Summary
Samenvatting Klinische Psychologie, ISBN: 9789001881474 Klinische Psychologie 2 (PB2002)
- Course
- Institution
- Book
Uitgebreid document waarmee je sowieso een voldoende voor je tentamen haalt!
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
Studiebol2022
Reviews received
Content preview
Klinische PsychologieDeel 1 - Kadering van diagnostiek en behandeling
Psychodiagnostiek - Hoofdstuk 1
Aangeven hoe wetenschappelijk verantwoord psychodiagnostisch onderzoek met de diagnostische
cyclus in de praktijk kan worden gebracht
Psychologen willen weten hoe het komt dat deze cliënt, in deze situatie, klachten ervaart en heeft
instrumenten om deze vragen te beantwoorden:
1. Onderzoeksgesprekken
2. (gedrags-)observaties
3. Psychologische tests en vragenlijsten
De kern van de psychodiagnostiek is de integratie van deze bronnen om antwoorden op
onderzoeksvragen te krijgen. Over het algemeen geld hierbij het stepped-care-model: afhankelijk van
de ernst en de hardnekkigheid van de klachten kan worden gekozen voor een meer uitgebreid
psychodiagnostisch onderzoek. Dit is zinvol in de volgende situaties:
- Wanneer tijdens de intake blijkt dat de klachten van de cliënt grotendeels toe te schrijven zijn
aan intelligentie, ontwikkelingsproblematiek, persoonlijkheidskenmerken of cognitief (dis)
functioneren.
- Wanneer een cliënt al meerdere behandelingen heeft gevolgd zonder gewenst resultaat. Dan
is het zinvol om te kijken of dit te wijten is aan de intelligentie, het cognitief functioneren of
persoonlijkheid.
- Wanneer de cliënt gebaat lijkt bij een langer durende en of intensievere behandeling vanwege
persoonlijkheidsproblematiek.
Psychodiagnostiek gaat over het beschrijven van de klachten, het beschrijven van de classificerende
diagnose en het opstellen en toetsen van een verklaarbare hypothese. Zodra een psycholoog een
behandelrelatie heeft opgebouwd met een client, is het raadzaam om psychodiagnostische vragen
door een collega-psycholoog hiermee voorkom je een rolverwarring. Soms kunnen de resultaten
vanuit een psychodiagnostisch onderzoek confronteren of teleurstellend zijn voor een client. De
behandelend psycholoog kan dan vanuit zijn opgebouwde contact de client opvangen en
ondersteunen.
Bij het onderzoek wordt gebruikt gemaakt van een empirische cyclus: op basis van vermoedens van
hoe het probleem verklaard kan worden, ontwerpt hij hypothesen, toetst deze en bouwt zo kennis op
waardoor de hypothese kan worden verworpen of aangenomen. Deze cyclus wordt veel gebruikt in de
ggz maar kan breder worden ingezet (zoals naar crimineel gedrag in een forensisch onderzoek).
Psychodiagnostiek wordt ook gebruikt bij de selectie van personeel en studenten.
Forensisch psychodiagnostische rapportage; Biedt een verklaring voor het gedrag, een advies over de
mate van toerekeningsvatbaarheid en het juridische kader en mogelijke aanknopingspunten voor
interventies die erop zich gericht om herhaling te voorkomen.
De verschillende stappen van de diagnostische cyclus benoemen
De cyclus dient als basis voor wetenschappelijk verantwoord psychodiagnostisch onderzoek, bestaat
uit vier stappen die elkaar volgen en op iteratieve wijze (herhaling van proces) de informatie uit de
voorgaande stappen gebruiken of teruggaan naar een eerdere stap als informatie ontbreekt of niet
blijkt te kloppen.
Een wetenschappelijke grondhouding is van belang; onderzoeker formuleert theorie op basis van
wetenschappelijke literatuur, valide onderzoeksmiddelen (transparant en repliceer baar), zoekt
doelgericht en systematisch informatie naar
- Ontkrachten eigen theorie (falsificatie)
- Bevestiging (verificatie)
1
, Klinische Psychologie
De cyclus bestaat uit
1. De klachtenanalyse
2. De probleemanalyse
3. De verklaringsanalyse
4. De indicatieanalyse
Diagnostische cyclus (de Bruyn 2003)
Klachtenanalyse ▪ Wat is de aanleiding om onderzoek aan te vragen?
