Summary
Samenvatting Nederlandse geschiedenis
- Course
- Institution
- Book
In dit document staat een samenvatting van de laatste hoofdstukken van het boek Verleden van Nederland.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
1 review
By: melanievanleeuwen1 • 2 year ago
Seller
Follow
yaelmulder1
Reviews received
Content preview
SamenvattingNederlandse geschiedenis
Hoofdstuk 5 - tussen verval en verlichting
- Op 4 juli, hadden de Amerikaanse kolonisten zich onafhankelijk verklaard van de
koning van Engeland. Deze saluutschoten voor de Amerikaanse Adrea Doria
waren meer dan een beleefdheid. Ze vormden een politiek gebaar met grote
consequenties. De nieuwe Amerikaanse staat werd met kanonschoten vanaf een
onooglijk eiland welkom geheten in de gemeenschap der naties. Engeland wilde
de Nederlandse Republiek straffen voor haar steun aan de Amerikaanse
vrijheidsstrijders (vierde zeeoorlog met Engeland)
- De onafhankelijkheidsverklaring van George Washington de zijnen op 4 juli 1776
was in de Republiek goed gehoord: een signaal van een politieke en culturele
omwenteling, die de staten aan beide zijden van de Atlantische oceaan zou
vernieuwen, ook de Nederlandse, en zou eindigen in de apotheose van de Franse
Revolutie. Nederlanders hebben hun politieke vaderland te danken aan het
gedachtegoed uit de 16e eeuw n de Opstand die daaruit voorkwam.
Verlichting
- De 18e eeuw was de eeuw van de verlichting. Dit was de ontdekking van en
oefening in burgerlijke deugden, beschaving en kennis. Deze deugden waren niet
meer louter aan het christendom ontleend, al bleven velen dat wel belijden maar
dan in een vorm van innerlijke overtuiging en inzicht, los van een kerkelijke
dwang .
- Deze verlichting introduceerde de gedachte van de individuele burger en van een
maakbare samenleving. Kenmerkend van het verlichte burgerschap wad dat
gelijkwaardige individuen collectief afgesproken rechten en plichten gingen
delen. Zo ontstond de gedachte dat een gemeenschap van individuen het
draagvalk vormde van de volkssoevereiniteit. De staat was niet langer het bezit
en de erfenis van een koninklijke familie, maar vond zijn wortels in de
samenleving van burgers.
- Gezelschappen vormden de kern van een nieuwe geest der eeuwen: in
genootschappen, sociëteiten, maatschappijen of gewoon in het koffiehuis. Deugd
en kennis werden uitgedragen in een reeks van discussiegezelschappen .
- De Nederlandse Republiek was in vergelijking me de buitenwereld een
buitenbeentje. Men kende er al sinds de Opstand een verregaande vrijheid van
meningsuiting en was gewend aan discussie en dissidenten.
- In vroegere tijden waren verenigingen hoofdzakelijk van religieuze signatuur
geweest. Nu werd het verenigingsleven seculier, al bleef de theologie een
belangrijk thema van discussie en gezelschapsvorming.
1
, - Goede scholing had de maatschappij hoog in het vaandel staan. Ze creëren
daartoe tal van instellingen, die bekend zouden worden als Nutsscholen.
Ambachtelijke vorming (onderdeel van Nutss.) zou de werkman in staat moeten
stellen een vruchtbaar en beschaafd leven te leiden. Spaarzaamheid was een
burgerdeugd. De Nutsspaarbank zouden het volk de mogelijkheid bieden om te
sparen. Ook stichtte de maatschappij muziekscholen
- Het kind werd als een kind beschouwd en niet meer als een minivolwassene. Ook
dat was verlichting
Vaderlandsliefde
- Een deugd werd tijdens de Verlichting in het bijzonder gekoesterd: de liefde voor
het vaderland. Zij zorgde ervoor dat deze intellectuele vernieuwing in West-
Europa bovenal een nationale gedaante aannam. De vaderlandse geschiedenis
vormde daarvoor een onuitputtelijke bron van aandacht.
- In de even provinciën bestond in de 16e en 17e eeuw nog lang geen besef van
nationale eenheid, maar wel heerste er een bewustzijn van gezamenlijkheid. Deze
samenhorigheid was sterk aangewakkerd door de invasies in het rampjaar 1672.
