776 onafhankelijk van Engeland. Onafhankelijkheidsverklaring riep op tot nieuwe
samenleving, gebaseerd op vrijheid en gelijkheid.
Staatsmacht gebonden aan grondrechten van Bill of Rights.
Onafhankelijkheidsverklaring en Bill of Rights vormen samen de constitutie.
-Frankrijk:
In 1789: Franse Revolutie. Strijdkreet: “Vrijheid,
gelijkheid, broederschap of de dood!”.
1791: De Verklaring van de Rechten van de Mens en
Burger werd opgesteld.
1799: Napoleon pleegde staatsgreep. Frankrijk werd
een verlichte dictatuur
*Ontwikkelingen in West-Europa
, -Door de slag bij Waterloo (1815) verloor Napoleon zijn macht en werden oude machtsstructuren
hersteld: de Koning, de adel en de Kerk kregen weer meer macht.
-Later in de 19e eeuw werden door politieke oorlogen burgerrechten en democratieën in West-
Europa (waaronder Nederland) steeds meer hersteld.
Hoofdstuk 2
*Grondwetten vormen de stichtingsakte voor rechtsstaten. De grondwet:
- Begrenst de macht van de staat.
- Legt fundamentele rechten van burgers vast.
- Geeft aan hoe de machtsorganen van de staat zijn georganiseerd.
- Drukt de eenheid van de natie uit.
*Vanaf halverwege 19e eeuw vinden in heel Europa revoluties plaats, gekeerd tegen vorsten.
In 1848 stelt kamerlid Thorbecke een grondwetswijziging voor waarbij koning Willem II instemt met
een grondwet waarin zijn macht wordt ingeperkt. De democratie werd vergroot door
censuskiesrecht: mannelijke burgers die belasting betaalden mogen stemmen bij verkiezingen voor
de Tweede Kamer.
*De staat heeft één belangrijke taak: de vrijheid van burgers dienen. De economie diende aan de
vrije markt te worden overgelaten. Nederland wordt in de 19e eeuw ook wel een nachtwakersstaat
genoemd. De nachtwakersstaat zorgde voor sociale onrust: arbeiders gingen gebukt onder uitbuiting,
armoede en een hoge kindersterfte. Hierdoor ontstond er een klassenstrijd tussen arm en rijk.
Een van de gevolgen van de klassenstrijd was het ontstaan van algemeen kiesrecht. In 1917 voor alle
mannen, in 1919 ook voor alle vrouwen.
*De Duitse bezetting maakte een einde aan de grondrechten van burgers als recht op veiligheid vrije
meningsuiting, drukpers en vereniging.
- Groepen als joden, zigeuners, homoseksuelen, zwakzinnigen en verzetsstrijders werden zonder
proces ter dood veroordeeld of in concentratiekampen geplaatst.
- Gevolgen ontwikkelingen voor de grondwet: bescherming van burgers tegen discriminatie en het
recht op sociale zekerheid.
* Bij klassieke grondrechten heeft de overheid een passieve rol (behalve bij kiesrecht). Wanneer een
burger vindt dat zijn grondrecht geschonden is, kan hij naar de rechter stappen. Klassieke
grondrechten: grondrechten die de overheid moet garanderen. Hierbij ligt de nadruk op vrijheid en
gelijkheid. Drie soorten klassieke grondrechten:
- Het recht op gelijke behandeling: verbod op discriminatie.
- Persoonlijke vrijheid. Denk aan het recht op privacy, verbod op marteling, beperking van de
bevoegdheden van justitie en vrijheid van godsdienst en onderwijs.
- Politieke vrijheid. Denk aan het algemene kiesrecht, de vrijheid van meningsuiting, vereniging en
betoging.
* Door sociale grondrechten werd de klassieke rechtsstaat een sociale rechtsstaat, ofwel
verzorgingsstaat. Overheid heeft een actieve rol, maar burgers kunnen sociale grondrechten niet bij
de rechter afdwingen. Sociale grondrechten:
- werkgelegenheid en vrije keuze van arbeid
- bestaanszekerheid en welvaart.
- leefbaarheid en milieu.
- volksgezondheid en woongelegenheid.
- onderwijs.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller floorvangelder2006. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.93. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67866 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now