Wat is de vraag? ▪ Wat verwacht de aanvrager van het onderzoek?
▪ Wat is de hulpvraag?
Probleemanalyse ▪ Welke symptomen zijn er zichtbaar en hoe ernstig zijn deze?
Wat is het probleem? ▪ Welke informatie is er al bekend over het probleem?
▪ Hoe ervaart de client en zijn omgeving het probleem?
▪ Hoe kunnen de symptomen geclassificeerd worden?
▪ Welke theorie zou mogelijk de problematiek kunnen verklaren?
▪ Welke onderzoeksvragen dienen nader te worden onderzocht?
Verklaringsanalyse ▪ Hoe kunnen de onderzoeksvragen worden geoperationaliseerd?
Waar komen de klachten ▪ Welke hypothese kunnen er worden opgesteld?
vandaan? ▪ Welke methoden zijn geschikt voor toetsing van de hypothesen?
▪ Hoe is het onderzoek uitgevoerd?
▪ Wat zijn de resultaten van het onderzoek?
▪ Wat is het antwoord op de onderzoeksvragen?
Indicatieanalyse ▪ Wat voorspellen deze resultaten voor de toekomst?
Wat is de beste aanpak? ▪ Wat is de beste keuze voor de behandeling?
De doelen, vragen en handelingen bij de verschillende stappen van de diagnostische cyclus
benoemen’
In de tabel staan de vragen, doelen en handelingen samengevat. Hieronder een uitgebreidere
beschrijving van bepaalde onderdelen van de cyclus.
Probleemanalyse; Onderdelen
2
,Klinische Psychologie
Gestandaardiseerde klachten inventarisatie
Vragenlijstonderzoek is vaak al beschikbaar ter ondersteuning van de probleemanalyse, vaak
standaard bij intake afgenomen of maken deel uit van Routine Outcome Monitoring (ROM), denk aan;
- Gestandaardiseerde vragenlijsten, screenen breed op psychische klachten
- Specifieke symptoomvragenlijsten, vragen de ernst van symptomen uit
ROM-procedure; vaak gestandaardiseerd binnen GGZ instellingen, bedoeld om kwaliteit van zorg in
het algemeen te waarborgen. Ook geschikt voor monitoren behandelresultaten in klinische praktijk.
Outcome questionnaire (OQ-45); Telt 45 vragen meet drie functiedomeinen;
1. Intrapsychisch
2. Interpersoonlijk
3. Sociale rolvervulling
Scores kunnen meegenomen worden bij; formuleren van hypotheses, aard en ontstaanswijze van de
klachten cliënt.
- Voorbeeld; cliënt komt met klachten van psychische aard, uit OQ-45 blijkt klachten op sociale-
rolvervulling; mogelijke hypothese, cliënt ervaart onvrede op werk, raadzaam; oorzaken
hiervan onderzoeken en verdere interventies specifiek richten op problemen rondom werk.
Speciële anamnese
Het intakegesprek is meestal het eerste gesprek met een instelling maar kan ook deel uitmaken van
psychodiagnostisch onderzoek (onderzoeker ondervraagt cliënt zelf). Tijdens het intakegesprek zal de
speciële anamnese (de specifieke klachten) van de cliënt in beeld gebracht worden, met accent op
huidige problemen. Vraag naar (in deze volgorde)
a. Luxerende factoren (emmer overlopen) en aanloop van problemen; hierdoor wordt duidelijk
wat de volgorde, aard en ernst van de problemen is en waarom de cliënt nu hulp zoekt.
b. Interferentie, in welke mate sociale, relationele en functionele aspecten in het leven van de
cliënt belemmerd worden door de problemen.
c. Maatregelen die de cliënt zelf heeft genomen om problemen op te lossen
Hierdoor vormt het eerste beeld van het beoordelingsvermogen en ziekte-inzicht van de cliënt. Bij
meerdere problemen wordt geïnventariseerd welk probleem de cliënt als eerste aan wilt pakken.
Psychiatrische anamnese
Richt zich op het systematisch samenvatten van de psychiatrische symptomen van de cliënt, inclusief
objectieve en subjectieve waargenomen symptomen. Onderstaande aspecten worden bestudeerd
door de onderzoeker
- Verschijning en psychomotoriek; wat opvalt aan het gedrag, verschijning (lichaamsbouw,
hygiëne, oogcontact), de psychomotoriek (bewuste bewegingen zoals grove en fijne motoriek)
van de cliënt
- Oriëntatie; hoe goed is de cliënt georiënteerd in tijd, plaats en persoon? (weet hij wie de
onderzoeker is, hoe laat het is, wanneer de afspraak gemaakt is?)