De herinneringen daaraan hebben het gemeenschapsbesef tot ver in de 18 e eeuw
gevoed.
- Ze ontleenden aan de Bijbel het idee van een uitverkoren volk. Die voorstelling
pasten zij toe op hun eigen Republiek, die zich met Gods hulp had ontworsteld
aan een tirannieke monarchie en de paapse afgoderij.
Oligarchie der regenten
- De samenleving waarin de verlichte burgers hun sociëteitsleven leidden en
waartegen zij zich in hun discussie keerden, werd grotendeels beheerst door de
regenten. Of juister, door een oligarchie van regenten.
- Langzaam maar zeker kreeg een nieuw thema vat op de publieke opinie: verval
- In 1702 was Willen III gestorven, de stadhouder die het ook tot koning van
Engeland had weten te schoppen. Zijn huwelijk met Mary Stuart was kinderloos
gebleven. Zijn nalatenschap, dynastieke rechten en de titel Prins van Oranje
werden inzet van een langdurige strijd tussen erfgenamen. Zijn Berlijnse neef, de
Pruisische koning Frederik I, stond daarin lijnrecht tegenover de aanspraken die
vanuit de Republiek werden gedaan. De voorkeur van Willem III was gegaan naar
de Nassaus, met name Johan Willem Frieso, alleen hij stierf. Een langere periode
brak aan waarin niet alle gewesten een stadhouder wensten te kiezen, met name
Holland niet. Dit leidde als vanzelf ook tot een bestuur waarin nauwelijks nog
ruimte was voor een Oranje. De regenten zagen de Ware Vrijheid voldoende
behouden en beschermd in een aristocratische mengvorm van onderlinge
begunstiging en saamhorigheid
- De aristocratische levensstijl van de regenten was voortaan opzichtig, hun
zelfvertrouwen onbeperkt. Het kwam steeds vaker voor dat stedelijke ambten
tussen de regentenfamilies werden verhandeld, dat forse honoraria door een
verwend zoontje of neefje werden opgestreken en dat het feitelijke werk werd
uitbesteed aan zetbazen. Het dagelijkse werk werd gedaan door een
ondergeschikte, sporadische verscheen hij zelf op de markt, maar het ambt
leverde hem jaarlijks enkele duizenden gulden op. Op die manier ontstond in de
2
, meeste Nederlandse steden een dikke korst van nepfuncties, uitgevoerd door
leden van een gesloten elite die elkaar de hand boven het hoofd hielden. Ze
bedeelden elkaar lustig parasiterend op de publieke middelen met bezoldigingen
(inkomen van een ambtenaar) waarbij iedere norm was zoekgeraakt. De
staatschuld kon daardoor niet worden gereduceerd. De rijke houders van de
staatsobligaties waren immers dezelfde die het alleenrecht hadden op de
staatsambten waarin over de schulden moest worden beslist
- De zoon van Willem Frieso werd de nieuwe stadhouder van Groningen, Drenthe,
Gelre en Friesland. Holland, Utrecht, Overijsel en Zeeland hielden hem buiten de
deur, ook al ging dat soms gepaard met Oranjegezinde regneten. De machtigste
figuur in het staatsbestel van de Republiek werd de raadspensionaris van Holland.
Economische stilstand
- De oligarchie van regenten kreeg intussen te maken met economische tegenwind.
Na de expansie van de Gouden Eeuw werd de volgende eeuw steeds meer
ervaren als een periode van stilstand en op den duur zelfs van achteruitgang. Nog
kort tevoren had de Republiek een voorsprong op de rest van Europa: door
goedkope arbeidskracht en windenergie, door uitstekende waterverbindingen,
een grote vloot en een voortreffelijk georganiseerde aanvoer van grondstoffen en
halffabricaten.
- Amsterdam verloor als handelsstad zijn leidende positie en moest in de zeehandel
zijn gelijke of soms ook zijn meerdere erkennen in de havensteden als Londen en
Hamburg. Tegelijk had het ook een belangrijke functie als kapitaalmarkt en die
bleef behouden.