- Aandacht en geheugen; hoe functioneren aandacht (arrousal, volgehouden aandacht,
afleidbaarheid, gerichte aandacht, verdeelde aandacht) en geheugen (korte termijn, lang
termijn en visueel geheugen)
- Waarneming; hoe verwerkt de cliënt zintuigelijke informatie? Is er sprake van hallucinaties of
illusionaire vervalsingen?
- Spraak en denken; zijn er afwijkingen in spraak (tempo, snelheid, vloeiendheid) die kunnen
samenhangen met stoornissen in het denken? Zijn er stoornissen in de vorm van het denken
3
, Klinische Psychologie
zoals traag/snel denken, wijdlopig denken, of pathologische gedachteninhoud (suïcidale
gedachten, obsessie of overwaardige denkbeelden)
- Stemming en affect; hoe is de stemming van de cliënt gebaseerd op de ervaren emoties over
langere tijd? Hoe geeft de cliënt uiting aan zijn emoties (affect), zoals te zien in het gedrag
(bijvoorbeeld toon van de stem, trillen, blozen)?
- Persoonlijkheid; hoe is de persoonlijkheid van de cliënt, gelet op unieke en stabiele gedrags-
en reactiepatronen die de cliënt in verschillende situaties vertoont (introversie, perfectionisme,
losbandigheid)?
Observatie tijdens de onderzoeksgesprekken
Naast waarneembare manifestaties ook belangrijk om een indruk te vormen van minder tastbare
aspecten zoals
- Hoe stevig/kwetsbaar de cliënt overkomt
- Hoe de cliënt omgaat met gevoelens, onderscheid tussen rijpere afweermechanismes; humor
of ongewenste gevoelens af laten vloeien in sociaal geaccepteerd gedrag; sporten/harder
werken; sublimatie en primitievere afweermechanismes; gevoelens ontkennen – loochening
en toeschrijven aan ander persoon of oorzaak – projectie
De psychodynamicus is zelf ook een instrument het gaan om vragen als;
- Hoe komt iemand intellectueel over?
- Wat roept een cliënt op in het contact In hoeverre is deze in staat om gedragingen als
resultaat te zien van eigen gedachten en gevoelens (mentalisatieniveau)
- Wat gebeurt er als de spanning in het gesprek wordt opgehoogd
De gespreksindrukken kunnen vervolgens als hypotheses worden meegenomen in het onderzoek en
worden getoetst aan de hand van ingezette testinstrumenten
Biografische anamnese en heteroanamnese
Factoren uit de levensgeschiedenis van de cliënt die de cliënt beschermen of juist ontvankelijk maken
voor het ontwikkelen van psychopathologie komen aan bod. Dit kan zowel bij de cliënt zelf als bij een
belangrijke informant (heteroanamnese). Heteroanamnese is verstandig bij problematiek vroeg in de
kindertijd een rol speelt, voor betrouwbare informatie. Vraag naar;
- Verloop lichamelijke, psychische, seksuele sociale en intellectuele ontwikkeling tijdens; vroege
jeugd (0-4), kindertijd (4-12), adolescentie (12-18) en volwassenheid (18-nu)
- Complicaties tijdens zwangerschap en geboorte
- Signalen die duiden op ontwikkelingsstoornissen in de kindertijd
- Affectieve, pedagogische, materiele verwaarlozing, mishandeling, seksueel misbruik, verlating
of ziekte of dood
- Gedragsstoornissen, aandachtsproblemen, leerproblemen of psychische stoornissen
gedurende het hele leven
- Life events en psychiatrische stoornissen in de familie in kaart brengen
Huidig functioneren
Afsluiting van anamnese, belangrijkste vraag hoe de cliënt nu functioneert. Vraag naar;
- Sociale relaties; informeren naar hoeveelheid sociale steun.
- Besteding vrije tijd
- Maatschappelijke situatie; bevragen over functioneren tijdens opleiding/werk, financiële
situatie, huisvesting en hobby’s
- Tevredenheid over huidige functioneren
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Studiebol2022. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.12. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now