- In de 17e eeuw hadden Hollandse en Zeeuwse schippers de kuststeden van de
Oostzee zonder noemenswaardige concurrentie met haring bedient. Engeland
sloot zijn markt voor Hollandse haring. En tot overmaat van ramp leverde de zee
in de 18e eeuw minder haring op (mogelijk door overbevissing). Door dit alles
kwam de bedrijfstak in de grootste mogelijke problemen: de vissers zelf, maar
ook de haringpakkers en andere takken die hiermee te maken hadden.
- De economische problemen werden nog eens verhevigd door pestepidemieën
onder de grote rundveestapel in de jaren 1713-1719.
- Bovendien werd in 1731 ontdekt dat bijna vijftig kilometer zeedijk in West-
Friesland was aangevreten door de paalworm, een mosselachtig diertje .
honderden kilometers houten zeewering moesten worden vervangen dor steen:
een gigantische onderneming, die zwaar beslag legde op het toch al beperkte
budget.
-
3
, Algemeen geaccepteerde slavernij
- De economie van de Republiek mocht dan stilstand vertonen, dit gold niet voor
de intercontinentale handel en de zeevaart van de VOC en WIC.
- Een van de belangrijkste onderdelen van deze belegging was de slavenhandel.
- Handel in slaven werd algemeen geaccepteerd. Die mocht zich dan wel afspelen
buiten het beeld van de eigen bevolking, hij was daarmee niet minder intensief.
- De Republiek had eerst sterk afwijzend gestaan tegenover slavenhandel. Toch
meenden grote rechtsgeleerden dat slavernij en slavenhandel in zedelijk opzicht
wel aanvaardbaar waren. Ze stelden dat de donkere zonen en dochters van Cham
vervloekt waren.
- De WIC nam de zogenoemde driehoeksvaart van de Portugezen over. Een schip
voer van Europa naar Afrika met wapens, katoenen stoffen en ander koopwaar.
Daarmee kochten de kapiteins aan de Afrikaanse kust slaven in. Die werden
vervolgens als tussenlading getransporteerd naar Zuid-Amerika. Daar werden ze
verkocht om te werken op plantages. Op de terugreis vervoerden de schepen met
name suiker, afkomstig van diezelfde plantages
- Nadat ze Brazilië moesten verlaten, gingen ze slaven verhandelen op de
Caribische eilanden en in Suriname. Suriname bleek alleen geen goudmijn.
- Zeevaarders die de handelsmonopolie van de WIC probeerden te omzeilen
heetten lorrendraaiers en hadden meestal wendbare zeilboten die de schepen
van de compagnie het nakijken lieten.
- In tegenstelling tot zijn voorgangers wilde hij (Jan Willem Kals) de zielzorg niet
beperken tot planters maar uitbreiden tot de indianen en slaven. Zijn ideeën over
een vreedzame samenleving van blank en zwart werden in de kerkenraad van
Paramaribo met gehoor begroet.
- De binnenlandse en internationale verspreiding van zijn verslag leidde ertoe dat
de slavernij in Suriname rondom 1800 het voorbeeld bij uitstek werd van een
wrede samenleving en van onderdrukking en mishandeling. En dankzij de Engelse
beweging voor afschaffing en onder druk van de regering in Londen werd in
Nederland in de 19e eeuw eerst de slavenhandel en later de slavernij afgeschaft.
Het kwam met deze maatregelen achter Engeland en Frankrijk
Oranje boven
- Het waren in de eerste helft van de eeuw vooral twee successieoorlogen die de
internationale verhoudingen op scherp zetten: de Spaanse en de Oostenrijkse. Dit
genre was typerend voor het ancien régime in de tijd voor de Franse Revolutie.
Wanneer in een regerend vorstenhuis de opvolger ontbrak, ontstond een
internationale strijd om de troon. Het gebrek aan mannelijke nakomelingen was
niet alleen een familieprobleem, maar had ook vergaande politieke
consequenties. In de internationale verhouding schiep dat immers grote
onzekerheid over het bestuur van de erflanden van de dynastie
- In beide successieoorlogen moest de Republiek partij kiezen. Dit had te maken
met de positie van de Zuidelijke Nederlanden: het grensland dat de Fransen op
afstand hield. De Republiek wilde niet dat de Spaanse Nederlanden in Franse
handen vielen. Het liep goed af met de Vrede van Utrecht.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller yaelmulder1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.09. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now